Психология
жүктеу/скачать 10,53 Mb. Pdf көрінісі
|
| аналигик-синтетикалық
сипат алады. Қиялдың аналитик-синтетикалык сипаты агглютинатив (грек тілінен — жабыстыру) тәсілінде анық көрінеді. Агглю тинация дегеніміз бірнеше заттардың жеке элементтері мен бөлектерінің бір бейнеде қосылуы. Мысалы қазақ ертегіле- ріңдегі су пері, жалғыз көзді дэу, жезтырнақ — адам денесі мен аң, құс мүшелерінің қиялдық бірігуінен жасалган бейнелер. Агглютинация техникалық жаңалықтар табуда кеңінен қолда- нылады. Осы тэсілдің арқасында жасалган техника көліктері көп-ақ: троллейбус, трамвай, аэромашина, гидро-самолет, танк- амфибия жэне т. б. Бейне жасаудыц талдау үдерісінде қолданылатын жэне бір эдіс — бүл акценттеу, яғни түзіліп жатқан бейнедегі қандай да бір элементтің қалыптан тыс кейпімен көзге түсуі. Осы әдіс- пен нақты бейненің мэнді де маңызды қыры баса көрсетіліп, ол басқа бөліктерінен ажыралып тұрады. Көбіне акценттеу әді- сін әзіл-сықақ (карикатура) суреткерлер жиі қолданады: нұс- қанын бір белгілерін шындыққа лайық сақтай отырып, басқа белгілерін қиялды идеяға ұштастырып, өзгеріске ендіреді, мы салы, бөспе сөз адамның бейнесі шұбалган тілімен көзге түссе, ашқарақ, мес қарнымен танылады. Егер акценттеу айырым элементтерге емес, бүкіл объективке тұтастай қолданылатын болса, онда ол екі эдісте жалғасын та- бады: болмыстағы нақ объективке қарағанда керемет ұлғайты- лып (гипербола) не кішірейтіліп (литота) беріледі. Бұл тэсіл- дер көбіне халық ертегілерінде, дастан, жырларда көрінген жауды жеңетін алып денелі, жойкын күшті, «бойымен бұлтты тіреген» ғажайып бейнелерді жасау үшін қолданылады: Алпа- мыс, Ер Төстік, Шора батыр т. б. Қиял елестерін жасау біріктіру (синтетикалық) жолымен де іске асады. Фантастикалық бейнеге негіз болған елестер бірігіп, айырмашылықтары көмескіленіп, ұқсас тараптары алға тар- тылатын болса, онда схематизация әдісінің қолданылғаны. Бұ- ның мысалы ретіңде қоршаған орта бедерлеріне ұқсас жасал- ған үлттық оюлар мен өрнектерді келтіруге болады. Осы ою- өрнектерді саралай отырып, заты қазақ қолындағы бұйымның қайсысы адайдікі, ұлы жүздікі, не кіші жүздікі екенін айырып бере алады. Ал енді, осы заттардың айырмашылығы неде еке нін сүрасаңыз, жауабын таба алмай қиналады, себебі ою-өр- нек бейнелері эр қазақтың қиял санасында жалпыланған сұлба күйінде орын тепкен. жүктеу/скачать 10,53 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|