Республикасы Білім және ғылым министрлігі

89 
89 
 
 
Таќырыбы: 
Ойлаудың түрлері мен
формалары
 
 
Жоспары: 
 
1.
Ойлаудың түрлері және оларды топтастыру.
2.
Ойлау формалары.
3.
Ойлау мәдениеті. 
Лекция маќсаты: 
Студенттерді ойлау туралы ұғыммен, ойлаудың физиологиялық 
негіздерімен, ойлау жөніндегі теориялармен, ойлау тәсілдерімен,
формаларымен, 
түрлерімен, ойлау саласындағы дара айырмашылықтармен және ойлау мәдениетімен 
таныстыру.
 
Лекция мєтіні
1. 
Адам әрекет еткенде мазмұны жағынан да, шешу тәсілі жағынан да алуан түрлі 
мәселелермен кездеседі.
Практикалық ойлау.
Біріншіден, ойлаудың түрі нақтылы іс
-
әрекет
пен қимыл
-
қозғалыс
жайындағы 
прпактикалық іспен ұштасқан. Бөбектердің ойы осы іс
-
әрекеттермен
байланысты. Екінші, 
бейнелі ойлау мектеп жасына дейінгі балаларда қарқынды дамып, олардың заттардыұстап 
тұтынуы нәтижесінде қалыптасады. Олар сол заттардың бейнесін көрнекті түрдеқабылдап 
отырады. Үшінші, абстрактылы ой. Ойлаудың бұл түрі бойынша адамның ұғымды меңгеруі 
нәтижесінде пайымдау әрекеттері дамып, ғылыми түсініктері өрістейді.
1.
Көлемдік ауқымына орай ойлау әрекетінің түрлері
- 
дискурсивтік:
өз
кезең, 
кезегімен өрістей дамыған ойлау процесі; интуитивтік: желісі қарқынды, 
кезеңдері нақтыланбаған, мазмұны толық ұғылмаған ойлау процесі.
2.Шешулі қажет мәселелердің қайталанбастығы мен жағалығына орай ойлау
шығармашыл және қайта
жаңғыртушы болады. Шығармашыл ойлау жаңа идеялары 
туындатуға бағытталады, оның нәтижесінде қандай да мәселе, проблемаларының 
соны, қайталанбас шешімі табылып, не бұрыннан бар шешімнің жетілген әдісі 
жүзеге келеді., Шығармашыл ойлау барысында танымдық іс
-
әрекеттің төркін, ішкі 
мән
-
мағынасына, құнына, мақсатына сай жаңа ой
-
пікір құрылымдары пайда болды. 
Бұл арада іске асатын жаңалықтың екі түрін айыра білу қажет: 1) жалпы болмыс 
заңдылықтарына бейімделген, ғылымда бұрын болмаған объективті жаңалық;
2) 
нақтытұлға ой
-
өрісінен
бастау алған субъективті жаңалық. Шығармашыл ойдың 
дамуына кедергі болатын факторлар: 1) шектен тыс сыншылдық; 2) шешім іздеудегі 
асығыстық; 3) ішкі шек қоюшылық (цензура); 4) регидшілдік (ескі білімдері 
қлдануға
әуесқойлық
); 5)
конформизм (сырт көзге мазақ болу қаупінен туындаған 
тар
-
тыныштық). Қайта жаңғыртушы ой әрекектінің шығармашылдықтагн
айырмашылығы
- 
дайн білімдермен ептіліктерді қолданып, ескі сүрлеумен жере 
білу. 
3.Шешілетін мәселелердің сипатына байланысты
ой әрекеті теориялық және
тәжірибелік болып бөлінеді. Психологияда көп уақыттарға дейін ынсандардың 
заңдылықтары мен қасиеттерін ашуға арналған ойдың теориялық қырықына
ескеріліп, зерттеліп келді. Теориялық ақыл
-
ой әрекеттері іске асырылуы тиіс. 
Практикалық іс
-
әрекеттердің
бастауы , негізі деп түсіндірілді. Әр қандай теориялық 
оймен ұштаспаған әрекет ақылдық емес, тек дағдылық, одан әрі тума біткен деп. 
сипатталады. Осының нәтижесінде бір
-
біріне тікелей қарсы екі ой әрекеті жөнінде
көзқарас бесіді: 
a.
Әрқандай
ақылдың қатысынсыз орындалатын әрекет;
b.
Теориялық ойлау негізінде жүзеге келетін әрекет.
2. Ойлау түрлерін классификациялауға байланысты психологияда кең тараған
бағыттардың бірі 
– 
шешеілуі тиіс болған мәселенің мазмұнын негізге алу, осыдан ойлау 
:

жүктеу/скачать 1,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: