Сынып: 7 «а,ә» Күні: 16. 09. 19 №1 жұмыс

1. 
   Динамометр көмегімен денеге әрекет ететін F_а ауырлық күшін өлшеңдер.
   
2. 
   Мензурканы пайдаланып, дененің V_g көлемін анықтаңдар.
   
3. 
   Денені сұйыққа батырған кезде оған әрекет ететін ығыстырушы күшті есептеңдер F_ы = P_с g V_g.
   
4. 
   F_а ауырлық күші мен F_ы ығыстырушы күшті салыстыру арқылы тапсырмада қойылған сұраққа жауап беріңдер.
   
5. 
   Денені берілген сұйыққа батырып, жауаптарыңды тәжірибе жүзінде тексеріңдер.
   
6. 
   Кестені толтырыңдар.
   

Жұмыстың мақсаты:

метр, өлшеуіш таспа немесе сызғыш,

ағаш білеуше, жылжымалы қысқашы

бар штатив.

қалыпты тік жоғары көтергенде істелетін жұмысты анықтау.

Денені бірқалыпты тік жоғары көтеретін F күші дененің Р ауырлық күшіне тең : F₁= Р.

Оны динамометрмен тікелей өлшеу керек:

1) білеуді көтеретін Һ биіктігін таңдап алыңдар;

2) білеудің ауырлық күшін динамометрмен өлшеңдер;

3) білеуді Һ биіктігіне бірқалыпты тік жоғары көтергенде істелетін жұмысты есептеп шығарыңдар.

Жұмысты орындау: 1.Білеуді көтеретін биіктікH=40 см=0.4 м

Ауырлық күші F=0,7 Н. Көтергенде істелетін жұмыс А₁= F₁Һ. =0,7Н*0,4 м=0,28Дж

«Алтын ережеге» сәйкес үйкеліс есепке алынбаған жағдайда А₁ және А₂ жұмыстары бір - біріне тең: А₁= А₂ немесе F₁Һ= F₂L

Практикада үйкелісті болдырмау мүмкін емес, сондықтан толық жұмыс А₂ пайдалы А₁ жұмыстан іс жүзінде үлкен: А₂ >А₁

1. 
   Тақтайды көлбеу орналастырыңдар (Һ биіктік пен көтерілетін білеу өзгеріссіз қалуы керек);
   
2. 
   Көлбеу жазықтықтың L ұзындығын өлшеңдер;
   
3. 
   Білеуге динамометрді іліп, оны көлбеу жазықтықтың бойымен жоғары қарай бірқалыпты қозғалтып тартыңдарда, F₂ тарту күшін өлшеңдер;
   
4. 
   Білеуді көлбеу жазықтықтың бойымен бірқалыпты көтергенде істелетін А₂ жұмысты есептеңдер.
   

2. Көлбеу жазықтықтың ұзындығы L=65 см =0,65 м

3. F₂ тарту күші F₂=1,2Н

4. Білеуді көлбеу жазықтықпен көтергенде істелетін жұмыс

А₂= F₂L =1,2Н*0,65м=0,78 ДЖ

3 – тапсырма. Көлбеу жазықтықтың пайдалы әсер коэффициентін (ПӘК-ін) табу.

Жұмыстың барысы: Көлбеу жазықтықты пайдаланып, білеуді көтергендегі көлбеу жазықтықтың ПӘК-ін пайдалы А₁ жұмысты толық А₂ жұмысқа бөлгенге тең: ŋ=_ немесе (%) есептесек: : ŋ=_*100 %

ПӘК –ті табу үшін : 1) Көлбеу жазықтықтың ПӘК –ін есептеңдер;

2) Механиканың «Алтын ережесін» пайдаланып (§76) үйкеліс есепке алынбаған жағдайда көлбеу жазықтық күштен қандай ұтыс беретінін есептеңдер. Есептелге F₂ мәнімен динамометр арқылы өлшенген F₂ мәнін салыстырыңдар;

3)Көлбеу жазықтықтың Һ биіктігін өзгертіңдер де істелген жұмыстарды және көлбеу жазықтықтың ПӘК –ін анықтаңдар;

Зертханалық жұмыстың барлық тапсырмалары бойынша алынған нәтижелерді мына кестеге түсіріңдер;

1.Көлбеу жазықтықтың ПӘК- _=_*100%=36%

2.Көлбеу жазықтықтың формуласы - _=_ F₂= F₁Һ/ L=0,4Н

F₂- динамометрмен өлшенген мәні 1,2 Н, есептелген мәні -0,4 Н себебі үйкеліс күші бар

3.Көлбеу жазықтық биіктігін өзгертеміз Һ=60 см=0,6 м

А_п= F₁Һ=0,42 Дж А_Т= F₂L=0,97 Дж; _=_*100%=43%

№8 жұмыс.

1. 
   Оқулықтағы «Иіндік», «Иіндікке түскен күштердің тепе – теңдігі» , «Күш момент-тері» туралы материалды қайталаңдар;
   
2. 
   Иіндіктің екі ұшындағы бұрандаларды бұрап, оны горизонталь орналасатындай етіп теңгеріңдер;
   
3. 
   Тәжірибе жасап, иіндіктің оң жағына оны тепе – теңдікке келтіретін бір жүкті айналу білігінен қандай L₂ арақашықтықта ілуге болады екенін анықтаңдар. Алынған мәліметті кестеге жазыңдар:
   

4. Ауытқуды анықтау үшін күш моменттерінің айырмасы (M₁-M₂) олардың орташа мәніне (M₁ +M₂) / 2 бөлу керек: Ауытқу (M₁ - M₂) : (M₁ +M₂) / 2* 100 % =2,5

2 – тапсырма. Әр түрлі нүктелерге түсірілген күштердің әрекетіндегі иіндіктің тепе – теңдік шартын тексеру.

Жұмыстың барысы:

1. 
   Біліктің екі жағындағы кез келген ілгекке әр түрлі жүкті іле отырып, иіндікті тепе – теңдік күйге келтіріңдер;
   
2. 
   Иіндікті сағат тілінің бағытында (шартты түрде оң бағытта) айналдыратын күштердің, күш моменттерінің қосындысын табыңдар: М_оң=M₁ +M₂+...........М_n ;
   
3. 
   Иіндікті сағат тіліне кері бағытта (шартты түрде сол бағытта) айналдыратын күштердің, күш моменттерінің қосындысын анықтаңдар: М_сол= M₁ +M₂+...........М_к ;
   
4. 
   Оң және теріс күш моменттерін салыстыра отырып, экспериментте алынған нәтижелердің моменттер ережесіне сәйкестігін көрсетіңдер.
   

М₁=1Н*0,045м=0,045Нм М₂=2Н*0,155м=0,31Нм

М_оң= M₁ +M₂ =0,355 Н,м М_сол= M₁ +M₂ = 0,35Нм

Моменттер ережесі орындалады. М_оң= М_сол

№1 жұмыс.

Жұмыстың мақсаты:

Калориметр, өлшеуіш цилиндр (мензурка),

термометр, стақан, ыстық суы бар шәугім

(бүкіл сыныпқа біреу).

1. 
   Массасы 100г ыстық суды сыртқы ыдыстың ішіне қойылған калориметрдің ішкі ыдысына құйыңдар. Ыстық судың t₁ температурасын өлшеңдер.
   
2. 
   Стақанға дәл сондай суық су құйып және оның t₂ температурасын өлшеңдер.
   
3. 
   Ыстық суы бар ыдысқа абайлап суық су құйыңдар, алынған қоспаны термометрмен араластырып және оның t температурасын өлшеңдер.
   
4. 
   Ыстық судың, қоспаның t температурасына дейін суығанда, берген жылу мөлшерін Q₁=cm( t₁ - t ) формуласымен және суық судың осы t температураға дейін жылығанда алған жылу мөлшерін Q₂=cm₁( t - t₂ ) формуласымен есептеңдер.
   
5. 
   Өлшеу мен есептеу нәтижелерін төмендегі кестеге жазыңдар.
   
6. 
   Ыстық судың берген жылу мөлшерін суық судың алған жылу мөлшерімен салыстырыңдар және тиісті қорытынды жасаңдар.
   
7. 
   Тәжірибенің салыстырмалы қателігін мына қатынаспен есептеңдер: ℇ =[ _ ] , мұндағы Q₁ - ыстық судың берген жылу мөлшері, Q₂ - суық судың алған жылу мөлшері. ℇ =[ _ ] =0,05
   

№2 жұмыс.

Жұмыстың мақсаты:

калориметр, мұз кесегі, сүзгіш қағаз,

шәйнек (сыныпқа біреу)
Жұмыс барысы:

1. 
   Калориметрдің ішкі ыдысын таразыға тартып өлшеңдер, m_к
   
2. 
   Оған су құйыңдар, содан кейін суы бар калориметрді өлшеңдер: m_су= m – m_к
   
3. 
   Суы бар калориметрдің ішкі ыдысын сыртқысының ішіне орналастырып, судың t_су температурасын өлшеңдер.
   
4. 
   Мұз кесегін сорғыш қағазбен алдын ала құрғатып алып, содан кейін оны суға салыңдар.
   
5. 
   Суды термометрмен араластыра отырып, калориметрдегі ең төмен t температурасын белгілеңдер.
   
6. 
   Калориметрді қайтадан өлшеңдер және суға салынған мұздың m_мұз массасын анықтаңдар.
   
7. 
   Өлшеулер мен есептеулер нәтижелерін кестеге жазыңдар.
   

   mк , кг	mсу , кг	tсу = tк	t	mмұз
   0,025	0,07	23	15	0,015

8. 
   Q₁+Q₂=Q₃+Q₄ жылу балансының теңдеуінен мұздың меншікті балқу жылуын анықтаңдар, мұндағы- Q₁ - калориметр стақанының берген жылуы, Q₂ - судың берген жылуы, Q₃- мұз ерігенде калориметрге берген жылу мөлшері. Q₄ – мұздың суға берген жылу мөлшері.
   

№3 жұмыс.

Жұмыстың мақсаты:

вольтметр, қыздыру шамы, 2 сым резистор,

1. 
   Амперметр мен вольтметрдің шкалаларын
   

2. 
   191, 192, 139-суреттердегі сұлбалар бойынша электр тізбектерін жинаңдар. Әр жағдай үшін амперметрдің көрсетулерін кестеге жазыңдар.
   

3. 
   Ток көзін, резисторды, қыздыру шамын және кілтті тізбектей қосып. электр тізбегін жинаңдар.
   
4. 
   Тізбекті тұйықтаңдар және әр резистордың ұштарындағы кернеулерді U₁, U₂ және екі резистордан тұратын тізбек бөлігіндегі кернеуді өлшеңдер. U₁=3,4 В, U₂ =0,6 В
   
5. 
   Жинаған тізбектің сұлбасын сызыңдар.
   
6. 
   U₁ + U₂ қосындысын есептеңдер және U кернеуімен салыстырыңдар. U= U₁ + U₂=4В.