Тарихқа дейінгі кезеңдегі адамның мәдениеті туралы жазыңыз

Қимақтардың мемлекеттік құрылымындағы ежелгі түркі әлеуметтік-саяси дәстүрлерінің сабақтастығы туралы жазыңыз

жүктеу/скачать 322,43 Kb. бет 3/100 Дата 30.11.2023 өлшемі 322,43 Kb. #194269

6. Қимақтардың мемлекеттік құрылымындағы ежелгі түркі әлеуметтік-саяси дәстүрлерінің сабақтастығы туралы жазыңыз Қимақтардың мекенi Орталық, Солтүстiк, Шығыс Қазақстан қимақ, қыпшақ тайпалары бiрлестiгiнде феодалдық қатнастар бiртiндеп дамыған. Кимектер тарихының ертедегі кезеңі қытай деректемелерінде VIIғ батыс түрік ортасында болған оқиғаларға қатысты яньмо тайпасымен байланысты айтылған. Қимақтар IХ ғасырдан бастап ӛз алдына жеке мемлекет болып ӛмiр сүрген. Кейбiр мәлiметтер бойынша Қимақ мемлекетiнiң орталығы Имакия қаласы. Жазба деректердiң хабарына қарағанда кимектердiң екiншi орталығы Ақкӛлдiң шығыс жағындағы Карантия қаласы болған.. Кимек билеушісі едәуір құдіретті болған. ІХғ аяғы – Хғ басында кимек қағанаты қалыптасқан уақыттан бастап, олардың патшасы түріктердің ең жоғарғы атағымен қаған деп атала бастады. Қаған атағы ябғу атағынан екі саты жоғары тұрған. Кимектер қағанының қолында нақты билік болды, ол ӛз мемлекеті шегінде билеушілерді тағайындаған, ал олар тайпа шонжарларының ӛкілдері болған. Қағанның билігі ғана емес, сонымен қатар оның айналасындағы тайпа ақсүйектерінің билігі де мұрагерлік бойынша ӛтіліп отырды. Тайпалық бірлестіктер құрылған кездегі сияқты кимек қағанатының құрылу үрдісінде де әскери институттар зор рӛл атқарды. Басқарушылар сонымен қатар әскери жетекшілер де болып, олар қағаннан қызмет үшін үлестер алып отырды. үлестік иеліктер әскер жасақтап отырды. Деректемелерде кимектердің этникалық және тілі жағынан түріктерге жататыны бірауздан жазады. Кимек этнонимінің уақыты жағынан алғаш рет айтылуы VIIIғ жатады. Кимек федерациясының алғашқы құрамы Гардизи еңбегінде келтірілген. Атақты түрiк тiлiнiң маманы М.Қашғаридiң еңбектерiнде де имақтар деп жазылған. IХ ғ. Ертiс пен Жоңғар алатауының арасында 12 қимақ тайпаларының бiрлестiгiнен қимақ мемлекетi құрылған. Мемлекеттiң жоғарғы билiгi ханның қолында болды. Ол мұрагерлiкке қалып отырған. IX ғ . ― Худуд Әл - Алам ― мен әл - Идрисидің хабарларына қарағанда , Ертіс пен Жоңғар Алатауының арасында 12 қимақ тайпаларының бірлестігінен Жаңа Қимақ мемлекеті құрылған . Мемлекеттің жоғары бӛлігі хақанның қолында болған . Ол мұрагерлікке қалып отырған . Хақаннан кейінгі билік қимақ мемлекетінің құрамына енген тайпалар бірлестігін басқарған жабғулардың қолында болған . Олардың кейінгі жеке - жеке ру - тайпаларды шад - түтіктер билеген Сонда мемлекетті басқару жүйесі хақан - жабғу - шад - түтік . ― Худуд әл аламнын " хабары бойынша , қимақ ханның 2 нәмеңгері ( орынбасары ) болған . Бұлардың үлестік биліктері де үлестік жерлері де мұрагерлікке қалып отырған . Сонымен бірге мемлекетті басқаруға әскер басындағы кӛсемдер де қатынасып отырған . Ол үшін олар да хақаннан ӛздеріне тиісті үлестерін алып отырған . Қолбасшылар әрбір бірлескен 8 иеліктен әскер жасақтаған . Басқарудың жоғарыда жүргізілген жүйесі қимақ мемлекетіндегі татриархтык феодализмнің дамуынан келіп пайда болған . жүктеу/скачать 322,43 Kb. Достарыңызбен бөлісу: