6.5 Изокванта. Өндіріс факторларының өзара алмасуы Өндірістік технология екі өндірістік факторларды: еңбекті және капиталды өзгертуге мүмкіндік береді деп қарастырайық. Балама технологияның болуы, көп жағдайда берілген өнім көлемін У0 факторлардың әртүрлі құрылымын қолдану арқылы өндіруге болатынын көрсетеді. Егер өндіріс функциясының мәнін тұрақты деп белгілесек, яғни
Y=f(K,L)=Y0=const,
Онда бұл белгілі бір өнім көлемін өндірудегі осы факторлардың қатынастарын зерттеуге мүмкіндік береді. Бұл функцияның жазықтықтағы графигі изокванта деп аталады және 5.3-суретте көрсетілгендей болады. Изокванта К және L факторларының түрлі құрылымдарын қолданып, бірдей өнім көлемін шығаруға болатынын көрсетеді. 5.4-суреттегі факторлардың құрылымдары (К1, L1) және (К2, L2) өндірісте У = Y0 өнім көлемін алуға мүмкіндік береді. Изокванта берілген өнім көлемін көптеген технологиялық жолдармен алуға болатындығын көрсетеді.
Жазықтықта изокванталар бір-бірімен қиылыспайды. Бір графикте көрсетілген бірнеше изокванта, изокванталар картасын құрайды. Біздің 5.5-суреттен көріп отырғанымыз У =(А) =У(В)<У(С)<У(D), яғни неғұрлым изокванта координаттар осінен алыс орналасса, солғұрлым өндірілген өнім көлемі көбірек болады.
Өндіріс факторларының өзара алмасуын анықтау мақсатында кейінгі талдауларға технологиялық ауыстырудың шекті нормасы деген түсінік енгіземіз.
Технологиялық ауыстырудың шекті нормасы еңбекті бір өлшемге көбейткенде капиталды қандай шамаға азайту керек екенін көрсетеді және бұл уақытта өндіріс көлемі өзгеріссіз қалуы керек. Бұл көрсеткіш төмендегідей формуламен анықталады.
ΔK MRTSLK= - ΔL Өндірістік функция біртектес функция болып табылады, сондықтан Y=f(K,L)=Y0=const болған жағдайда келесі теңдеу дұрыс болады:
dY dY Y = · ΔK + · ΔL= 0
dK dL Мұнда, dY = MPK- капиталдың шекті өнімділігі;
dK
