1.4 Мәтіндегі негізгі, қосалқы ақпараттарды түсіну
1.1.4.1 мұғалімнің көмегімен тыңдаған материалдың кім/не туралы екенін түсіну
Ертегілер елінде: Бауырсақ ертегісі Кезең 1 Оқылым
(МК) Мұғалім бұл бөлімде «Салт-дәстүр және ауыз әдебиеті» тақырыбы аясында тапсырмалар орындайтындарын түсіндіріп, енді әңгімелерді өз сөздерімен мазмұндап үйренетіндіктерін айтады. Сөйтіп өзіңіз «Бауырсақ» ертегісін іс-қимылды қосып, қарапайым тілмен мазмұндап береді.
Ерте ерте ертеде...
Мұғалім ертегідегі негізгі кейіпкерлердің аттарын сұрайды. Ертегіде кездесетін екі уыс ұн табады,қаймақ қосып, қамыр илейді, бауырсақты майға пісіреді, терезе алдына суытып қояды...т.б айтуға қиын келетін тіркестерді суреттермен немесе мульфильмнен қысқаша үзіндісінен көрсетіп мағынасын қимылмен көрсетеді.
(Ұ) Мұғалім оқушыларға бауырсақтың жолда кезіккен аңдармен (қоян, қасқыр, аю, түлкі) болған сұхбаттарын рөлге бөліп ойнатады. «Актерлерге» экспрессивті интонация, бет-әлпеттің мимикасын қолдануды үйретіп, қажетті дауыс мәнері мен іс-қимылдың көмегімен айтқызады.
(Т,қ) Мұғалімнің әңгімені мазмұндау схемасының көмегімен оқушылар шағын топтарда бір-біріне ертегіні мазмұндайды. Оқушылардың төмендегі дағдыларын бағалайды:
әңгімені ауызша баяндауын;
іс-қимылды қосымша пайдалана алуын;
мұғалімнің ұсынған мазмұндау үлгісін қолдануын.
(Ұ,Қ) Әрбір топ ертегіні сынып оқушыларына мазмұндап береді. Басқа оқушылар тыңдайды, бірін-бірі бағалайды, пікір айтады. Дифференциация:
Қабылдау деңгейі жоғары оқушылар өздігінен мұғалімнің мазмұндау схемасын пайдаланып, ертегіні мазмұндайды.
Қабылдау деңгейі орташа оқушылар басқа оқушылардың іс-әрекет, қимылдарын қайталап, үлгідегі негізгі сөздерді пайдаланады.
Естеріңізде болсын: жазылымның ретін үйрету 5-бөлімнің басында берілген.
Мұғалім төменде берілген мазмұндаудың ретін қолданады:
мәтін түрі;
іс-қимылды бірнеше рет қайталай отырып мәтінді меңгеру.
Сабақтың мақсатын оқушыларға нақтылап айтыңыз. Ертегі қарапайым мысал ретінде берілген.Әңгімені оқушылардың дағдыларына қарай бейімдеуге болады. Егер де өз ертегіңізді ұсынсаңыз, ондағы оқиға және қолданылатын тіл қайталау ұстанымына негізделетін болсын. Ертегінің сюжеті қайталауларға негізделсе, бұл оқиға оқушылардың есінде жақсырақ сақталады. Ертегінің басты кейіпкері жануарлар немесе аңдар болғаны дұрыс. Ертегіге сәйкес мазмұндау тілін кірістіріңіз, мысалы. Ерте, ерте, ертеде …, ертеңгісін …, бірінші …, келесі …, бірақ- …, өйткені …, кенеттен …, бақытына орай …, өкінішке орай …, содан соң …, сөйтіп …, соңында …, ең аяғында ….
Мазмұндаудың схемасын плакатқа қарапайым салынған суреттер тізбегі ретінде сызып қойыңыз. Оқушылар ертегінің ретін еске түсіру үшін қарайды
Оқушылардың жаттайтын сөздерін көрнекі етіп жазып көрсетіп қойыңыз. Іс-қимылдың мысалдарын келтіріңіз. Себебі оқушылар көбіне іс-қимылдарды тез қабылдайды.Осы қимылдардың барлығын оқушылармен бірге жоспарлаңыз. Олар мұны ұнатады және есінде тез сақтайды.Оқушылардың ертегіні мазмұндағанын камераға түсіріп алып, келесі сабақтарда пайдалануға болады.
(Ұ) Сынып оқушылары мұғалімнің мазмұндау схемасын пайдаланып, іс-қимылмен ертегіні мазмұндайды. Бастапқыда мазмұндауды мұғалім өзі бастап береді, ары қарай оқушылар өздері жалғастырады.
(МҰ) Шалқанның түрлі нұсқасын оқушыларға таныстырыңыз (мультфильм, кітап, кино т.б.) және оқушылар өздеріне не ұнағанын/ не ұнамағанын айтады.
(Ұ) Алты оқушы шығып «Шалқан» туралы ертегіні мазмұндау схемасының көмегімен баяндайды. Кейіпкерлер: шал, кемпір, ұл, қыз, ит, мысық және тышқан. «Актерлерге» экспрессивті интонация, бет-әлпеттің мимикасын қолдануды және әр сөзді анық, дұрыс айтуды тапсырыңыз.
(Т,Қ) Оқушылар топқа бөлініп ертегіні мазмұндайды. Әрбір топпен жұмыс жүргізгенде, олардың төмендегі дағдыларын бағалаңыз:
сөйлеу/тыңдау/топта жұмыс істеу;
қарапайым әңгімені, оқиғаны көрініс арқылы көрсету.
(Ұ,Қ) Топтар өз көріністерін сыныптағы басқа топтарға көрсетеді. Қалғандары пікір айтады (бірін- бірі бағалау).
Дифференциация:
Қабылдау деңгейі жоғары оқушылар ертегіні мұғалімнің схемасын пайдаланбай, өздігінен мазмұндайды және көрініс қойғанда импровизация жасайды.
Қабылдау деңгейі орташа оқушылар мұғалімнің мазмұндау үлгісін пайдаланады.
Сабақтың мақсатын оқушыларға нақтылап айтыңыз.
Шалқанның орнына «Мақта қыз бен мысық» ертегісін қолдануға болады
Шалқанның әртүрлі нұсқаларын (кітап, кино, онлайн әңгімелер) дайындаңыз.
«Шалқанды» көрініс ретінде көрсететін арнайы орын дайындаңыз.
Оқушылардың білімді меңгеруіне көмек көрсету үшін қызықты рөлдік ойындар, оқылым және жазылым дағдыларын дамытатын білім ортасы қажет. Оқушыларға көмек көрсету үшін төмендегі әрекеттерді ұйымдастырыңыз:
рөлдік ойын, сахналық киімдер кию, көрініс қоятын бұрышты безендіру, ойыншық ит, мысық, тышқан т.б. Үзіліс кезінде оқушылар барып ойнай алады.
ертегілер, жұмбақ, тақпақ кітаптары бар арнаулы кітап оқу бұрышы;
шағын қойылым қоюға арналған орын. қуыршақтар мен ойыншықтар.
1.5 Тыңдау-көру материалдарының мазмұнын түсіну
1.1.5.1 қимыл-қозғалыс, сұрақ қою, қысқа жауап арқылы тыңдаған/көрген мәтінді түсінгенін білдіру
2.5 Тыңдау-көру материалдары негізінде ойын айту
1.2.5.1 қысқа фильмдер мен тыңдалым материалдарының сюжетін өз сөзімен суреттеу
2.3 Түрлі жағдаяттарда қарым-қатынасқа түсу (диалог) және тілдік нормаларды қолдану
1.2.3.1 сұхбаттасының не туралы айтқанын түсіну және тілдік нормаларды сақтай отырып, түрлі тәсілдермен жауап беру
2.6 Оқыған/тыңдаған материал бойынша ой-пікір білдіру
1.2.6.1 тыңдаған/оқыған материал туралы өзінің қарапайым пікірін (келісемін/келіспеймін, ұнайды/ұнамайды) айту
5.1 Грамматикалық нормаларды сақтау
(термин сөздерді қолданбау)
1.5.1.2 мұғалімнің көмегімен көптік/тәуелдік/ жіктік /септік жалғауларын ауызша тілде қолдану
1.5.1.3 сөйлеу барысында мұғалім көмегімен етістіктің шақтарын; бұйрық рай; болымсыз етістікті қолдану
1.5 Тыңдау-көру материалдарының мазмұнын түсіну
1.1.5.1 қимыл-қозғалыс, сұрақ қою, қысқа жауап арқылы тыңдаған/көрген мәтінді түсінгенін білдіру
«Шалқан» ертегісін жазу
(МК) Қарапайым әңгімені мазмұндау үшін қолданылатын схеманы қалай жазу керектігін көрсетіңіз.
(Ұ) Сынып оқушылары мұғалімнің мазмұндау схемасының көмегімен ертегіні баяндайды, ал мұғалім тек іс-қимылын ғана көрсетіп тұрады.
(Ж) Қабілеттері әртүрлі оқушылар жұптасып «Шалқан» ертегісін мазмұндау үшін схема жазып дайындайды. Олар мұғалімнің схемасына үлгі ретінде сүйенеді.
(Т,Қ) Мұғалім қабілеті жоғарылау оқушылармен бағытталған жазу әдісі бойынша кейіпкерлердің аттарын жазу жұмысын жүргізеді. Оқушылардың төмендегі дағдыларын бағалайды:
(Ұ) Оқушылар кезекпен «Шалқан» ертегісін схемалардың көмегімен баяндайды. Олар ертегіні мазмұндағанда, арнайы ертегі айтатын атайдың киімін киюі немесе арнайы безендірілген орындықта отыруы мүмкін.
Дифференциация:
Қабылдау деңгейі жоғары оқушылар
жай сөйлемдерді, кейіпкерлердің аттарын жазады, сипаттайды
Қабылдау деңгейі орташа оқушылар сызба арқылы сөйлемдер жазады, кейіпкерлердің аттарын жазады.
Ертегілер – қысқа фильмдерді көру
(МҰ) Мұғалім оқушылардан қандай ертегілерді білетінін сұрайды.
(Ө) Оқушылар ертегідегі өздеріне ұнаған бөлімнің суретін салады.
(Т,Қ) Мұғалім топқа нұсқау береді және тілдік дағдыларғына назар аударады. Оқушылардың төмендегі дағдыларын бағалайды:
қарапайым сөздерден тұратын фильм туралы өз ойын айта алуын. Мысалы: «Мен бөденені ұнаттым, себебі…..».
фильмнің қызықты үзінділерін мазмұндауын;
басқа оқушылардың фильм туралы айтқандарын тыңдауын.
(Ұ,Қ) Оқушылар әңгіменің қызықты бөлімдері бойынша салған суреттерімен алмасады. Бір-бірін бағалап, пікірлерін айтады.
Дифференциация:
Қабылдау деңгейі жоғары оқушылар фильмнің мазмұнын айтып береді.
Қабылдау деңгейі орташа оқушылар фильм туралы бір-екі ауыз сөз/тіркестер айтады.
Егер мұғалім оқушылардың алдыңғы сабақтағы ертегінің көрінісін бейнетаспаға жазып алған болса, соны берілген тапсырманы орындамас бұрын көрсетуге болады.
Сабақтың мақсатын оқушыларға нақтылап айтыңыз.
«Бағытталған жазуды» қолдану үшін 5-бөлімдегі мәліметке сүйеніңіз.
Әрбір сөйлемді жазбас бұрын дауыстап оқып, жазып болған соң, қайтадан оқыңыз. Ертегіні мазмұндауға қажетті сөздер мен тіркестерді қолданыңыз.
Қалауына қарай орындайтын тапсырма: оқушылар ертегіні мазмұндап жатқан кезде, бейнекамераға жазыңыз, кейін басқа сыныптарға, ата-аналар жиналысында көрсетіңіз.
Ертегі мәтінін жазуда қажетіне қарай кейіпкерлер бейнесін, кейбір сөздердің суреттерін пайдалану арқылы да жүргізуге болады.
«Түлкі мен бөдене» - http://www.youtube.com/watch?v=ItD6n_7MK4Y
2.6 Оқыған/тыңдаған материал бойынша ой-пікір білдіру
1.2.6.1 тыңдаған/оқыған материал туралы өзінің қарапайым пікірін (келісемін/келіспеймін, ұнайды/ұнамайды) айту
2.3 Түрлі жағдаяттарда қарым-қатынасқа түсу (диалог) және тілдік нормаларды қолдану
1.2.3.1 сұхбаттасының не туралы айтқанын түсіну және тілдік нормаларды сақтай отырып, түрлі тәсілдермен жауап беру
3.4 Сұрақтар мен жауаптар құрастыру
1.3.4.1 мұғалімнің көмегімен мәтін немесе иллюстрация бойынша қарапайым сұрақтар (кім? не? қандай? қанша?) қою
4.1 Кейіпкердің атынан мәтін құрастырып жазу
1.4.1.1 суретте берілген заттардың сынын білдіретін сөздерді жазу
Ертегілер – қысқа фильмдерді көру
(МҰ) Мұғалім оқушылардан қандай ертегілерді білетінін сұрайды. Таңдаған ертегіні көрсетеді. Мысалы: «Түлкі мен бөдене».
(Ө) Оқушылар ертегідегі өздеріне ұнаған бөлімнің суретін салады.
(Ұ,Қ) Оқушылар әңгіменің қызықты бөлімдері бойынша салған суреттерімен алмасады. Бір-бірін бағалап, пікірлерін айтады
Мұғалім оқушылардың төмендегі дағдыларын бағалайды:
басқа оқушылардың фильм туралы айтқандарын тыңдауын.
Дифференциация:
Қабылдау деңгейі жоғары оқушылар фильмнің мазмұнын айтып береді.
Қабылдау деңгейі орташа оқушылар: фильм туралы бір-екі ауыз сөз/тіркестер айтады.
Сабақтың мақсатын оқушыларға нақтылап айтыңыз.
Оқушыларға ертегі кітаптар алып келуді тапсырыңыз. Сыныпта әртүрлі халық ертегі кітаптары мен фильмдерінен көрме бұрышын ұйымдастырыңыз. Салынған суреттерді көрме бұрышына апарып қойыңыз.
«Түлкі мен бөдене» - http://www.youtube.com/watch?v=ItD6n_7MK4Y
5.2 Орфоэпиялық және орфографиялық нормаларды сақтау
1.5.2.1 әріп пен дыбысты ажырата білу, төл дыбыстарды дұрыс айту
3.5
Түрлі дереккөздерден қажетті ақпаратты алу
1.3.5.1 мұғалімнің көмегімен иллюстрациялы шағын мәтіннен қажетті ақпаратты табу
3.2 Мәтіннің мазмұнын түсіну
1.3.2.1 мәтіндегі таныс сөздердің мағынасын түсіну
1.5 Тыңдау-көру материалдарының мазмұнын түсіну
1.1.5.1 қимыл-қозғалыс, сұрақ қою, қысқа жауап арқылы тыңдаған/көрген мәтінді түсінгенін білдіру
Ертегі кейіпкерлері
(Ұ) Оқушыларға кітаптан, фильмнен түрлі ертегі кейіпкерлерін көрсетеді және олардан кім екенін табуды сұрайды. Орыс және қазақ тіліндегі ертегі кейіпкерлерінің атын көрнекі жерге жазып қояды.
(Ө) Оқушылар ертегі кейіпкерлерінің суретін салады және әр кейіпкердің астына аттарын жазып қояды.
(Т,Қ) «Бағытталған оқу» әдісін жүргізеді. Сұрақтар:
Кітап не туралы?
Кейіпкерлерді таныдың ба?
Қай сурет ұнады?
Қай сөздер сендерге таныс? Маған көрсетіңдер…Бұл нені білдіреді?
Кітапты ұнатасың ба? Неге?
Мұғалім оқушылардың төмендегі дағдыларын бағалайды:
кейіпкерлерді тануын;
мәтін бойынша қарапайым сұрақтарға жауап беруін;
мәтін туралы басқа оқушылардың айтқандарын тыңдауын;
жаңа сөздерді қолдануын.
Дифференциация:
Қабылдау деңгейі жоғары оқушылар ертегі кейіпкерлерін сипаттау сөздерін жазады.
Қабылдау деңгейі жоғары оқушылар ертегі кейіпкерлері бойынша берілген сұрақтарға жауап береді.
Қазақ халық ертегілерінің кейіпкерлерін бейнелейтін бейнетаспа көрсетіңіз (кейіпкері - әйел адам ). Егер бейнетаспа табылмаса, суретті кітаптарды көрсетуге болады.
Сабақтың мақсатын оқушыларға нақтылап айтыңыз.
Фильмді көру барысында тоқтатып, кейіпкерлер туралы сұрақ қойыңыз.
Кейіпкерлердің аттары жазылған суреттерді көрнекті жерге қойыңыз.
Бағытталған оқу бойынша 5-бөлімге қараңыз.
http://www.balakai.kz/publ/audioertegiler/4
Examples of illustrations in Russian fairy tales (9 mins 44 secs) can be found at;
http://www.youtube.com/watch?v=WRgE1uZaquA . Similar Kazakh examples should be used.
Examples of female heroines in Russian fairy tales (2 mins 28 secs):
http://www.youtube.com/watch?v=20YmehJu3kk
. Similar Kazakh examples should be used.
http://www.balakai.kz
2.6 Оқыған/тыңдаған материал бойынша ой-пікір білдіру
1.2.6.1 тыңдаған/оқыған материал туралы өзінің қарапайым пікірін (келісемін/келіспеймін, ұнайды/ұнамайды) айту
2.3 Түрлі жағдаяттарда қарым-қатынасқа түсу (диалог) және тілдік нормаларды қолдану
1.2.3.1 сұхбаттасының не туралы айтқанын түсіну және тілдік нормаларды сақтай отырып, түрлі тәсілдермен жауап беру
3.4 Сұрақтар мен жауаптар құрастыру
1.3.4.1 мұғалімнің көмегімен мәтін немесе иллюстрация бойынша қарапайым сұрақтар (кім? не? қандай? қанша?) қою
4.1 Кейіпкердің атынан мәтін құрастырып жазу
1.4.1.1 суретте берілген заттардың сынын білдіретін сөздерді жазу
3.3 Мәтіннің жанрлары мен түрлерін анықтау
1.3.3.1 мәтіннің жанрын (өлең, ертегі, жұмбақ, жаңылтпаш, санамақ және т.б.) ажырату
Қазақстан туралы өлең оқу және сөйлем/өлең құрастыру
(МК) Мұғалім оқушыларға қарапайым өлең/тақпақ айтып береді және оқушылардың өздерінің білетін өлеңдерін сұрайды. Тақырыпқа сәйкес бірнеше өлеңдерді таныстырады және оқытады. Оқушылардан «Өлең ұнады ма? Не туралы?» деп сұрайды.
(Ұ) Оқушылар оны іс-қимылмен қоса қайталап, жаттап алулары керек.
(МК) Мұғалім «Қазақстанның кең байтақ даласы» тақырыпта таудың баурайында жылқылардың бейнеленген суреттердің көмегімен өлең жазып көрсетеді. Оқушылардан суреттегі бес заттың атауын сұрайды. Мысалы, жылқылар, тау, шөп, аспан т.б. Осы зат есімдерді флипчартқа жаздырады.
(Ж) Оқушылар берілген үлгі бойынша сөйлем/өлең құрастырады және жанындағы құрбысына айтып береді.
(МК) Мұғалім оқушыларға зат есімдерді сипаттайтын сын есімдерге мысал келтіруді тапсырады. Мысалы,
ақбоз ат
асқар тау
көк шөп
самал жел
керемет шабандоздар
Сосын оқушыларға осы сөз тіркестерінің қасына етістіктерді жазғыздырады. Мысалы,
Соңында құрастырылған сөйлемді/өлеңді ұжым болып оқиды.
(Т,Қ) Мұғалім қабылдау деңгейі орташа оқушылармен жеке жұмыс істеп, олардың төмендегі дағдыларын бағалайды:
сурет бойынша зат есімдерді атауын;
зат есімге сын есімді тіркестіре алуын;
етістіктерді тіркестіре алуын;
сурет бойынша сөйлем/өлең құрастыруын.
(Б,Қ) Оқушылар жазған сөйлем/өлеңдерімен өзара алмасады, бір-бірін бағалап, өз пікірлерін білдіреді.
Дифференциация:
Қабылдау деңгейі жоғары оқушылар өздігінен сөйлем/өлең шығарады және оны мәнерлеп оқиды.
Қабылдау деңгейі орташа оқушылар суретті сипаттау үшін жекелеген сөз тіркестерін ғана қолданады.
Сабақтың мақсатын оқушыларға нақтылап айтыңыз.
Оқушыларға үйден халық ауыз әдебиетінен алынған өлең алып келуді тапсырыңыз.
Ж.Молдағалиевтің, Қ.Мырзалиевтің өлеңдерін жаттатуға болады.
Ол өлеңдерді плакатқа жазып, көрнекі жерге іліп қойыңыз.
Оқушылардың шабытын ояту, өлең жазуға ынталандыру үшін Қазақстанның көрнекті жерлерін бейнелейтін суреттер іліп, фондық музыка қойыңыз.
Сонымен қатар, оқушыларға Қазақстан туралы фильмнен үзінділер көрсетуге немесе өздеріне сурет салғызып, сол бойынша сөйлем/өлең жазғызуға болады.
Келесі мысал: (көк аспан мен заңғар таулар фонында тасқа қонып отырған бүркіттің суреті)
Қосымша ағылшын тілінде ақпарат: http://lingoberryjam.com/2012/01/15/simple-poem/. A similar example of Kazakh poetry should be used.
Kazakh folk melody with pictures of Kazakhstan(5 mins 32 secs)
http://www.youtube.com/watch?NR=1&v=IwHlG59goVQ&feature=endscreen
http://vse.kz/topic/450018-azasha-tapatar-balalara-arnalan/
3.5
Түрлі дереккөздерден қажетті ақпаратты алу
1.3.5.1 мұғалімнің көмегімен иллюстрациялы шағын мәтіннен қажетті ақпаратты табу
3.2 Мәтіннің мазмұнын түсіну
1.3.2.1 мәтіндегі таныс сөздердің мағынасын түсіну
