7-бөлім алдыңғы бөлімдерде меңгерген білім мен дағдыларға негізделеді. Оқушылар бірінші тілінде және қазақ тілінде күнделікті өмірде қолданатын тамақ және сусын туралы әңгімелер, өлеңдер, санамақтармен таныс болып сөздік қорын кеңейту керек.
Мәнмәтін
Бұл бөлімде тілдік дағдылар «Тағам және сусын», «Біз ішетін тамақ», «Жемістер мен көкөністер» тақырыбы аясында дамиды. Жүйелі, арнайы фонетикалық білімдер бөлімде жүйелі оқытылуы тиіс. Бұл бөлім өнер және музыкамен пәнаралық байланысқа ие. Оқушылардың білімді меңгеруінекөмек көрсету үшін қызықты рөлдік ойындар, оқылым және жазылым тапсырмалары керек. Бұл бөлімде оқушылардың алған білімдерін қайталауға және бекітуге аса көңіл бөлу қажет.
Қысқаша шолу
Оқушылар бұл бөлімде тілдік білімдерін «Тағам және сусын» оның ішінде «Ас мәзірі» және «Жемістер мен көкөністер» тақырыптары негізінде дамытады. Оқушылар әңгімелермен, өлеңдермен және визуалды мәтіндермен таныс болады. Өз бетімен, топ болып немесе бүкіл сынып болып жұмыс істейді. Оқу процесі интерактивті болғаны дұрыс, оның ішінде сөйлеу мен тыңдалым дағдыларына баса назар аудару керек, алайда жазылым дағдыларын да қолға алып, жазылымның ретін үйрете бастау керек. «Бағытталған оқу» және «Бағытталған жазу» ең басты педагогикалық әдістеме болады, қажетті жерде мұғалім өзі үлгі көрсетуі керек, сонымен қатар, үнемі қалыптастырушы бағалауды жүзеге асырып отыруы керек.
Оқу бағдарламасына сілтеме
Оқу мақсаттары
Ұсынылатын оқыту іс-әрекеттері
Мұғалімге арналған ескертпелер
Оқу ресурстары
1.4 Мәтіндегі негізгі, қосалқы ақпараттарды түсіну
1.1.4.1 мұғалімнің көмегімен тыңдаған материалдың кім/не туралы екенін түсіну
«Кешке арналған айрықша ас мәзірі» - оқылым
(МК) Бөлім көңілді кешке арналған ас мәзірін құрастырудан (жазудан) басталады. Мұғалім оқушыларға ас мәзірінің не екенін түсіндіріп алады.
(Ұ) Мұғалім тамақ түрлерінің суреттерін көрсетеді және оларды өзі атап, соңынан оқушыларға бірнеше рет қайталатады.
(МК) Оқушыларға құнарлы тамақ, ас мәзірі туралы кітаптарды көрсетеді.
(Ж) Жұптасып кітаптағы суреттерді қарайды және өздеріне не ұнап, не ұнамағаны туралы айтады, себебін түсіндіреді.
(МК) Мұғалім тамақ, сусын туралы қызықты мәтінді таңдап, топпен бағытталған оқуды жүргізеді. Сұрақтар төмендегідей болуы мүмкін:
Мына кітап не туралы?
Саған қай суреттер ұнады?
Мына сөздердің қайсысын оқи аласың? Көрсет... Ол нені білдіреді?
Саған кітап ұнады ма? Неліктен?
Мұғалім оқушылардың төмендегі дағдыларын бағалайды:
Қабылдау деңгейі жоғары оқушылар оқыған кітаптары туралы сыныптастарымен ой бөліседі.
Қабылдау деңгейі орташа оқушылар кітаптағы суреттер жайлы әңгімелейді.
Сабақтың мақсатын оқушыларға нақтылап айтыңыз.
Оқушыларға тамақ, сусын, ас мәзірі туралы кітап, суреттер, бейнеклиптер әкелуді тапсырыңыз. Қызықты өлеңдерді/мәтіндерді оқушылардың назарына ұсыныңыз.
Тамақ түрлері бейнеленген суретті кеспе қағаздарды дайындаңыз. Мысалы, нан, бауырсақ, ірімшік, құрт, аскөк, жұмыртқа, бәліш, жеміс-жидек, салат, сүт, балмұздақ, май, шай, сорпа, қытырлақ нан, шоколад, өрік, мейіз, балық. Кеспе қағаздарды сыныпта оқушыларға көмек ретінде көрнекті жерге қойыңыз.
Бағытталған оқу туралы 5-бөлімнен қараңыз.
Оқушылардың тақырыпты меңгеруіне көмектесетін қосымша әрекет:
Сыныпта рөлдік ойын алаңын ұйымдастырыңыз, кафе ретінде безендіріңіз. Ол жерге дастархан жайылған үстел, орындықтар қойыңыз. Ас мәзірін жазатын қағаз және қарындаштар қойыңыз. Ойыншық тамақ, ыдыс-аяқ орналастырыңыз. Оқушыларға «кафеге» жиі баруға және онда ойнауға мүмкіндік беріңіз. Жиі қолданылатын сөз тіркестері жазылған кеспе қағаздарды оқушыларға көрсетіп қою керек. Мысалы, келген қонақтармен сыпайы амандасу, тапсырыс қабылдау. Менің көмегім қажет пе? Міне, ас мәзірі. Тапсырыс беруге дайынсыз ба? Маған ... керек еді. Ас болсын! Рақмет. Шотты әкеліп бересіз бе? Қайырлы таң! Кеш жарық!
(МК) Сынып оқушылары шеңбер құрып отырады және мұғалім «Менің сүйікті асым...» деген үлгіні көрсетеді. Оқушылар кезекпен өздерінің сүйікті асы туралы айтады.
(Т) Оқушылар кешке арналған тағамдардың суреттерінен коллаж жасайды.
(Ж) Оқушылар жұп болып коллаж жасайды және жасаған коллаждарын сипаттайды. (МТ) Мұғалім топпен жұмыс істеу барысындағы оқушылардың төмендегі дағдыларын бағалайды:
үлгіде берілген тамақ туралы сөздерді қолдануын;
тамақтың сипаттамасын сөйлемдер арқылы таныстыруын;
басқа оқушылармен өз ойларын бөлісуін;
басқалардың ойын тыңдап, түсінуін.
Дифференциация:
Қабылдау деңгейі жоғары оқушылар: тамақ туралы сөйлемдер құрайды.
Қабылдау деңгейі баяу оқушылар:
үлгідегі тамақ туралы сөздер
мен тіркестерді пайдаланады.
Кешкі ас мәзірін құрастыру (Ұ) Сынып оқушылары шеңбер бойымен отырып, «Менің ұнататын /ұнатпайтын тағамым» деп, кезекпен кеспе қағазда жазылған тағамдарды атап мысал келтіреді.
(МК) Мұғалім оқушыларға тағы бір рет ас мәзірін көрсетіп, ерекшеліктеріне назар аудартады. Ас мәзірінің үлгісін сыныпқа ұсынады. Мұғалім оқушылардың ой-өрісін дамыту үшін «Жеңілдетілген анықтама» блиц ойынын ұйымдастырады. Шарты: мұғалім «Ас мәзірінде» қандай тағамдар бар екенін (бауырсақ, кеспе, құрт) және олардың қандай екенін ащы, тұщы, тәтті, т.б. сипаттап беруін сұрайды. Мысалы, кеспе дәмді, құрт ащы, т.б.
(Ж) Оқушылар жұптасып ас мәзірін құру барысында қандай тағамдарды жазатындарын талқылайды. Олар дәптерлеріне тағамның суретін салып, астына аттарын жазады.
(МҰ) Мұғалім кейбір оқушылардан ас мәзірі бойынша пікірлерін айтуды сұрайды.
(Ө) Оқушылар қажет болса кеспе қағаздарды қолданып, кешке арналған ас мәзірін дайындайды.
(Т,Қ) Мұғалім бағытталған жазу әдісін қолданады.
Мұғалім оқушылардың төмендегі дағдыларын бағалайды:
әдемі мұқабамен, дұрыс/сауатты жазылған тамақ тізімдерінен тұратын ас мәзірін даярлауын;
(Ұ,Қ) Ең жақсы орындаған оқушылар дайындаған ас мәзірін басқа оқушыларға көрсетіп, түсіндіреді. Оқушылар бірін-бірі бағалайды.
Рефлексия. Мұғалім түрлі смайликтер таратады. Оқушылар сабақтан алған әсерлерін смайликтерді көрсету арқылы білдіреді.
Дифференциация:
Қабылдау деңгейі жоғары оқушылар әсем безендірілген ас мәзірінің мұқабасын, тамақты сипаттайтын сөйлемдерден тұратын қызықты ас мәзірін дайындайды.
Қабылдау деңгейі орташа оқушылар тамақ туралы жазу үшін үлгідегі сөздер мен тіркестерді пайдаланады.
Сабақтың мақсатын оқушыларға нақтылап айтыңыз.
Кеспе қағаздар көрнекі жерде тұруы тиіс.
Коллажға арналған материалдар дайындаңыз (желім, бояу, суреттер т.б.).
Идеяларды есте сақтаудың тағы бір жолы - көрініс қою. Бастапқыда мұғалім бір топты алып, көңілді кештің өтуін бейнелейді: достарды қарсы алу, тамақ жеу, сусын ішу, ойын ойнау. Соңынан балалар өздері кештің импровизациясын жасап дамытады.
Сабақтың мақсатын оқушыларға нақтылап айтыңыз.
Оқушыларға тағамдар бейнеленген кеспе қағаздарды тағы бір рет көрсетіңіз.
Мұғалімдер оқушыларға ас мәзірінің үлгісін беруіне болады.
Бағытталған жазу әдісі туралы 5-бөлімнен қараңыз.
Осы бөлімнің соңында сыныпта оқушылар үйренген сөздерін қолдануы үшін көңілді кеш ұйымдастыруға болады.
1.5 Тыңдау-көру материалдарының мазмұнын түсіну
1.1.5.1 қимыл-қозғалыс, сұрақ қою, қысқа жауап арқылы тыңдаған/көрген мәтінді түсінгенін білдіру
2.5 Тыңдау-көру материалдары негізінде ойын айту
1.2.5.1 қысқа фильмдер мен тыңдалым материалдарының сюжетін өз сөзімен суреттеу
2.3 Түрлі жағдаяттарда қарым-қатынасқа түсу (диалог) және тілдік нормаларды қолдану
1.2.3.1 сұхбаттасының не туралы айтқанын түсіну және тілдік нормаларды сақтай отырып, түрлі тәсілдермен жауап беру
2.6 Оқыған/тыңдаған материал бойынша ой-пікір білдіру
1.2.6.1 тыңдаған/оқыған материал туралы өзінің қарапайым пікірін (келісемін/келіспеймін, ұнайды/ұнамайды) айту
5.1 Грамматикалық нормаларды сақтау
(термин сөздерді қолданбау)
1.5.1.2 мұғалімнің көмегімен көптік/тәуелдік/ жіктік /септік жалғауларын ауызша тілде қолдану
1.5.1.3 сөйлеу барысында мұғалім көмегімен етістіктің шақтарын; бұйрық рай; болымсыз етістікті қолдану
1.5 Тыңдау-көру материалдарының мазмұнын түсіну
1.1.5.1 қимыл-қозғалыс, сұрақ қою, қысқа жауап арқылы тыңдаған/көрген мәтінді түсінгенін білдіру
Жемістер мен көкөністер – оқылым
(МК) Мұғалім оқушыларға карточкаларды көрсете отырып, жеміс-жидектер мен көкөністердің аттарын қайталатады. Яғни,
«Қайталай ғой» оқыта үйрету ойыны арқылы үйретеді. Ойын шарты: бір оқушы қандай да бір көкөністі атайды, ал екінші оқушы оны қайталап, тағы бір көкөніс атауын қосады. Үшінші оқушы екеуін қайталап, үшінші сөзді қосады. Осылай ойын 6-7 сөзге дейін жалғасады.
(Ұ) Оқушылар көкөніс туралы ертегі бейнероликті көреді.
(МК,Ұ) Мұғалім көкөністер, жемістер туралы түрлі кітаптар, суреттер көрсетіе отырып, төмендегідей сұрақтар қояды:
Анықтамалық кітапты жақсы көрсететін не нәрсе? (мысалы, суреттер, оңай оқылатын мәтіндер, мазмұн, жоспар)
Қандай ертегі кітабын ұнатасың?
(Ө) Оқушылар көрген фильмдері бойынша сурет салады, сыныпта мұғалімнің берген сөздерін пайдаланып суреттерін түсіндіреді.
(Т,Қ) Мұғалім жемістер және көкөністер туралы қызықты мәтінді алып топпен бағытталған оқуды жүргізеді. Сұрақтар төмендегідей болуы мүмкін:
Бұл кітап не туралы?
Саған қай суреттер өте ұнайды?
Мына сөздердің қайсысын оқи аласың? Көрсет... Ол нені білдіреді?
Саған кітап ұнады ма? Неліктен?
Мұғалім оқушылардың төмендегі дағдыларын бағалайды:
негізгі ойды табуын;
мәтін бойынша қарапайым сұрақтарға жауап беруін;
мәтін туралы басқа оқушылардың айтқандарын тыңдауын;
жаңа сөздерді меңгеруін.
Сабақтың мақсатын оқушыларға нақтылап айтыңыз.
Жемістер мен көгөністер бейнеленген карточкаларды көрсетіңіз. Мысалы, алма, апельсин, банан, өрік, бұршақ, қызанақ, т.б.
Жеміс немесе көгөніс туралы фильмдер: Джек және Бұршақ, Ханданың ғажайыбы
Көгөніс пен жеміс туралы суретті кітаптар, суреттер, фильмдер көрсетіңіз.
«Бағытталған оқу» әдісі туралы 5-бөлімнен қараңыз.
Оқушылардың меңгеруіне көмек көрсететін жағдайлар,
рөлдік ойын алаңы, жеміс-жидек, көгөніс дүкені.
«Түлкі мен бөдене» - http://www.youtube.com/watch?v=ItD6n_7MK4Y
2.6 Оқыған/тыңдаған материал бойынша ой-пікір білдіру
1.2.6.1 тыңдаған/оқыған материал туралы өзінің қарапайым пікірін (келісемін/келіспеймін, ұнайды/ұнамайды) айту
2.3 Түрлі жағдаяттарда қарым-қатынасқа түсу (диалог) және тілдік нормаларды қолдану
1.2.3.1 сұхбаттасының не туралы айтқанын түсіну және тілдік нормаларды сақтай отырып, түрлі тәсілдермен жауап беру
3.4 Сұрақтар мен жауаптар құрастыру
1.3.4.1 мұғалімнің көмегімен мәтін немесе иллюстрация бойынша қарапайым сұрақтар (кім? не? қандай? қанша?) қою
4.1 Кейіпкердің атынан мәтін құрастырып жазу
1.4.1.1 суретте берілген заттардың сынын білдіретін сөздерді жазу
«Жеміс-жидек және көгөністер» –идеяларды есте сақтау
(МК) Мұғалім алдыңғы сабақта көрсетілген фильмге импровизация (қойылым) жасайды.
(Ұ) Оқушылар өздері импровизация жасап, онымен бөліседі және бір-бірін бағалайды.
(Т) Өсімдік тұқымын қалай егу керектігін және күн сайын қалай күтім жасау керектігін жазатын күнделік жүргізеді. Оның қалай өсіп жатқанын сипаттау үшін күнделіке жазады және суретін салады. Оқушылар тақырыпқа қатысты сөздерді қолданады.
(МК) Көгөніс және жемістер суреттері атауы жазылған кеспе қағаздарды таратады. Оқушылар жемістер мен көгөністерді кесіп, бояуға батырып суреттер жасайды. Өзі қолданған жеміс немесе көгөніс жайлы айтып береді.
Сабақтың мақсатын оқушыларға нақтылап айтыңыз.
Айтылған ертегіге, фильмге байланысты кітаптар, суреттер жинақтаңыз.Топ ішінен бір көшбасшыны тағайындаңыз.Өсімдік отырғызатын ыдыс, тұқымдар дайындаңыз. Бұл тапсырманың биология пәнімен байланысы бар.
«Түлкі мен бөдене» - http://www.youtube.com/watch?v=ItD6n_7MK4Y
5.2 Орфоэпиялық және орфографиялық нормаларды сақтау
1.5.2.1 әріп пен дыбысты ажырата білу, төл дыбыстарды дұрыс айту
3.5
Түрлі дереккөздерден қажетті ақпаратты алу
1.3.5.1 мұғалімнің көмегімен иллюстрациялы шағын мәтіннен қажетті ақпаратты табу
3.2 Мәтіннің мазмұнын түсіну
1.3.2.1 мәтіндегі таныс сөздердің мағынасын түсіну
1.5 Тыңдау-көру материалдарының мазмұнын түсіну
1.1.5.1 қимыл-қозғалыс, сұрақ қою, қысқа жауап арқылы тыңдаған/көрген мәтінді түсінгенін білдіру
Жеміс және көгөністер жазылым
(МК) Алдыңғы сабақтағы фильмді қайта көріп болған соң, оқушылар көргендері бойынша бес-алты жай сөйлем құрайды.
(Ж) Бір-біріне фильмнің мазмұнын бес-алты жай сөйлеммен айтады.
.
(Т,Қ) Мұғалім «Бағытталған жазу» әдісін қолданады.Оқушылардың төмендегі дағдыларын бағалайды:
өз ойын жинақтауын;
топта бір-бірін тыңдау, ой-пікір білдіруін;
үлгі бойынша сөйлем құрауын.
(МК,Қ) Мұғалімнің ұсынысымен жұмыстарын жақсы орындаған оқушылар сыныптың басқа оқушыларына көрсетіп, түсіндіреді. Оқушылар бірін-бірі бағалайды.
Рефлексия. Мұғалім түрлі смайликтер таратады. Оқушылар сабақтан алған әсерлерін смайликтерді көрсету арқылы білдіреді.
Дифференциация:
Қабылдау деңгейі жоғары оқушылар бес-алты сөйлемді өз беттерімен ешкімнің көмегіне сүйенбей құрайды. Олар бірінші…., келесі…., содан кейін….., сосын…., соңында…. деген ретті білдіретін сөздерді қолдана алады. Бірін-бірі бағалауды ұйымдастырады.
Қабылдау деңгейі орташа оқушылар фильм туралы пікірлерін жай сөйлемдер арқылы білдіреді.
Бағытталған жазуды үйрету бойынша нұсқаулық толығырақ 5-бөлімде.
http://www.balakai.kz/publ/audioertegiler/4
Examples of illustrations in Russian fairy tales (9 mins 44 secs) can be found at;
http://www.youtube.com/watch?v=WRgE1uZaquA . Similar Kazakh examples should be used.
Examples of female heroines in Russian fairy tales (2 mins 28 secs):
http://www.youtube.com/watch?v=20YmehJu3kk
. Similar Kazakh examples should be used.
http://www.balakai.kz
2.6 Оқыған/тыңдаған материал бойынша ой-пікір білдіру
1.2.6.1 тыңдаған/оқыған материал туралы өзінің қарапайым пікірін (келісемін/келіспеймін, ұнайды/ұнамайды) айту
2.3 Түрлі жағдаяттарда қарым-қатынасқа түсу (диалог) және тілдік нормаларды қолдану
1.2.3.1 сұхбаттасының не туралы айтқанын түсіну және тілдік нормаларды сақтай отырып, түрлі тәсілдермен жауап беру
3.4 Сұрақтар мен жауаптар құрастыру
1.3.4.1 мұғалімнің көмегімен мәтін немесе иллюстрация бойынша қарапайым сұрақтар (кім? не? қандай? қанша?) қою
4.1 Кейіпкердің атынан мәтін құрастырып жазу
1.4.1.1 суретте берілген заттардың сынын білдіретін сөздерді жазу
3.3 Мәтіннің жанрлары мен түрлерін анықтау
1.3.3.1 мәтіннің жанрын (өлең, ертегі, жұмбақ, жаңылтпаш, санамақ және т.б.) ажырату
Қазақстан туралы өлең оқу және сөйлем/өлең құрастыру
(МК) Оқушыларға қарапайым өлең/тақпақ айтып беріңіз және оқушылардың өздерінің білетін өлеңдерін сұраңыз. Тақырыпқа сәйкес бірнеше өлеңдерді таныстырыңыз және оқытыңыз. Оқушылардан «Өлең ұнады ма? Не туралы?» деп сұраңыз. Олар оны іс-қимылмен қоса қайталап, жаттап алулары керек.
(МК) Қазақстанның кең байтақ даласы, мысалы, таудың баурайында жайылып жүрген аттар бейнеленген суреттің көмегімен өлең жазып көрсетіңіз. Оқушылардан суреттегі бес заттың атауын сұраңыз, мысалы, аттар, таулар, шөп, аспан т.б. Осы зат есімдерді флипчартқа жазыңыз.
Оқушыларға зат есімдерді сипаттайтын сын есімдерге мысал келтіруді тапсырыңыз. Мысалы:
ақбоз ат
асқар тау
көк шөп
самал жел
керемет шабандоздар
Сосын оқушыларға осы сөз тіркестерінің қасына етістіктерді жазғызыңыз мысалы:
Соңында құрастырылған сөйлемді/өлеңді ұжым болып оқиды.
(Ж) Оқушылар берілген үлгі бойынша сөйлем/өлең құрастырады және жанындағы құрбысына айтып береді.
(Б,Қ) Оқушылар жазған сөйлем/өлеңдерімен өзара алмасады, бір-бірін бағалап, өз пікірлерін білдіреді.
Мұғалім оқушылардың төмендегі дағдыларын бағалаңыз:
сурет бойынша зат есімдерді атауын;
зат есімге сын есімді тіркестіре алуын;
етістіктерді тіркестіре алуын;
сурет бойынша сөйлем/өлең құрастыруын.
Дифференциация:
Қабылдау деңгейі жоғары оқушылар: өздігінен сөйлем/өлең шығарады және оны мәнерлеп оқиды.
Қабылдау деңгейі орташа оқушылар: суретті сипаттау үшін жекелеген сөз тіркестерін ғана қолданады.
Сабақтың мақсатын оқушыларға нақтылап айтыңыз.
Оқушыларға үйден халық ауыз әдебиетінен алынған өлең алып келуді тапсырыңыз.
Ж.Молдағалиевтің, Қ.Мырзалиевтің өлеңдерін жаттатуға болады.
Ол өлеңдерді плакатқа жазып, көрнекі жерге іліп қойыңыз.
Оқушылардың шабытын ояту, өлең жазуға ынталандыру үшін Қазақстанның көрнекті жерлерін бейнелейтін суреттер іліп, фондық музыка қойыңыз.
Сонымен қатар, оқушыларға Қазақстан туралы фильмнен үзінділер көрсетуге немесе өздеріне сурет салғызып, сол бойынша сөйлем/өлең жазғызуға болады.
Келесі мысал: (көк аспан мен заңғар таулар фонында тасқа қонып отырған бүркіттің суреті)
