Чингаева Г. Н. Бүйректің созылмалы ауруы

Гиперкалиемия калийдің бүйрекпен шығарылуы төмендегенде дамиды. Әдетте ШСЖ <5-20 мл/мин. дейін төмендегенде байқалады, бірақ кейде калийді көп қолданғанда немесе гиперкалиемияны тудыратын препараттарды (ААФт, калийсақтаушы диуретиктер, циклоспорин) қолданғанда одан да ертерек көрінуі мүмкін. Егер гиперкалиемия ААФт/АРБ-мен шақырылса, онда препараттың мөлшерін төмендету керек немесе калий деңгейі 2-4 аптада қалпына келмесе оларды алып тастау керек. Қанда калий деңгейінің 7,5 ммоль/л және одан жоғары болуы өмірге қауіпті болып табылады, ал оның 8,5 ммоль/л-ден артуы жүректің тоқтауына әкеледі. Егер жүрек өткізгіштігінің бұзылыстары бұрыннан болса, калийдің 7,5 ммоль/л-ден төмендеуі жүрек тоқтауына әкеледі.

Анемия – бұл БСА-ның ерте және міндетті түрде болатын белгілерінің бірі. БСА кезіндегі анемияның дамуында бірнеше фактордың маңызы бар:

• 
  Бүйрек қан жасауға қатысады (эритропоэтин синтезі). Бүйрек (перитубулярлы капиллярлар, интерстициальді фибробласттар) 90% эндогенді эритропоэтинді өндіреді, сондықтан да БСА-ның дамуы патогенетикалық тұрғыда ренальді эритропоэтиннің айтарлықтай жеткіліксіздігіне алып келеді.
  
• 
  Уремиялық токсиндер сүйек кемігіндегі қан жасауға тежегіш әсерін тигізеді (эритроциттердің өмір сүру ұзақтығы қысқарады, эритропоэз тежегіштерінің әсері).
  
• 
  Бүйрек урокиназа синтезіне қатысады. Сондықтан да БСА кезінде толық емес гемостаз байқалады: асқазан-ішек жолдарынан қан аққыштыққа бейімділік (уремия кезіндегі ойық жаралар), гемолиз, қанталаулар. Қан кетудің салдарынан және темірдің сіңірілуінің бұзылысынан темір тапшылықты анемия дамиды (құрамында кальций бар фосфор-байланыстырушы препараттарды қолдануға байланысты АІЖ-нан темірдің сіңірілуінің бұзылуы, екіншілік гиперпаратиреоз).
  
• 
  Қабыну мен инфекция, нутритивті агенттер де (темір, В12 дәрумені, фолий қышқылы, ақуыз-энергетикалық тапшылық) өз әсерін тигізеді.
  

• 
  ересек әйел адамдарда 115 г/л-ден төмен (K/DOQI, 2006 бойынша 120 г/л төмен);
  
• 
  ересек ер адамдарда 135 г/л-ден төмен (K/DOQI, 2006 бойынша жасына байланыссыз барлық ер адамдар үшін);
  
• 
  70 жастан асқан ер адамдарда 120 г/л-ден төмен.
  
• 
  ДДҰ ұсыныстары бойынша 6-жастағы балаларда гемоглобин деңгейі 110 г/л-ден төмен, 6 жастан пубертатты жасқа дейінгі кезеңде – 120 г/л төмен, EBPG бойынша (1999) – 110 г/л төмен болғанда анемия деп саналады.
  

• 
  Гемоглобин концентрациясы – анемия сатысын анықтау үшін;
  
• 
  MCV (эритроциттің орташа көлемі) және MCH (эритроциттегі гемоглобиннің орташа мөлшері) – анемияның түрін анықтау үшін;
  
• 
  Ретикулоциттердің абсолюттік саны – эритропоэздың белсенділігін анықтау үшін;
  
• 
  Қан сарысуындағы ферритиннің мөлшері – темір қорын анықтау үшін;
  
• 
  Гипохромды эритроциттердің пайызы, немесе трансферрин сатурациясы немесе ретикулоциттер мөлшері – темірдің функционалды жетімділігін бағалау үшін;
  
• 
  Қан сарысуындағы С-реактивті ақуыз – қабынуды анықтау үшін;
  
• 
  Диализдегі науқастарда ем-шаралардың жиілігі мен диализдік мөлшерді ескеру қажет.
  

• 
  Диализдік емес науқастар үшін сарысулық ферритин >100 мкг/л; диализдік науқастар үшін – >200 мкг/л болуы үшін;
  
• 
  Гипохромды эритроциттердің саны 10%-дан аз (немесе трансферрин сатурациясы 20%-дан артық, немесе ретикулоциттердің гемоглобин концентрациясы жасушада 29 пг артық) болуы үшін.
  

13 кесте – Темірмен ем жүргізуге арналған зертханалық сынамалар

БСА-ң диализге дейінгі сатысындағы және перитонеалды диализдегі науқастарға темір препараттары ауыз арқылы немесе тамыр ішіне тағайындалады, ал ГД-дегі науқастар үшін тамыр ішілік енгізу жолы ең қолайлы (Космофер, Венофер), бұл анорексия, құсу немесе басқа препараттармен өзара әсерлесу нәтижесінде темірдің түсуі мен сіңірілуінің бұзылуы сияқты, жоғары қан жоғалтумен байланысты.