Декларация – Қазақ КСР-ның бұрын буржазиялық саяси институт ретінде үзілді-кесілді теріске шығаратын билік бөлісу принципін бірінші реет жарияланған акт.
Заң шағару билігі жоғарғы кеңеске беріледі, ал Президент республика басшысы болады және жоғарғы атқарушы билікті иеленді. Сот билігі жоғарғы сотта болды.
Декларация Қазақстан аумағындағы бүкіл экономикалық және ғылыми-техникалық, барлық табиғи ресурстары тек Қазақ КСР-ның меншігінде болатынын жариялады.
Декларацияда мемлекеттің әлеуметтік негізінің анықтамасы таптық көзқарас жоқ. Қазақ КСР конституциясының 1 бабындағы «жұмысшылар», «шаруалар»,«интеллигенция» түсініктері заң нормаларынан алынды. Халық егемендік пен мемлекеттік билікті ұстаушы деп жарияланды.
Қазақ КСР-і халықаралық қатынасқа тәуелсіз субъект ретінде қатысу құқығын алды. 1978 жылы Конституция бойынша Қазақ КСР-нің сыртқы істер министрлігі болса да жеке халықаралық аренаға шыға алмады. Конституцияның 28 бабына сәйкес Қазақ КСР өзінің ішкі саяси қызметінде КСРО Конституциясымен белгіленген ішкі саясаттың міндеттеріне, мақсаттарына және принциптеріне сүйенуі қажет болды.
Осылайша, Қазақстанда тәуелсіздікті жариялағанға дейін 1 жылдан көп уақыт ішінде Конституциялық сипаттағы актілер қабылданды. Олар КСРО Конституциясының негізгі нормаларының әрекетін тоқтатты және жеке, тәуелсіз дамудың бастауына жол салды. Қазақ КСР 1978 жылғы Конституциясына қабылданған әр түрлі заңдар мағналы өзгерістер енгізді. Бұл 1990 жылы 20 қарашадағы «Мемлекетік билік пен басқару құрылымын жетілдіру туралы» Заң. Конституцияға Президент атқару биліктің басшысы болады, Министрлер кеңесі Министрлер кабинеті болып ауыстырылып, оны жоғарғы кеңес бекітеді деген жағдайлар енгізілді. Конституция Қазақ КСР өзінің барлық жоғарғы билік органдарындағы сұрақтарды шешуге қатысады. Оларды бұрын КСРО шешкен болатын.
Конституциялық заңдардың қалыптасуының екінші кезеңі 1991 жылы 10 желтоқсанда «Қазақ Советтік Социалистік Республикасы атауын өзгерту туралы» Қазақстан Республикасының Заңын қабылдаумен басталады. Заң конституциялық деп аталмаса да, ол шындығында сондай болды, өйткені Қазақ КСР конституциясына және мемлекеттік егемендік туралы Декларацияға өзгерістер енгізді. Мұнымен бірге мемлекеттік ұйымдастырудың идеологиялық негізі алынды. 1991 жылы 16 желтоқсанда «Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы» Конституциялық Заң қабылданды, онда Республиканың тәуелсіздігі жарияланып, «Қазақ халқының еркін көрсетіп, қазақ ұлтының өзін айқындау құқығы бекітілді».
Бұл Конституциялық заңда алғаш рет тәуелсіздік жарияланып, онда тәуелсіз мемлекеттерге тән элементтер бекітілді: ортақ азаматтық, территориялық мемлекеттік органдардың өзіндік жүйесі, өзіндік экономикалық жүйе, өзінің қарулы күштерінің болуы.
Достарыңызбен бөлісу: |
