Хайырова Гүлсезім Мейрамқызы ОҚушы білімі мен білігін, дағдысын жетілдірудегі блум таксономиясының ролі
жүктеу/скачать 67,57 Kb.
|
Оқушы білімі мен білігін, дағдысын жетілдірудегі Блум таксономиясының ролі
| I БЕНДЖАМИН БЛУМ
Блум таксономиясы туралы Таксономия- иерархиялық құрылымы бар, шындықтың күрделі ұйымдастырылған салаларын жіктеу және жүйелеу теориясы. «Таксономия» ұғымы алғаш рет 1813 жылы швейцариялық ботаник О. Декандолемен ұсынылған. Білім беру мақсаттарының таксономиясы- педагогикалық мақсаттардың жүйесі, оның ішінде олардың санаттары мен дәйекті деңгейлері (иерархия) көрсетілген. Таксономия иерархиялық өзара байланысты жүйе ретінде білім беру технологиясы шеңберінде 1956 жылы Б.Блуммен құрылды, кейіннен Д.Кротвельмен жалғастырылды. Білім беру мақсаты 3 облысқа бөлінеді: когнитивті, психо-моторлы және аффективті. Таксономияны құру білім беру үдерісінің жоспарланған нәтижелерін (мақсаттарын) нақты бекіту қажеттілігінен туындады. Білім беру мақсаттарының таксономиясы америкалық Чикаго университеті ғалымдарының үлкен тобының Б.Блумның басшылығымен көпжылдық жұмысының нәтижесі болып табылады. Және бұл әзірлеу 1956 жылға дейін, осы уақытқа дейін ол оқу курстарының, бағдарламалардың және жеке сабақтардың мақсаттарын қоюдың ең белсенді қолданылатын құралы болып қалады. Блум таксономиясын құру қажеттілігі білім беруде орын алған сәйкессіздіктермен, оқу бағдарламасы не үшін бағытталғанын, білім алушылар іс жүзінде нені үйренеді деп түсіндірді. Б. Блум 1956 жылы фактілерді қарапайым жаңғыртудан талдау және бағалау прцесіне дейін ойлау мінез-құлқын жіктеуді (немесе таксономияны) ұсынды. Ойлау біліктерінің категориялары әртүрлі күрделілік деңгейі ретінде қарастыралады: ең қарапайым біліктен ең күрделіге. Оның «білім беру міндеттерінің таксономиясы. Анықтама 1: Когнитивтік сала» (Taxonomy of Educational Objectives: Handbook 1, the Cognitive Domain Bloomet Al). Оқу бағдарламалары мен бағалау материалдарын дайындау кезінде бүкіл әлемде кеңіне қолданылады. Мақсаттардың жіктелуі ең әзірленген және жиі қолданылады. Танымдық аймақ, ол иерархиялық алты деңгейлі құрылымды. Когнитивтік саладағы оқу мақсаттарының санаттары: Білу Түсіну Қолдану Талдау Синтез Бағалау Білім деңгейі. Бұл ең төменгі, бастапқы деңгей. Осы деңгейге қатысты барлық мақсаттар ойнатутерминдерінде тұжырымдаладыұ мысалы: «оқытудың барлық теорияларын атау», «дарынды және талантты оқушыларың сипаттамасын көрсту». Мұнда білім алушыларды тиісті ақпаратпен олар қайталайтындай етіп таныстыру жеткілікті. Түсіну деңгейі. Осы деңгейді көрсету үшін, білім алушылар оқылатын материалды өз сөздерімен баяндауы тиіс. Ұсынылған ақпартты жинақтау қабілеті, оны қөз сөздерімен баяндау білім алушылар оны игергенін (ақпарат жапсырылған және оны қайта өңдеу болғанын) растайды. Қолдану деңгейі. Бұл деңгейде мақсаттар алынған білімді зерделенген және жаңа (ішінара өзгертілген немесе жаңа) жағдайда қолдану терминдерінде тұжырымдалады. Талдау деңгейі. Бұл деңгейдің мақсаты білім алушылар зерттелген материалды жеке құрамдастарға бөлуге қабілетті, оның ішкі ұйымын сипаттай алады деп болжайды. Синтез деңгейі. Осы деңгейдің мақсаттарына жеткенде білім алушылар игерген білімдерін тиімді біріктіріп, олардың ішінен жаңа құрылымдарды қалыптастыра алады. Мысалы, бағдарламаның жеті модулінің идеяларын дәйекті сабақтар сериясына біріктіру қабілеті. Бағалау деңгейі. Бұл білім алушылар қарым-қатынасты көрсететін ең жоғары, алтыншы деңгей, зерделенген материал туралы, зерделенген облысқа қатысты жаңа деректер туралы мазмұнды бағалау пайымдауларын жасайды. Блум таксаномиясы- жіктеу схемасы ғана емес. Бұл иерархия сияқты әртүрлі ойлау процестерін ұйымдастыру әрекеті. Бұл сатыда, әрбір деңгей білім алушының осы деңгейде немесе деңгейлерде, одан төмен жұмыс істеу қабілетіне байланысты. Мысалы, білім алушы білімді (3-деңгей) қолдана алуы үшін қажетті ақпарат (1-деңгей) болуы және оның түсінігіне (2-деңгей) ие болуы тиісү бұл «ойлау» аймағы жиі когнитивті (танымдық) сала деп аталады, өйткені ол ойлау процестерін қамтиды. Бенджамин Блум –америкалық оқыту әдістемесінің психологі, Блум таксономиясының авторы. Пенсильванияда Ленсфорд қаласында туылған, 1935 жылы Пенсильван университетін бакалавр және магистр деңгейлерінде бітірген, 1942 жылы Чикаго университетінде докторлық деңгейін қорғаған. «Блум таксономиясы» атты кітабында өз теориясын дамытқан: адами мінездеменің өзгеруі мен бірқалыптылығы және білім беру мақсаттарын жүйелеу. Оқу мақсаттарының негізгі категориялары: Білім Түсіну Қолдану Талдау Синтез (жүйелеу, жинақтау) Бағалау Блум таксономиясы бойынша категориялар мазмұны, сұрақтар мен тапсырмалар үлгісі І Білу
Бұл категория мәліметтерді қайталау немесе тану арқылы есте қалай сақталғанын тексеруге бағытталады, мағлұмат пен деректерді еске тұсіреді. Шәкірт: -Қолданылған терминдерді біледі (есте сақтайды және қайталайды); -Нақты фактілерді біледі; -Жұмыстың орындалу ретін біледі; -Негізгі ұғымдарды біледі; Тапсырмалар түрі: Не? Қашан? Қандай? Қайда? Формуласын жазу, атап көрсету, жабық тест тапсырмалары; қалдырып кеткен белгілерді қою; жатқа айту; анықтамалар мен атауларды қайталау, олардың қолдану тәртібін айту. Мысалдар: -Жасуша терминін ғылымға алғаш кім енгізді? -Өсімдіктерде қанша ұлпа түрлері бар? ІІ Түсіну Таным мен ойлау деңгейі- орта деңгей. Оқу материалын түсінгендіктің ретінде келесідей әрекеттерді атқаруды атауға болады: Тарнсляция- оқу материалын бір «тілден» екінші «тілге» ауыстыру, келтірілген мәліметті кесте, схемамен көрсету, т.б.); Интерпретация- оқу материялын «өз сөзімен» түсіндіру, қысқаша баяндау; Жорамалдау- оқу материалдары бойынша әңгіменің әрі қарай не туралы болатындығын, оның салдары мен нәтижелерін болжау Шәкірт: -Фактілерді, ережелерді, қағидаларды түсінеді; -Сөзбен келтірілген материалды, схемалар, графиктер, диаграммаларды түрлендіреді; -Сөзбен келтірілегн материалды математикалық ұғымдарға өзгертеді; -Берілген ақпарат бойынша болашақта туындалуы ықтимал салдарын сипаттайды. Тапсырмалар түрі: Қалай? Неліктен? Сөйлемді аяқтаңыз; сөйлемді өзгертіңіз; өзара байланысын түсіндірңіз; айырмашылығын көрсетіңіз; сөзіңізбен айтыңыз; грфикті, суретті түсіндіріп беріңіз. Мысалдар: -Неліктен саңырауқұлақтарды жеке патшалыққа жатқызады? -«Әмбебап донор», «әмбебап рецидент» деген түсініктерге анықтама беріңдер. ІІІ Қолдану Таным мен ойлау деңгейі- орта деңгей. (Слайдпен жұмыс) Бұл категория оқу материалын нақты жағдайда және мүлдем жаңа ситуацияда қолдануды меңзейді. Мұнда ережелерді, әдістерді, ұғымдарды, заңдарды, қағидаларды, теорияларды, практикалық тұрғыдан қолдану кіреді. Оқу нәтижелері түсіну деңгейіне қарағанда материалды тереңірек игеруді талап етеді. Шәкірт: -Ұғымдар мен қағидаларды жаңа жағдайларда қолданады; -Заңдар мен теорияларды практикалық тұрғыдан нақты ситуацияларда қолданады; -Әдіс немесе жұмыс ретінде дұрыс қолданатындығын көрсетеді; Тапсырмалар түрі: Жасап көр; таблица, график жаса; қолдану мақсатын түсіндіру; есепті бірнеше тәсілмен шеш, берілген гипотезаны тексер. Мысалдар: -Ұрық жапырақшалары мен олардан түзілетін мүшелердің арасында қандай байланыс бар екенін анықтаңдар. -Әртүлі ішек жұқпаларын салыстырыңдар. Олардың қандай айырмашылықтары мен ұқсастықтары бар ма? IV Талдау Таным мен ойлау деңгейі- жоғарғы деңгей. Оқу материалының құрылымы анық көрінуі үшін оны құрамдас бөліктерге бөлу: бүтіннің бөліктерін ажырату; бүтіннің бөліктерінің арасындағы өзара байланыстарды анықтау, бүтіннің қалайша ұйымдастырылғандығын сезіну. Бұл категория оқу материялының мазмұнын сезінумен қатар оның ішкі құрылысын қалайша құрылатындығын меңзейді. Шәкірт: -Жасырын (көзге көрінбейтін) жайттарды ашады; -Ойдың өрбуінен қателер мен олқылықтарды анықтайды; -Фактілер мен олардың салдарының арасын ажыратады; -Ұсынылған фактілердің маңыздылығын айқындайды. Тапсырмалар түрі: Құрылымы қандай? Салдары неде? Топтастырың; салыстырыңыз; себебін талдаңыз. Мысалдар: -Жұқпалы аурулардың жұғу жолдарын және олардың ену жолдарының алдын алу шараларын сызба түрінде бейнелеңдер. -«Омыртқасыз жануарлар жүрегінің эволюциясы» сызбасын сызыңдар. V Синтез (Жинақтау, жүйелеу) Таным мен ойлау деңгейі- жоғары деңгей Оқу материалының элементтерінен жаңашыл сипаттан бүтінді (нәтижені) құрастыру. Жаңа нәтиже ретінді оқу материалдарын мүлдем өзгеше реттейтін хабарлама, сөз), жұмыс жоспары, схемаларды атауға болады. Мұндай оқу нәтижелері жаңа мазмұн мен жаңа құрылымдарды жасап шығаратын шығармашылық әрекеттерді қолдануды талап етеді, Шәкірт: - Шығармашылық тұрғыдан кішігірім шығарма (эссе) жазады; - Тәжірибе жасаудың өзіндік жоспарын ұсынады; - Қандай да болмасын проблеманы шешу үшін өз білімдерін шығрамшылықпен қолданады. Тапсырмалар түрі: Өз шешіміңізді табыңыз, алгоритм құрастырыңыз, баламасын табыңыз, бөліктерден құраңыз, жүйелестіріңіз, зерттеңіз, Мысалдар: -денесінде көптеген жарықтары бар сиырды күтетін адамға қандай ауру жұғуы мүмкін? -Азиядағы орталықтардашығарылған өсімдіктерге жалпы сипаттама беріңдер. VI Бағалау. Таным мен ойлау деңгейі-- жоғарғы деңгей. Оқу материалының маңызын анықтау, ол туралы өзіндік пікір келтіру, ойын білдіру. Бұл деңгей алдыңғы категориялардың оқу нәтижелелеріне қол жеткізуді меңзейді. Шәкірт: - Оқу, метериялы құрылымының логикасын жазбаша түрде бағалайды; -Ішкі немесе сыртқы критерийлерге сүйеніп, оқу материялының маңыздылығын айқындатады; - Жасалған шешімдер мен қорытындылардың берілген фактілерге сәйкестігін анықтайды, Мысалдар: -Басқа жануарларға қарағанда маймылдар ұрпағына ұзағырақ қамқорлық жасайтыны туралы өз пікірлеріңді айтыңдар. Бұл стратегияныі қандай түрі екенін дәлелдендер. жүктеу/скачать 67,57 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|