Физиканы оқыту формаларын, әдiстері мен құралдарын таңдауға IT технологиялардың тигізер ықпалы

Оқу формасы - бұл технологиялық компоненттердiң өзара әрекеттесуі мен оның iшкi мазмұнын көрсететiн оқу барысының сыртқы көрінісі. Физиканы оқыту формасы негiзiнен оқу-тәрбиелiк есептер мен оқу материалының мазмұнымен анықталады. Оқу формаларын әр түрлі белгілері бойынша жіктейді:

• 
  сабақтың өткізілу орнына қарай - мектепте, мектептен тыс, қашықтықтан;
  
• 
  уақытына қарай – сабақ кезінде, сабақтан тыс;
  
• 
  оқытушы мен оқушының байланысуы бойынша - күндізгі, сырттай;
  
• 
  оқушыларды қамтуы бойынша - жеке, топтық, жаппай;
  
• 
  оқытушының қатысуының дәрежелерi бойынша - өздiгiнен үйрету, оқытушының қатысуымен, машинаның қатысуымен автоматтандырылған;
  
• 
  қызметтер түрі бойынша – дәріс-сабақ, семинар-сабақ, зертханалық жұмыс-сабақ және т.б.
  

• 
  оның ары қарай меңгерілуiн жеңiлдететiн ақпараттың дәл, дер кезiнде, бiртiндеп ұсынылуы;
  
• 
  сабақ барысында қолданылатын барлық аппаратты және бағдарламалық құралдарды алдын-ала жөндеу, ол оның жұмысының физика курсымен тығыз байланыста логикалық жүйелілікте сенімділігін қамтамасыз етеді.
  
• 
  фронталды жұмыстың дидактикалық ақпараттық құралдармен ұйымдастырылуының мүмкіндігі;
  
• 
  оқушылардың әртүрлi көзқарастары өзара әсер ететін ұсынылған ақпараттық материалды ұжымдық талқылау, кейде кейбір оқушылардың қате жауаптары басқалардың жаңа ойлары мен сұрақтарын тудырады. Кез келген мұндай ой барлық ұжымның жетістігі болып табылады;
  
• 
  барлық ұжым үшiн ақпаратпен жұмыс бойынша тиiмдi тапсырмаларды қою мүмкiндiгi;
  
• 
  Бiрақ сабақ жүйесінің артықшылығымен қатар кемшіліктері де кездеседі:
  
• 
  материалдың толық меңгерілмейді, сондықтан оқушы мұндай жұмыстарда өз белсендiлiгiн толық дамыта алмайды;
  
• 
  сабақта ақпаратты ұсыну барысында алған бiлiмдерін меңгеру және бекiту қосымша кестеден тыс уақытта да өз бетімен жүргізіледі, сондықтан оқыту үрдісі созылып кетеді, белсенді шығармашылық оқытуға аз уақыт қалады;
  
• 
  оқушының еркін ескермейтін күнделікті, көпмақсатты бір оқу ақпараты екіншісіне ауысып отырады, оқушының дәл қазіргі уақыттағы ықыласы мен қызығушылығының бағыты ескерілмейді;
  
• 
  оқушының өз оқу үрдісін уақыт жоспарлай білуін және бұл үрдіс үшін қажетті ақпаратты өз бетімен алуына кедергі жасайтын дайын, бір сабақтан екіншісіне бөлініп қойылған оқу ақпараты оны меңгерудің дайын сыртқы тәртібін қалыптастырады.
  
• 
  оқу мәлiметiнiң дербес талқылау кезінде оқытушы-кеңесшінің болмауы. Оқу ақпаратын ұсыну қаншалықты жақсы орындалғанымен әрбір, тіпті үздік оқушыда да ақпаратпен өз бетімен жұмыс істегенде сұрақ туындайды, олардың көпшілігі оқытушы-кеңесші болмағандықтан жауапсыз қалады, сондықтан ақпараттың одан әрі меңгерілуін тежейді [30].
  

• 
  оқушылардың арасындағы әсер тiкелей өзара жанама түрдегi қарым-қатынасқа компъютер желiсiнен кейiн өтедi, ұжымдық бастама бәсеңдейдi;
  
• 
  дидактикалық IT-технологияларды еркiн қолдануы үшiн жеткіліксіз болуына байланысты оқушылардың жобалық жоспарларын орындауы қиындық тудырады, сондықтан оны орындау жоспарына да өзгерістер енеді;
  
• 
  жеткіліксіз және сапасыз консультация жүргізілгенде немесе жеке тапсырманы дұрыс құрмағанда материалды меңгердудің тереңдігі әлсірейді, білімді үстіртін, шалағай қабылдау орын алады;
  
• 
  оқушының мүмкіндіктерін ескермей өте ауыр тапсырма немесе оның қабілетіне сәйкес келмейтін тапсырмалар беру оқушыны жобаны жоспарланған уақытында немесе мүлдем аяқтай алмаймын деген қорқыныш сезімін тудырып, мазасыз күйге түсіреді.
  

• 
  Сөздік әдіс – білім көзі ауызша немесе жазбаша сөз;
  
• 
  Көрнекілік әдісі – бақыланатын заттар, құбылыстар, көрнекі құралдар;
  
• 
  Практикалық әдіс – практикалық (физикалық есептерді шығару, жаттығуларды орындау) және эксперименттік (фронталды зертханалық жұмыстар, физикалық практикумдар, сабақтан тыс эксперимент жүргізу) жұмыс.
  

• 
  Пәндік (модель нысанының негізгі геометриялық, физикалық, динамикалық, функционалдық сипатын зерттеу);
  
• 
  Физикалық (физикалық үрдістерді еске түсіру);
  
• 
  Пәндік-математикалық (физикалық үрдісті басқа бір физикалық табиғатты тәжірибелік жолмен зерттеу, бірақ тура моделдеуші үрдіс сипатталатын математикалық қатынаста жасалады);
  
• 
  Таңбалық (есептеу, абстрактілі-математикалық).
  

• 
  Зерттелетін нысанның маңызды элементтерін анықтау;
  
• 
  Оқушылардың алдына байқау мүмкін емес түйіндерді ұсынады;
  
• 
  Үрдістердің кинематикасын бәсеңдетілген немесе қарқынды түрде бақылау және олардың қозғалыстарын қажетіне қайталап көрсету;
  
• 
  Зерттеу нысаны ретінде мектеп жағдайында көрсете алмайтын құбылысты таңдау;
  
• 
  Моделдерді зертханалық жұмыстар және демонстрациялық тәжірибелерде т.б. дидактикалық материал ретінде пайдалану.
  

• 
  материалдық (оқу сабақтары өтетін ғимарат; оқу ақпаратын жеткізетін бейнефильм, диапозитив, компьютерлік оқу құралдарына енгізілген аппараттық құралдар; оқу үрдісін басқару құралдары);
  
• 
  гигиеналық (санитарлық шарттар, температура, жарық және ауа режимі);
  
• 
  эстетикалық шарттар (мектептің, оқу кабинетінің безендірілуі).
  

• 
  Сабақтың дидактикалық және тәрбиелік мақсатын анықтау және тақырып бойынша сабақтар жүйесінде алатын орны;
  
• 
  Сабақтың түрі мен құрылымын анықтау;
  
• 
  Сабақтың өткен және алдағы сабақтармен байланысы;
  
• 
  Жаңа материалды меңгеру әдісінің үйлесімділігін қолдану және іріктеу;
  
• 
  Оқушылардың білімін бақылаудың жүйелі және әртүрлі формасын қамтамасыз ету;
  
• 
  Меңгерген материалды бекіту және қайталау жүйесінің болуы;
  
• 
  Дидактикалық және демонстрациялық материалдарды пайдалану;
  
• 
  Оқушыларға білімінің бір бөлігін өз беттерімен меңгеруге жағдай жасау;
  
• 
  Тақырып бойынша сабақ түрлерін түрлендіру;
  
• 
  Оқушының жеке қабілеттерін ескеру;
  
• 
  Алынған білімді өмірмен байланыстыру.
  

• 
  Оқушының мәліметтер қоры (оқушы туралы, ағымдағы тапсырма және оны орындау және тексеру кезінде енгізген ақпарат);
  
• 
  Жаттығулары бар мәліметтер қоры («жаттығулар банкі»);
  
• 
  Білім қоры (физика бойынша электрнды анықтамалық);
  
• 
  Мұрағаттық мәліметтер қоры (орындалған және тексерілген жаттығуларды қамтиды);
  
• 
  МҚБЖ;
  
• 
  Компьютерлік физикалық зертхана (физикалық құбылыстар мен үрдістердің компьютерлік моделдері қамтылған);
  
• 
  Ақпараттық байланыстыру каналы (оқушы мен оқытушы арасында қашықтықтан ақпарат алмасу мүмкіндігін қамтамасыз етеді);
  
• 
  Физика бойынша электронды жұмыс дәптерінің мазмұнды блогын («Жаттығулар банкі») Жалпы білім берудің мемлекеттік стандартының мазмұндық минимумына сәйкес келетін жаттығулар құрайды. Жаттығуларды жіктеу төмендегідей жүзеге асырылады:
  
• 
  Түрі бойынша: сұрақ немесе тапсырма;
  
• 
  Білім беру бағдарламасы аясында оқытылатын белгілі бір тақырыпқа қатыстылығына қарай (мысалы, электростатика, газдың молекулярлы-кинетикалық теориясы негіздері және т.с.с.);
  
• 
  Ауырлық деңгейіне қарай: төмен, орташа, жоғары.