Жаратылыстану ғылымдары факультетінің деканы



Pdf көрінісі
бет18/53
Дата23.12.2021
өлшемі2,39 Mb.
#128439
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   53
Байланысты:
umkd (6)
9,10,11,12, 9,10,11,12, Документ, 199261009045638 (1) (копия), PhD докторантура институтыны? директоры (копия), PhD докторантура институтыны? директоры (копия), Badavamova, 17-18-19-20 (копия), Задачи экз. (копия), Задачи экз. (копия)
Атом

 

радиустары

.

 

Электрондардың



 

толқынды


 

қасиетіне

 

байланысты



 

атомдар


 

мен


 

иондардың

 

радиустарының



 

нақты


 

шегі


 

болмайды


олардың


 

радиустарын

 

кристалдардан



 

шартты


 

түрде


 

анықтайды

.  

Элементтердің



 

радиустарының

 

өзгеруіне



 

көптеген


 

шамалар


 

өте


 

тығыз


 

байланысты

Сондықтан



 

периодтарды

топтар


 

мен


 

топшаларда

 

элемент


 

радиусының

 

қалай


 

өзгеруі


 

маңызды


 

мəселе


Период


 

бойынша


 

элементтердің

 

реттік


 

сандарының

 

өсуіне


 

қарай


 

радиустары

 

кішірейеді



ал

 



негізгі

 

топшада



 

реттік


 

санының


 

өсуіне


 

қарай


 

радиус


 

өседі


.  d-

элементтер

 

мен


  f-

элементтерде

 

ядро


 

зарядтарының

 

өсуіне


 

байланысты

 

радиустың



 

кішіреюі


 

баяу


 

жүреді


Бұл


 d-, 

жəне


 f- 

тығыздалуға

 

байланысты



 

болады


.  

Сонымен


 

солдан


 

оңға


 

қарай


 

элементтердің

 

радиустарының



 

кішіреюіне

 

байланысты



 

олардың


 

металдық


 

қасиеті


 

төмендеп


бейметалдық

 

қасиеті


 

өседі


.  

Кок


 

радиусы


 

атом


 

радиусынан

 

өзгеше


 

болады


Оң

 



ионның

 

радиусы



 

атлмдарынан

 

кіші


теріс


 

ионның


 

радиусы


 

атом


 

радиусынан

 

үлкен


 

болады


.  

S

-2



¬

S

0



®

S

+4



 

r

1



>r

2

>r



3

 

 

Атомнан

 

электрондыруға



 

жəне


 

оны


 

атомға


 

əсер


 

етпейтіндігі

 

қашықтыққа



 

əкетуге


 

жұмсалатын

 

энергия


 

иондану

 

энергиясы

 

деп



 

аталады


Иондану


 

энергиясы

 (

потенциалы



электровольтпен

 (

ЭВ



немесе

 

килоджульмен



 (

кДж


/

моль


өлшенеді


.  

Элементтер

 

атомдарының



 

иондану


 

энергиясы

 

реттік


 

номерлерінің

 

өсуіне


 

байланысты

 

периодты


 

түрде


 

өзгереді


Əр

 



периодтың

 

басында



 

тұрған


 

сілтілік


 

металдардың

 

иондану


 

энергия


 

мөлшері


 

өзі


 

период


 

соңында


 

тұрған


 

галогендер

 

мен


 

инертті


 

газдардікі

 

көп


Бұл


 

элементтің

 

ядро


 

зарядының

 

өсуі


 

мен


 

радиусының

 

кішіреюіне



 

байланысты

Период


 

бойынша


 

жоғарыдан

 

төмен


 

қарай


 

иондану


 

энергиясы

 

кемиді


себебі


элементтің

 

радиусы


 

өседі


.  


 

Л

.

Н



Гумилев

 

атындағы

 

Еуразия

 

ұлттық

 

университеті

 

Пəннің

 

оқу

-

əдістемелік

 

кешені

 

Басылым



алтыншы

 

 

10 



ЕҰУ

 

Ф



 703-08-16. 

Пəннің


 

оқу


-

əдістемелік

 

кешені


Алтыншы


 

басылым


 

 

Элементтің



 

иондану


 

энергиясына

 

оның


 

тотықсыздандырғыштық

 

қасиеті



 

тығыз


 

байланысты

Иондану


 

энергиясы

 

неғұрлым


 

аз

 



болса

 

тотықсыздандырғыштық



 

қасиеті


 

соғұрлым


 

жоғары


 

болады


Сілтілік


 

металдарының

 

тотықсыздандырғыштық



 

қасиеті


 

ең

 



жоғары

.  


Атомға

 

бір



 

электрон


 

қосылу


 

нəтижесінде

 

бөлінетін



 

энергияны

 

электрон


 

қ

осып



 

алғыштық

 

(

Е



деп


 

атайды


Е

-



эВ

 

өлшенеді



Периодтық

 

жүйеде


 

солдан


 

оңға


төменнен


 

жоғары


 

қарай


 

Е

-



өседі

осы



 

бағытта


 

элементтердің

 

бейметалдық

 

жəне

 

тотықтырғыштық

 

қасиеттері



 

де

 



артады

Электрон



 

қосып


 

алғыштық


 

галогендерде

 

жоғары


 

галогендер

 

күшті


 

тотықтырғыштар

оның


 

ішінде


 

ең

 



күшті

 

тотықтырғыш



 

фтор


.  

Электртерістілік

Актив


 

металдардың

 

иондану


 

энегиясы


 

аз

 



болады

 

да



 

электрондарын

 

оңай


 

беріп


 

жібереді


ол

 



нағыз

 

бейметалдардың



 

электрон


 

қосып


 

алғыштығы

 

жоғары


 

болады


 

да



электрондарды

 

өзіне



 

оңай


 

қосып


 

алады


Химиялық


 

реакцияларда

 

қай


 

элементтің

 

электронын



 

беріп


 

жіберетінін

 

анықтау


Үшін


 

электр


 

терістілік

 

деген


 

ұғым


 

енгізіледі

Элементтің



 

электр


 

терістілігі

  (

ЭТ



иондану

 

энергиясы



  (J) 

мен


 

электрон


 

қосып


 

алғыштығының

 

қосындысына



 

тең


.  

ЭТ

=J+E 



ЭТ

 – 


абсолюттік

 

мəндері



 

болады


бірақ


 

оларды


 

қолдану


 

қолайсыз


Америка


 

ғылымы


 

Полинг


 

электротерістілік

 

салыстырмалы



 

мəндерін


 

ұсынады


Полинг


 

бойынша


 

электр


 

терістілігі

 

ең

 



жоғары

 

мəні



 – 

фторда


 

ол

 4 



тең

МТИ



-

дің


 

ЭТ

(4)=1 



тең

.  


ЭТөседі

 

Басқа



 

элементтердің

 

ЭТ



 

осы


 

екі


 

элементінен

 

салыстырылып



 

анықталады

Пер


 

жүйеде


 

ЭТ

 



шамасы

 

солдан



 

оңға


 

қарай


төменнен


 

жоғары


 

қарай


 

өседі


.  

1913 


жфлф

 

ағылшын



 

ғалымы


 

Шозлирентген

 

сəулелерін



 

зерттей


 

отырып


 

элементтің

 

реттік


 

саны


 

мен


 

оның


 

рентген


 

сəулесінің

 

ұзындығының



 

арасында


 

белгілі


 

бір


 

байланыс


 

бар


 

екенін


 

анықтады


Ол

 



Мозли

 

заңы



 

деп


 

аталады


.  

Элементтің

 

толқын


 

ұзындығына

 

кері


 

шаманың


 

квадрат


 

түбірі


 

оның


 

реттік


 

санына


 

сызықты


 

прапорционал

Элементтің



 

реттік


 

саны


 

өскен


 

сайын


 

оның


 

белгілі


 

бір


 

сериядағы

 

рентген


 

сəулесі


 

толқын


 

ұзындығының

 

кіші


 

мəндеріне

 

қарай


 

ағысады


.  

 

33 As   



34 Se   

35 Br   


37 Pb   

38 Sr 


 

 

РентгенсəулесіндегіК



-

сарияныңреттіксанныңөсуінебайланыстыағысуы

.  



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   53




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет