Жаратылыстану ғылымдары факультетінің деканы

деп

түсініп

массаның

көрсеткіші

 

атомдық

 

массаны

алады

Менделеев

сол

кезде

өзіне

белгілі

, 

жеке

жеке

қағазға

олардың

таңбасын

атомдық

массасын

валентілігін

жəне

басқа

да

қасиеттерін

көрсете

отырып

жазып

шығады

Бұларды

элементтердің

атомдық

массасы

өсу

ретімен

вертикаль

бойына

орналастырғанда

, 

белгілі

бірақ

бірдей

емес

интервалдерде

, 

элементтердің

қасиеттерінің

анық

қайталайтындығын

байқаған

Менделеев

  1869 

ж

. 

жүйенің

бірінші

нұсқасын

ірі

ғалымдарға

таратып

жариялайды

, 

жəне

сол

ж

. 

заңның

негізгі

тезистерін

жазады

•

атомдық

массасы

өсу

ретімен

орналастырса

, 

қасиеттері

периодты

түрде

қайталайтындығы

байқалады

•

масса

элементті

сипаттайды

•

белгісіз

жаңа

элементтердің

ашылуын

күту

керек

•

атомдық

массасын

оның

ұқсас

элементтері

белгілі

болса

түзетіп

дəлірегін

табуға

болады

1870 

. 

Менделеев

Химия

негіздерінің

» 

бірінші

басылуында

элементтер

жүйесінің

жаңа

нұсқасын

береді

Мұнда

бірінші

нұсқа

да

 90

бұрған

сонда

ондағы

вериткаль

қатарлар

мұнда

период

болып

параллель

горизантальдағы

элементтер

валентігі

бойынша

топ

түзеді

Біздің

осы

уақытта

қолданатын

кестелеріміз

осы

екінші

нұсқаның

негізінде

жасалған

Бұл

нұсқаға

сүйеніп

Менделеев

: 

•

 

элемент

тағы

ашылу

керек

деп

болжап

оларға

бос

орын

қалдырады

, 

ол

 

күні

табылған

скандий

галлий

германий

технеций

рений

гафний

полоний

астат

франций

радий

актиний

протактиний

; 

бұлардан

басқа

лантаноидтар

мен

ураннан

кейінгі

элементтер

табылуы

мүмкін

деген

пікір

айтқан

•

элементтің

атомдық

массаларын

 1,5-2 

есе

түзеп

өзгертеді

, 

олар

берилий

индий

ванадий

торий

уран

лантан

церий

жəне

басқа

лантаноидтар

осылардың

валенттіліктерін

өзгертеді

•

элементтің

атомдық

массаларын

түзетеді

•

элементті

, 

ол

 

ұқсас

деп

жүрген

элементтерден

басқа

элементтермен

ұқсастығын

тауып

солармен

бір

топқа

орналастырады

. 

•

 

жұмыстардың

ақтығында

  1871 

ж

. 

 

периодтық

анықтамасын

береді

Периодтық

заң

атом

ядросы

зарядтарының

артуына

байланысты

химиялық

элементтер

жəне

олардың

қосылыстарының

қасиеттерінің

периодты

өзгеретінін

тұжырымдайтын

табиғаттың

негізгі

заңы

Бұл

заңды

ж

. 

.

И

Менделеев

ашты

Ол

толық

тұжырымдамасын

 1871 

ж

. 

.  

Периодтық

заң

ашылған

кезде

көптеген

элементтер

белгісіз

еді

Д

. 

. 

Менделеев

аса

үлкен

болжампаздықпен

олардың

кейбіреулерінің

қасиеттерін

сипаттаған

болатын

(

скандий

Л

. 

, 

галлий

Лекок

де

, 

германий

К

. 

). 

көзінің

тірісінде

ол

 

элементтер

ашылып

периодтық

заңның

дұрыстығының

айғағы

болды

 Ga 1875 

ж

., 

 Sc 1879 

ж

., 

 (Ge) 1885 

ж

. 

ашылды

 

Л

.

Н

. 

Гумилев

 

атындағы

 

Еуразия

 

ұлттық

 

университеті

 

Пəннің

 

оқу

-

əдістемелік

 

кешені

 

Басылым

: 

алтыншы

 

 

13 

ЕҰУ

 

Ф

 703-08-16. 

Пəннің

 

оқу

-

əдістемелік

 

кешені

. 

Алтыншы

 

басылым

 

 

Д

.

И

. 

Менделеев

 

есептеу

 

жолымен

 

анықтаған

 

сипаттамалары

 

олардың

 

тəжірибе

 

жүзінде

 

анықталған

 

шамаларына

 

сəйкес

 

келеді

. 

Периодтық

 

заң

 

ашылған

 

кезде

 

белгісіз

 

асыл

 

газдар

 

да

 

қасиеттеріне

 

қарай

 

галогендер

 

мен

 

сілтілік

 

металдар

 

арасынан

 

орын

 

алды

. 

Заңның

 

ашылған

 

кезінде

 

кейбір

 

элементтердің

 

валенттіліктері

 

мен

 

атомдық

 

массалары

 

дұрыс

 

анықталмаған

 

еді

. 

Элементтердің

 

қасиеттерінің

 

өзгеру

 

заңдылықтары

 

сақталатындай

 

етіп

, 

Менделеев

 

бериллийдін

, (Be), 

торийдің

 (

Тһ

), 

церийдің

 (

С

1), 

индийдің

 

(In), 

т

.

б

. 

кейбір

 

элементтердің

 

атомдық

 

массаларын

 

түзетті

. 

Периодтық

 

заң

 

табиғаттың

 

дамуы

 

мен

 

бірлігін

 

көрсететін

 

жалпы

 

заңдарға

 

жатады

. 

Бұл

 

заңның

 

құрылымдық

 

кескіні

 

болып

 

табылатын

 

периодтық

 

жүйеде

 

периодтар

 

бойынша

 

элементтердің

 

сыртқы

 

қабаттарында

 

электрондар

 

санының

 

біртіндеп

 

өсуінен

 (1-

8) 

металдық

 

қасиет

 

екідайлылық

 

арқылы

 

бейметалдыққа

 

ауысады

. 

Бұл

 

заңдылық

 

табиғаттың

 

санның

 

сапаға

 

ауысу

 

заңының

 

бір

 

көрінісі

. 

Табиғаттың

 

тағы

 

бір

 

жалпы

 

заңы

 

— 

терісті

 

терістеу

 

бір

 

периодтан

 

екіншісіне

 

өткенде

 

байқалады

. 

Əрбір

 

келесі

 

периодтың

 

элементі

 

өзіне

 

ұқсас

 

алдыңғы

 

периодтың

  (III—>11) 

элементінің

  (

К

—>Na,  CI—>

Ғ

) 

қасиетін

 

қайталағанымен

, 

оның

 

касиеті

 

алдыңғы

 

элементтікінен

 

аздап

 

өзгешеленеді

, 

яғни

 

олардың

 

белсенділігі

 

жоғарырақ

 

екенін

 

көреміз

. 

Қарама

-

қарсылықтың

 

күресі

 

мен

 

бірлігі

 - 

периодтың

 

басынан

 

аяғына

 

жеткенде

 

байқалады

 (Na - CI; 

К

 - 

Вг

). 

Периодтық

 

заңға

 

сүйеніп

 

радиобелсенді

 

элементтер

 

ашылды

, 

бұл

 

еңбектер

 

əлі

 

де

 

жалғасуда

. 

Осы

 

айтылғандардың

 

барлығы

 

Менделеевтің

 

периодтық

 

заңды

 

ашуы

 

терең

 

ғылыми

 

танымдық

 

маңызы

 

бар

 

табиғаттың

 

іргелі

 

заңдарының

 

бірі

 

екенін

 

дəлелдейді

. 

жүктеу/скачать 2,39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: