Жаратылыстану ғылымдары факультетінің деканы

40 

Ф

Пəннің

оқу

əдістемелік

кешені

Алтыншы

басылым

 

Əлсіз

Жоғарыда

берілген

мəліметтердің

негізінде

əлсіз

электролиттердің

диссоциациясы

қайтымды

жəне

де

сипатталатын

процесс

екендігі

анықталды

. 

Мысалы

əлсіз

сірке

қышқылының

электролиттік

диссоциациясының

теңдеуінен

СН

3

3

СОО

+ Н

диссоциация

константасы

табылады

𝐾 =

7

𝐶𝑂𝑂

][𝐻

]

[𝐶𝐻

𝐶𝑂𝑂𝐻]

Көп

негізді

электролиттің

диссоциациясы

сатылы

түрде

жүреді

жəне

əрбір

сатысы

сəйкес

диссоциациялану

константасымен

сипатталады

. 

Мысалы

H

2

3 

затының

диссоциациясының

бірінші

сатысы

𝐻

2

3

 ⇆  𝐻

 +𝐻𝑆𝑂

-

E

=  

‚

][e—f

g 

]

ˆ

—f

]

  =  1,7  · 10

(3.2.2.) 

екінші

 

сатысы

-

3

+

+ 𝑆𝑂

-2

>

=  

‚

[—f

gˆ

]

•

g

 = 6,2 

10

-8

Алдыңғы

сатының

константасы

кейінгі

сатыныкінен

жоғары

болады

Келтірілген

мысалда

К

1

К

2.

Диссоциациялану

константалары

электролиттердің

күшін

сипаттайды

. 

Константаның

мəні

неғұрлым

үлкен

болған

сайын

соғұрлым

электролиттің

диссоциациясы

толығырақ

жүреді

Төменде

келтірілген

  3 

кестеде

электролиттер

К

 

рК

мəндерін

салыстыру

негізінде

электролиттік

күшінің

жоғарлау

ретімен

орналасқан

. 

 

Кейбір

əлсіз

электролиттердің

сулы

ерітінділерінің

диссоциациялану

константалары

(25

С

) 

Формуласы

К

Бор

қышқылы

𝐻

7

7

E

= 5,8 ∙ 10

9,24 

сутек

𝐻

>

𝐾

= 6 ∙ 10

7,22 

қышқылы

𝐻

>

7

E

= 4,5 ∙ 10

6,35 

қышқылы

𝐶𝐻

7

1,8 ∙ 10

4,75 

гироксиді

𝑁𝐻

U

1,8 ∙ 10

4,75 

қышқылы

HCOOH 

DU

Азотты

қышқыл

𝐻𝑁𝑂

4 ∙ 10

3,40 

қышқыл

𝐻

>

7

E

= 1,6 ∙ 10

1,80 

гидроксиді

Ca(OH

>

E

= 4 ∙ 10

1,40 

Электролиттің

электролиттік

диссоциациялану

константасының

мəні

еріткіштің

табиғатына

тəуелді

еріткіштің

полярлығы

төмен

болсаконстантаның

мəні

де

болады

Электролиттік

диссоциациялану

константасының

мəнін

біле

отырып

қышқылдар

мен

негіздердің

Н

+ 

ОН

иондарының

концентрацияларын

электролиттік

диссоциациялану

гидролиздену

дəрежелерін

жəне

тепе

теңдіктегі

жүйенің

күйін

сипаттауға

мүмкіндік

беретін

басқада

параметрлерді

есептеуге

болады

Электролиттің

тепе

теңдіктегі

күйініңекінші

сандық

сипаттамасы

 - 

электролиттік

 

диссоциациялану

 

дəрежесі

 

α

  – 

заттың

иондарға

ыдыраған

мөлшерін

көрсететін

шама

 

Л

.

Н

. 

Гумилев

 

атындағы

 

Еуразия

 

ұлттық

 

университеті

 

Пəннің

 

оқу

-

əдістемелік

 

кешені

 

Басылым

: 

алтыншы

 

 

41 

ЕҰУ

 

Ф

 703-08-16. 

Пəннің

 

оқу

-

əдістемелік

 

кешені

. 

Алтыншы

 

басылым

 

 

𝛼 =

𝑐

дис

с

жалпы

 (3.2.4. )

 

Электролиттік

 

диссоциациялану

 

дəрежесінің

 

мəні

 

күшті

 

электролиттердің

 

ерітінділерінде

 

бірге

 

тең

, 

ал

 

əлсіз

 

электролиттерде

 

бірден

 

төмен

 

болатын

 

өлшем

 

бірлігі

 

жоқ

 

шама

. 

Егер

 

α

 

өрнегін

 100 

көбейтсе

, 

онда

 

электролиттік

 

диссоциациялану

 

дəрежесінің

 

пайыздық

 

мəнін

 

алуға

 

болады

.  

Электролиттік

 

диссоциациялану

 

константасы

 

да

, 

дəрежесіде

 

бір

 

процесті

 

сипаттайтын

 

болғандықтан

 

олардың

 

арасында

 

тəуелділік

 

бар

.  

Айталық

, 

НА

 

электролиті

 

үшін

 

диссоциация

 

теңдеуінен

 

𝐻𝐴  ↔ 𝐻

+

+ 𝐴

-

 

тепе

-

теңдік

 

константасы

 

келесі

 

түрде

 

анықталады

: 

𝐾 =

[𝐻

9

][𝐴

D

]

[𝐻𝐴]

 (3.2.5. )

 

Жоғарыда

 

айтылған

 

тəуелділікті

 

анықтау

 

үшін

 

тепе

-

теңдіктегі

 

иондар

 

концентрациясы

 

диссоциациялану

 

дəрежесі

 𝛼

 

жəне

 

молекулалардың

 

жалпы

 

концентрациясы

 

с

 

арқылы

 

өрнектеледі

: 

[𝐻

+

] =   [𝐴

-

] =  𝛼 

·

 с (3.2.6. )

 

Электролиттің

 

диссоциацияланбаған

 

бөлігінің

 

концентрациясы

: 

[𝐻𝐴]   =  с – [ 𝐻

+

]   =  с – [𝐴

-

]   =  с –  с 𝛼 (3.2.7. )

 

Диссоциациялану

 

константасын

 

осы

 

шамалар

 

арқылы

 

өрнектегенде

 : 

𝐾 =

𝛼

>

𝑐

1 − 𝛼

 (3.2.8. )

 

Алынған

 

теңдеу

 

Оствальдтың

 

сұйылту

 

заңын

 

өрнектейді

. 

Өте

 

сұйылтылмаған

 

əлсіз

 

электролиттердің

 

ерітінділері

 

үшін

 

диссоциациялану

 

дəрежесі

 

бірден

 

өте

 

кіші

 

болғандықтан

, 1-

α

 

≈

1 

деп

 

қабылдауға

 

болады

. 

Онда

 

соңғы

 

теңдеу

 

келесі

 

қарапайым

 

түрге

 

айналады

: 

К =  𝛼

2

с; 

бұдан

 

𝛼 =

¬

-

 (3.2.9. )

 

Бұл

 

қатынастан

 

ерітіндіні

 

сұйылтқанда

 

диссоциациялану

 

дəрежесінің

 

артатындығын

 

көруге

 

болады

. 

Сондықтан

 

есептеулерде

 

электролиттің

 

диссоциациялану

 

дəрежесі

 

мен

 

қатар

 

ерітіндінің

 

концентрациясын

 

да

 

көрсету

 

керек

. 

жүктеу/скачать 2,39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: