ЖҰмыс бағдарламасы пән: «Клиникаға кіріспе» Мамандығы: 0304000 «Стоматология»

1. 
   Құрамында улы және наркотикалық дәрілерді науқасқа басқа медикаменттерден бөлек беріледі.
   
2. 
   Ампуланы,орауышты ашар кезде дәрінін атын, дозасын салыстырып осыдан кейін ғана науқасқа береді.
   
3. 
   Дәрілердің тағайындауы бойыеша наркотикалық дәрілерді қолдану егу
   немесе палата медбикесінің дөрігер қатысуымен өткізіледі. Ауру тарихы және
   тағайындау қағазына белгілейді.
   
4. 
   Наркотикалық дәріні ауыз арқылы қабыддау және тек қана медбике
   қатысуымен өткізіледі.
   

2. 
   Дәріні дәрігердін рүқсатынсыз беруге, бір дәріні екінші дәрімен
   алмастыруға , алдын-ала дәрілерді ұяшыққа,мензурна, пакеттерге қоюга.
   
3. 
   Фарм. комитетінің бекітілмегені бойынша дәрілерді толтыру, сақтауға
   
4. 
   ЕПМ-ге дәріханадан дөрілік заттарды босатуға егерде рүқсат кағазы
   болмаса
   
5. 
   Санитар, шоферге дәріханадан дәрі алуга мүлдем тыйым салынады.
   

Әсер ету алгоритмі

1. 
   Жылжымалы сталге дәрілік заггары бар ьдысты қойыңыз (қатты және
   сүйық), пипеткалар (өрбір флаконға бөлек), мензуркалар.график суымен,
   кайшы, тағайындау парағы.
   
2. 
   Бір науқастан екінші науқасқа дәріні үлестіріңіз.
   
3. 
   Дәріні үлестірер кезде науқасқа оның ерекшеліктерін түсіндіріңіз ащы
   дәм, жагымсыз иіс, зэр түсінің өзгеруі немесе нәжісін.
   
4. 
   Науқас медбикенің көзінше дәріні ішу керек.
   
5. 
   Дәріні үйлестіру тәртібі көбінесе қолайлы себебі:
   

• 
  медбике науқастың дәрі ішкенін бақылайды
  
• 
  медбике науқастың сүрақтарына жауап береді
  
• 
  дәрі үлестіруде қателер болмайды
  

1. 
   ДәрілІк заттар жиі тамакқа дейін 15-30 минут беріледі себебі тамақпен
   олардың сіңірілуі бәсендейді
   
2. 
   Асқазан-ішек жолы кілегейлі қабатын тітіркеңдіретін дврілер (темір
   препаратгары, аскорбин қышқьілы,кальций хлорид ерітіндісін 15-30 минуг
   тамақтан кейін) қабылдайды
   

4. 
   Науқастарга аш қарынга ішілетін дәрілерді 20-60 минутта таңертеңгілік
   тамаққа дейін ішеді.
   
5. 
   Үйықтататын дөрілер 30 минут үйқы алдында
   
6. 
   Нитроглицерин,валидол науқастардын сөрелерінде сақталады.
   
7. 
   Қайнатпа, түнба, еріівділер,микустура ас қасықпен )15 мл), ауруханада
   градирленген мензуркалар мен береді.
   
8. 
   Спиртті түнбалар, экстракт және басқа да ерітінділер {мысалы 0,1%
   атропин сульфаты) тамшы күйінде беріледі
   
9. 
   Пилюля, драже, капсула,түймедақ құрамында темір бар өзгертілмеген күйде
   беріледі.
   

1. 
   Науқастар дәріні ішкен кезде оларды бакылауға алмаганда (ішуді үмыту,
   лақтырып тастау, кештетіп қабылдау)
   
2. 
   Дәрілерді улестіру арнайы тізімі сақталмаганда, кабылдау төртібі (тамақка
   дейін, тамақтан кейін, тамақ үстінде ж.т.6.)
   
3. 
   Үлестіру кезіндегі қателері (медбикеін тиянақсыз ісінен дәрілік заттардьң
   үяшықтарын ауыстырып алуға, немесе науқасқа басқа дәріні беруге)
   

1. Наркотикалық дәрілер қайда сақталады

А) жарықтан тыс жерде

Б) тіл асты

б.Парентеральды жолмен дәрілік заттарды енгізу басымдылықтарын атаңыз

Б) пероральді

Д) ректальді

7.Дәрілік заттарды тілдер,қан тамыр,куыстарға

а) пункция

б) тесу

в) егу

г) блокада

д) экстракция

8..Науқастарга ашқарынға ішуге тағайындалған дәріні ішу керек

а) тускі тамаққа дейін 30 минут

б) таңертеңгілік тамақтан кейін

в) 20-60 минут таңертенгілік тамаққа дейін

г) ұйқы алдында

I. Спиртті тұнба,экстрактар тағайындалады
А) тамшылы

Б) ас қасықпен

В) шай қасықпен

Г) суда еритін капсула

10. Микстура қалай беріледі

а) тамшылы

б) ас қасық

в) шай қасық

г) суда еритін капсула

I1. А тізіміне кіретін дөрілік заттар сақталады

а) жарықтан тыс жерде

б) шкафта бөлек сөрелерде

в) сейфте

г) тоңазытқышта

12. Қандай дәрілер мына тізімге жатады

1. 
   "А" (наркотикалық улы заттар)
   
2. 
   "Б" (қатты әсер ететін заттар)
   а) кұкірт дөрілері
   

1. 
   Медбике науқасқа дәрілерді таңертенге, тұске, кешке берді.Медбике іс-өрекетін
   бағалаңыз ?
   
2. 
   Медбике тоңазытқыштан тамшыны алып наукастың қүлағына тамызды.Іс-
   өрекетін бағалаңыз ?
   
3. 
   Постағы медбике аға медбикеден наркотикалық дәрілерді алуды жөне оларды
   шкафтың бір соресіне коя салды. Медбике дәріні дурыс сақтау ережесін сақтадыма ?
   
4. 
   Науқасқа эритромицин 0,25 г бір реттік: постағы расфосовка 0,1 г. Бір
   кабыддауға қанша тұймедақ керек екендігін есептеңіз.
   
5. 
   Медбике сырткы ұқсас флакондарды ауыстырып алды. Науқасқа пирацитам
   орнына прединзолон берді. Не істеу қажет ?
   
6. 
   Дәрігер наукасқа үйықтататын дөрі белгіледі. Медбике сағат 22 00-де дәріні
   әкелді, ал науқас ұйықтап жатыр медбике не істеу керек?
   
7. 
   Флаконда 2 клофелин түймедағы қалды. Медбике оны басқа клофелині бар
   флакоңға салды.Не істеу қажет ?
   
8. 
   Бөлімшеге науқас келіп түсті, оған пенициллин булшык етке жасау белгіленген.
   Дәл осы кезде поста пеницилин болмады. Іс -өрекеті қандай ?
   

• 
  оқыту: мейірбикелік істің қазіргі модельдері. Науқастың қажеттілік иерархиясы туралы түсінік.
  
• 
  тәрбиелік: мейірбикелік істің қазіргі модельдерін үйрету.
  
• 
  дамыту: мейірбикелік процесс, мейірбикелік диагнозды дамыту.
  

6. 
   Мейірбике ісінің негіздері. Мұратбекова С.Қ. – Астана, 2007.
   

1. Мейірбикелік іс бойынша тәжірибелік сабақтарға арналған әдістемелік нұсқаулар. С.К. Мұратбекова, ҚұспановаА.Р, Ахметова К.А.-Көкшетау, 2006.

• 
  Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
  
• 
  Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
  
• 
  Сабақтың мақсаты мен міндеті.
  

• 
  Шприцтер мен инелердің түрлері, жұмыс істеу
  
• 
  Ережелері
  
• 
  Инъекция өткізу кезіндегі асептика және
  
• 
  Антисептика ережелері
  
• 
  Инъекциядан кейінгі асқынулар
  
• 
  Қолданылған құралдарды тазарту
  
• 
  Медбикенің жеке қауіпсіздік барьерлерін
  

• 
  шприцтерді , инелерді қолдана білу
  

Жоспар:

• 
  Медбикеллік ауру тарихын толтыру
  
• 
  Медбикелік күтімді ұщйымдастыру және орындау
  
• 
  Медбикелік диагноз қою
  
• 
  Медбикелік күтім күнделігін толтыру
  
• 
  Картаны толтыру
  
• 
  Медбикелік ісін анықтау
  
• 
  Медбикелік ісі модельдері
  
• 
  Антропометрия
  
• 
  Этика және деонтолгия ерекшеліктері
  
• 
  «медбикелік процесс» түсініктемесмі
  
• 
  Медбикелік процесстің бес кезеңі
  
• 
  «М едбикелік диагноз» түсініктемесмі
  
• 
  Медбикелік ауру тарихэы түсініктемесі
  

Медбикелік процесс – бұл медбике практикасында қолданылатын ілімге қаратылған әдіс болып, денсаулықты сақтау практикасында медбике орнының жаңа түсінігін береді, және одан тек қана техникалық жағынан жақсы дайындықты қана емес сонымен қатар науқас күтіміне өнерпаздықпен жандасу науқасқа жеке бір адам есебінде қарым-қатынаста болуды талап етеді.

Медбикелік процесс: Біріншіден, науқастың күтіміге болған мұқтаждықтарын, екіншіден, ол науқастың негізгі мәселелері және оның нәтижелері, үшіншіден, науқастың мәселелерін толықтыруға қаратылған күтім жоспарын анықтайды. Төртіншіден медбикелік ісінің жетістіктерін кәсіби нәтижелерін анықтайды. Ең бастысы, медбикелік процесс көмек көрсетудің сапасын бақылауға кепілдік береді.

Медбикелік процесстің жақсы жақтары:

• 
  Медбике күтіміне тізімді және жеке қарау науқаспен оның отбасының күтімін жоспарлау және қамтамасыз етуде актив қатысуды талап етеді
  
• 
  Науқастың басты мәселелерімен, мұқтаждықтарын қамтамасыз етуде бағытталған уақыт және заттардан кеңінен қолданылады.
  
• 
  Медбикенің көмегімен білімі сапасына кепілдік береді.
  
• 
  Медбикенің медициналық қызметке қаратылған білімі жауапкершілігі мен сенімділік дәрежесі анықталады.
  
• 
  Медициналық қызмет көрсетудің қауіпсізлігін қамтамасыз етуді.
  

1. 
   Тыныс алу
   
2. 
   Тамақ жеу
   
3. 
   Су ішу
   
4. 
   Бөлу
   
5. 
   Ұйықтау, демалу
   
6. 
   Таза болып жүру
   
7. 
   Киіну, шешіну
   
8. 
   Қалыпты температураны сақтау
   
9. 
   Дені сау болу
   
10. 
    Қауіптен сақтану
    
11. 
    Қозғалыс
    
12. 
    Қарым қатынас
    
13. 
    Табысқа жету
    
14. 
    Жұмыс істеу, оқу, ойнау
    

Науқасты тексеру, жағдайына баға беру медбикенің көмек жоспарын түзу, жоспарды іс-жүзіне асыру, және өзгерістерді енгізіп нәтижелерді бағалау.

Тексеру мақсады- науқастың көмек сұрап келген кездегі денсаулығы турасында, бір-бірімен байланыстыра отырып ақпарат жинау. Тексеру субьектив және обьектив болады.

Ақпарат беруші науқастың өзі болып, ол өзінің денсаулығы турасында айтуы – субьектив ақпарат. Ақпарат берушілер – науқастың отбасы, жұмысы жағынан, достары,кейдесоқ жолаушы болуы мүмкін. Олар, егерде науқас жас бала есі ауысқан немесе есінен таңған жағдайда болса ақпарат береді. Обьективті ақпаратқа медбике жүргізген тексеру нәтижелері кіреді: (социальді жағдайы, науқас жасайтын жеке жұмыс істейтін ортадағы өзара қарым-қатынастары), мәдени жағдайы (дінді), рухани жағдайы (мінезі, жеке өзіне ғана баға беру), физикалық тексеру нәтижелерін анықтау болып табылады. Ақпарат жинау кезінде медбике науқаспен «емдеу» қарым-қатынастарын орнатады:

• 
  науқас және оның туыстары емдеу мекемелерінен нені күтетіндігін анықтайды.
  
• 
  Науқасты емдеу кезеңдерімен таныстыру:
  
• 
  Науқасты өз жағдайына дұрыс баға беруге үйрету:
  
• 
  Қосымша зерттеуді талап ететін ақпаратты жинайды(жұқпалы аурумен түрлі аурулармен ауруы, операциялар)
  
• 
  «науқас-отбасы», науқас және отбасының ауруға қарым-қатынасын анықтайды.
  

Медбике тексеру нәтижелерін талдау бастағанда медбикелік процесстің II-ші кезеңі, науқас мәселелерін анықтап, медбикелік диагнозды қоюға өтеді.

Бұл кезеңнің мақсаты біріншіден, науқас организмінің, пайда болған мәселелерге жауап реакциясын анықтау болып табылады.

Екіншіден, осы мәселелердің келіп шығуына себепші болған факторларды анықтау керек . Үшіншіден, науқастың осы мәселелерін алдын алу немесе шешуге мүмкін болған күшті жақтарын анықтау. Науқастың денсаулығымен байланысты болған мәселелер бірнешеу болуы мүмкін және медбике олардың арасынан ең негізгісін анықтауы қажет. Қажеттілігі бойынша мәселелер біріншілік, аралық және екіншілік болуы мүмкін. Емделмесе, ауыр асқынуларды келтіріп шығаратын мәселелер біріншілік, аралық мәселелер науқастың өміріне қауіп төндірмейтін қажеттілік. Екіншілік болса, науқастың ауруына ешқандай қатынасы жоқ мәселер. Екінші кезеңнің міндеті медбикелік диагнозды қою болып табылады.

Медбике тексеру, диагноз қою және науқастың біріншілік мәселелерін анықтаған соң, күту мақсады, күзетілген нәтижелер мен оның мезгілін белгілеп, медбикелік процесстің III-ші кезеңіне, медбикелік көмекті жоспарлауға өтеді.

Күтім жоспары медбикелік ісін жүзеге асырады, оның іс –шараларын және басқа мамандармен байланыстырады. Күтімнің жазба жоспары жетілдірілмеген күтім қауіпін азайтады. Бұл медбикелік көмегінің сапасын анықтайтын юридик құжат болып, медбике күтімін қамтамасыз етуге қажетті материалдар мен жабдықтар үшін жұмсалған шығындарды анықтайтын құжат болып саналады. Жоспарланған күтім науқас пен оның отбасы қатысуының қажеттілігін есте сақтай отырып және одан күтілетін нәтижелер. Күтім төмендегі талаптарға жауап беруі керек: мақсатқа және міндеттерге жете алатын, әрбір міндетті атқару үшін оның жоспар белгіленуі керек. Мақсатты анықтау, оларды амалға асыруда науқас,оның отбасы мүшелері және басқа мамандар қатысады. Әрбір мақсад және күтілетін нәтижені бағалау үшін уақыт бөлінеді. Мақсадтар қысқа және ұзақ мерзімді болуы мүмкін. Қысқа мерзімді мақсадттар бұл қысқа уақыт ішінде, 1-2 аптада амалға асырылады. Ол аурудың жедел кезеңінде анықталады және жедел медбикелік күтімі жоспарға мұқтаж болады. Ұзақ мерзімді мақсаттар екі аптадан көп уақыт ішінде амалға асырылады. Ол аурудың қайталануын, асқынулардың алдын алуды, денсаулықты тіркеу және социальді үйренуге қаратылған болады. Бұл мақсадттарды амалға асыру көбіне науқастың ауруханадан шығу уақытына тура келеді.

Мақсадтарды анықтау және амалға асыруда әрекет, уақыт және жағдайын есепке алу мүмкін.

Медбике күтім мақсаты және міндеттерін анықтаған соң, науқас күтімі бойынша жазбаша нұсқау түзеді. Науқастың күтім жоспары медбике амалға асыратын міндеттерін өз ішіне алып, ауру тарихына жазылады.

Медбикелік процессіне қорытынды жасап медбике төмендегі сұрақтарға жауап береді:

― күтудің мақсаты неде?

― мен күтетін науқас науқас санасында кім?

Науқастың айналасындағылар, олардың науқасқа қатнасы, жәрдем беру шаралары, медицинаға, науқасқа, емдеу мекемелеріне қатынасы қандай?

― мақсат және міндеттерді амалға асырудағы әдістер қандай?

Медбике жоспар түзген соң ,оны амалға асыруға кіріседі. Бұл медбикелік процесстің төртінші кезеңі- медбикенің іс- әрекеттерінің жоспарын амалға асыру болып табылады. Оның мақсаты, науқасты күту, қадағалау үйрету, кеңес беру.

• 
  Бұл медбикенің қатысуын талап ететін, медбикенің қорытынды тексеруінен кейінгі науқастың жағдайы.
  

1. 
   Тексеру кезінде анық бөлу: субъективті, объективті
   
2. 
   Науқастың мәселесін шешуге анықтап алу: физикалық (ауру, жөтел,) психосоматикалық (өлімнен қорқу), социальді, эмоциональді
   
3. 
   Күтімді жоспарлауда негізгі, қосымша, потенциальді мәселелерді анықтау
   
4. 
   орындауда тәуелсіз өз бетінше мәселелерін шешуді бөлу
   
5. 
   нәтижені бағалауда мақсатын көрсету
   
6. 
   Аталған тізімнен негізгі адам қажеттілігінен науқас мәселелерін бөлінеді
   

1. 
   қалыпты тыныс алу
   
2. 
   тамақтану , сұйықтық ішу
   
3. 
   физиологиялық бөлінулер
   
4. 
   қозғалыс
   
5. 
   ұйқы
   
6. 
   киіну, шешіну әрекеті, жеке басының гигиенасы
   
7. 
   дененің қалыпты температурасын ұстау
   
8. 
   қоршаған орта қауіпсізддігін ұстау
   
9. 
   қарым қатынас
   
10. 
    еңбек және демалыс
    

Тәуелсіз медбикенің іс - әрекеті дәрігерді немесе басқада мамандардың талабынсыз, өзінің пікіріне орай іске асырылады. Мысалы: науқас өз-өзіне қызмет істеуге үйрету, оның денсаулығы бойынша, кеңестер беру, тб. Тәуелсіз медбикенің іс-әрекеті дәрігердің жазба бұйрығы және оның бақылауы бойынша жүзеге асырылады. Бұл жерде медбике атқарушы ролінде болып, атқаратын жұмысы бойынша жауапкер болып саналады. Мәселен: науқасты диагноз, зерттеуге дайындау, инъекция жасау т.б. Қазіргі заман талаптарына сәйкес медбике дәрігердің бұйрықтарын ғана орындамастан, яғни медициналық көмекті науқасқа процедураның қажет, қажет еместігі, дәрінің мөлшері дұрыс белгіленгені осы процедураға кері көрсетілімдер бар-жоқтығын анықтай алу керек. Керекті процедураны дұрыс немесе дұрыс жасамаған медбике осы процедураны белгілеген мен жауапкер болып саналады.Өзара байланыста болған іс-әрекет медбикенің дәрігер және басқада мамандар (физиотерапевт, ЛФК медбикесі) мен бірге істеген жұмысын білдіреді. Медбике бірнеше әдістерді: күнделікті өмірлік мұқтаждықтармен байланысты көмек, терапиялық және хирургиялық мақсадтарға жету, күтуді қолдану бойынша белгіленген жоспарды амалға асыру.Науқастың көмекке болған мұқтаждығын уақытша, әрдайым және реаблитационды тіркеу болуы мүмкін. Уақытша күту қысқа уақытқа белгіленеді. Өз-өзіне қызмет ете алмайтын науқасқа жәрдем әрдайым болады, мысалы: қол немесе аяқ, омыртқаның жарақаттануы т.б. Тіктелетін көмек ұзақ мерзімді процесс болып, оған мысал: демалу гимнастикасы,ЛФК мысал болады. Науқастың күтімі бойынша жүргізілген іс-шараларды амалға асыру әдістері арасында медбикенің науқасқа берген кеңесі үлкен орын алады. Кеңес-интеллектуалды, рухани көмек.

Медбикенік процесстің 4-ші кезеңі 2 стратегиялық жолмен жүзеге асырылады.

― науқастың күтімін бақылауын оның ауру тарихына белгілеуі

― науқасқа медбике диагнозды қойған соң, медбикелік күту жоспарын түзу, ондағы өзгерген жағдайларды күтіп, бақылау және ауру тарихына тіркеу. Бұл кезеңде науқастағы өзгерістерді қадағалап, жоспарға өзгеріс енгізеді. Процесстің соңғы кезеңі – медбикелік процесстің жетістіктерін бағалау оның мақсаты медбике күтіміне науқастағы өзгерістерді , көрсетілген жәрдем саласы, алынған нәтижелерді бағалау және қорытындылау. Күтудің сапасы мен жетістіктерін бағалау үлкен медбикенің жағынан жүзеге асырылады, медбикенің өзі жағынан болса әрбір кезеңнің басы және соңы өзін - өзі бақылау сапасында жүргізіледі. Бұл кезеңде науқастың медбике жүргізген іс-шаралар турасындағы пікірі үлкен маңызға ие. Барлық медбикелік процессті бағалау науқас ауруханадан емделіп шыққанда, басқа емдеу мекемесіне жіберілгенде, жүргізіледі. Қажет болғанда медбике іс-әрекетінің жоспары қайта көрілуі, тоқтатылуы, немесе өзгерістер енгізіледі. Мақсадқа жетпесе, бағалау оларға жетісуге кедергі жасайтын жағдайларды анықтауға көмектеседі. Егер медбикелік процесс нәтижесі жақсы болмаса, қателікті табу және медбикенің араласу жоспарын өзгерту үшін ол қайта бастау керек. Сонымен, медбикенің нәтижелеріне баға беру және оның кәсіби практикасындағы күшті, жақтарын анықтауға көмектеседі.

11. Жаңа тақырыпты бекіту: 20 мин (22%)

Оқушылардың білім деңгейін тест және ситуациялық есептерді шешуіне байланысты бағалау.