Казахстан республикасыныњ
жүктеу/скачать 2,41 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Рум құқығынан шыққан қанатты сөйлемдер
ЛАТЫН ӘЛІППЕСІ
А Ab ovo – жұмыртқадан шыққан ең бірінші, бастау Aberratio – жаңылу, шатасу, теріс кету Abortus – аборт, түсік, іш тастау Absolutus – абсолют, дербестік, шексіз, мүлде Absolvo – ақтау, айыпсыз деп тану, Босату Abdicatio – құқықтан безу, қайту, қабылдамау Abituriens – талапкер, мектеп бітірген Оқушы Abolitio – айып жою, ақтау Absent – болмау, жоқ болу Abstractio – абстракция, дерексіз түсінік Absurdum – абсурд, танытық, сандырақ Abscessus – абсцесс, ірінді ісік Absolvere – ақтау, жазадан шығару Abuti – қиянат ету, теріс пайдалану Addicere – сату, беру Ademрtio – жою Administratio - әкімшілік,басқарма Adnotatio – ескерту, көрсету Adudicatio – формулардың процесте формуланың бір бөлімі Adunctus – адьюнкт, қосылған, әскери аспирант Adutans – адьютант, көмекші Adquirere – қосылып алу, сатып алу Adsidere – біреумен бірге отыру Adtemptare – арбау, алдау, еліктіру, азғыру Advocatus – адвокат, қорғаушы, шақырылған кісі Acmulatio – қызғаныш, күндеу Aequare – теңеу, теңгеру Aequator – экватор, жерді екі тең бөлімге бөлетін сызым Aequitas – әділдік, әділет Aequum – бірдей, тең Aes – жез, ақша Aetas – жас шамасы, шақ Affectio – көңіл күйі, ниет, қайрат, ерік Acceptus – қабылдаған Accredidivus– сенімді, сенетін (адам, қағаз) Acta – акт, әрекет, қимыл, жүріс Actio – акция, талап Actio in res – затты талап Actio in personam– тұлғалы талап Actus - басқа біреудің жерімен мал айдайтын сервитуты Argo – грек тілінен әскер бала Agrаrius – жерлік, далалық Agressio – агрессия, басқыншылық Agentis – агент, әрекетті, басқа біреудің тапсырмамен істейтін адам Agere – сотта екі жаққа меңгеру іс жүргізу Agressio – шабуыл Agnatus – агнат, туыстықтың бір түрі Alius – бөтен, басқа (зат есімі) Alieni – бөтен, басқа (сын есімі) Allectio – тарту (жауапқа) Alimentum – алимент, тамақ, жем, азық Alibi – алиби, басқа жерде болу Album, Albus – ақ, ақ түсті Alternus – кезектес, алма-кезек Alternative – альтернатива (мүмкін болған екіден бірін талған алу) Ambigere – таласу, соттану, күмәндану, сезіктену Ambitio – амбиция, шамданушылық, шамданғыш Amovere – жою, иелігінен шығару, иелену құқығынан айыру Amplus – үлкен, кен, едәуір, бірталай Amnistia – (грек тілінен) – амнистия, кешіру, рақымшылық Amnesia – естің, еске сақтаудың солғындауы Amoralis – аморальдық, құлықсыздық, имансыздық Analis – грек тілінен талдау Animus – рух, жан, ой, ниет Animal – жануар Animatio – жандандыру,тірілту Annectio – қосып алу Anquisitio – білу, тергеу, зерттеу (раселедонание) Anonymos – грек тілінен атсыз, белгісіз, аноним Anulus – сақина Anus – анус, анатом, артқы шығыс тік ішек Apocha – растау, растық Appellatio – аппелляция, шағым арыз Aprilis – жылдың төртінші айы, сәуір айы Aqua – су Aqua ductus – су өткізу сервитуты Aqua haustus– су алу сервитуты Aqua vitae - өмір суы, арақ Arbiter – претормен тағайындалған суды, делдал, келістіруші Arrestum – қаулы, арест Arbor – ағаш өсімдік Arca – касса Argentum – күміс, күміс ақша Argentarii - банкирлер Argumentum – аргумент, анықтау, айқындау Ars – білім, өнер, өнеркәсіп, ғылыми жүйесі Asylum – баспана Augere – көбейте түсу, арттыра түсу, күшейту, нығайту Augustus – ең, биік, асқар, император Октавианның атағы, август, тамыз айы Auctio - өсіру, көбейту, аукцион Auctoritas – гарантия, кепілдік Aurum – алтын, алтын ақша Autor – автор Autoritas – авторитет, бедел, абырой Avis – құс B Barbari – варварлар, сақалды жат елдіктер Barbus – сақал Bеati – бақытты Bis – екі, қос Bonus – жақсы, оңды Bonaеfidei – ақ ниет Beneficium – жақсылық, жарылқаушылық Bona, Bonis – мүлік, тұтас Basis – грек тілінен базис, негізі Biceps – бицепс, екі басты бұлшық ет Bursa – қалта, әмиян, шилан C. Cadere – жығылу, құлдыққа ұшырау Caducum – өсиеттің пайдасы Caedere – ұру, өлтіру, соғу Caesar – цезарь, царь, кайзер, қайсар, патша Calam – қалам Calare – шақыру Calenda – айдың бірінші күні Calliditas – қулық айлакерлік Cаlor – жылы, қызу, ыстық Calumnia – өсек, жала Calculatio – есеп Canere – мақтау, көкке көтеру, дәріптеу (өлеңмен) Candidatus – кандидат, аққа киінген адам Canis – ит Canon – канон, ереже, тәртіп Cantor - әнші Capere – алу, сатып алу, тартып алу Capitalis – бас, жоғары Caput – бас, тұлға, адам Caput habere – жеке тұлға жағдайы Capitulatio – капитуляция, тізе бұғу, берілу Carcer – карцер, қорған Caritas – құрмет, ардақ Canie – кариес, шірік Castiquatio – ағарту, тазалату Castratio – қорлау, піштіру, кестіру Cassare, cassatio – кассация, сот шешімін өзгерту Castrum – қала, қорған Caseus – ірімшік Casus – казус, оқиға, жағдай Cavere – 1) абайлану 2) сотта талапкерге қорғау беру Cautio – сақтық, құнттылық Causa – жағдай Causa cognito – белгілі жағдай Cassatio – жою, өзгерту қаулы Calvatio – қалжыңдау, әзілдеу Caverna – үңгір, тесік Cedero – жүргізуші Cessio – цессия, тапсыру, алып бару Celeres – жылдам жүретін, рұмдық атты әскерлері Cencere – бағалау, баға қою Centum – жүз Centuria - әскери ұғым, жүздік, жүз Centurionus – жүздің біреуі, полиция қызметкері Cerae – балауыз Cernere - шешу, айыру Certus – белгілі Charta – қағаз парағы Circum – шеңбер, дөңгелек Circumcisio – сүндет, кестіру Circumscribere – алдау Circumvenire – (заңды) айналып кету Citate – цитата, шақыру Cibaria – азық- түлік Chirographum – қолжазба Civis – азамат Civiles – азаматтар Civilie – азаматтық Clamor – айқай, шу Clarus – ашық, жалтыр, мейірімді Claudere – жабу, бітіру Clausula – соңы Clasus – шеге Clementia – момын, жуас Clerus – дің басылар Clintes – есту, тыңдау Cloacа – науа, суағар Co, com, con – қосымша білгісі Coalitio – қостыру Codex – қостырып байланған жазба тақталар, кодекс Codicillii - өсиетке қосылған соңғы сөз Cogere – шақыру, жинау Cogitatio – ой, пікір Conscere – тану, тергеу Cognatus – когнат, туыстық Cognitor – сот процессі Coheredes – мұрагерлер Cohors – тобыр, қалың тобы Colere - әдемілеу, өстіру, күту Colonia – колония, жаулап алған ел, қала Colonus – диқан, жерде істейтін адам Colonarii – колония тұрғындары Color – түс, түрлі түсті Collega – коллега, жолдас, серіктес Collegia - серіктестік, жолдастық Collusio – құпия келісім Comes – серік, жолдас Commeatus – ашық шығым, босату Commendare – тапсыру, сенімшілік беру Comentarii – комментарий, ескерткіш жазба Comittere – рұқсат беру, мүмкіндігін беру, қылмыс істеу Commixtio – араластыру, қостыру Commondatum – несие келісімі, көмек беру, қызмет ету Communis – жалпы, көпшілікті Communicatio – байтаныс, хабарлау Commutatio - өзгерту, ауыстыру, басқа біреумен қостыру Commutator – байланыс қостыратын машина Compensatio – компенеация, қанағаттану, есепке алу Competentio – компетенция, құзырет Competere – бірге таласу, қос талап беру Compilatio – талау, тонау Comprosmissum – компромисс, ымыра, бірлескен келісім Compression – қысу, қысым Compositio – құрастыру, қосып алу Comutare – есептеу, санау Computer – бірге санайтын машина Conatus – намыс, талаптану, әрекет жасау Concussio – рұқсат беру, көну, кеміту (допустить) Concillium – жиналыс, кеңес, жиын Concubinatum – заңсыз неке, некесіз Concurrere – бірге жүгіру, жарысқа түсу, бәсеке Cocurentus – конкурент, жарыстас, бәсекелес Concussio – селкілдету, босаңсыту, босату Conregssus – кездесу, жиын Condere – құрастыру, салу, жарату Condensatum – қоюланған, қойылған Conditio – шарт, жағдай, уәделесу, келісімінің шарты Condictiones – талаптардың ерекше түрі Condominium – бірлескен иелену, бірлескен мүлік Conducere – жинау, шақыру, жалдау Conductio – жалдап алу Conductor – жалдап алатын тұлға Confessio – мойындау, өз мойнына алу Confinium – жалпы шекара Confiscatio – қазынаға алу Confirmare – күшейту, күшін көбейту Conspiration - конепирация, пікірлестік, ынтымақтылық Constituere – қою, қаулы шығару, орнату Constitutio – конституция, заң, құқықтың нормасы Consuetudo – әдет, дағды Consulere – кеңесу, ақылдасу Consulus – консул, кеңесші Consilium – кеңес, дәрігерлердің келісімі Consumere – тұтыну, ұстау, жұмсау, пайдалану Contra – қарсы Contractus – контракт, цивиль құқығымен рұқсатталған шарт Contragens – келісімге кіріскен тұлға, контрагент Contumax – қырсық, қылтыр, қисық Convenire – қосылысу, келісу Conventus – жиналыс, мәжіліс Conventio - келісім, халықаралық шарт Copia – көп, көпшілік, копия Corpus – дене, құрам Corpus delicti – қылмыс құрамы Correctore – түзеу, ондау Сorrector – түзетуші Corrumpere – бұзу, бұлдіру, бұзылу Corruptio – коррупция, сатқын, бұзылған, шіріген, тот басқан Credo – сенім, сенемін Credit – бұл сенеді, кредит, несие Creditor – сенетін кісі, несие беруші Crematio - өртеп жіберу, жағып жіберу Cretio - ант, мәлімдеме Crime – қылмыс, жаман іс Criminalis – қылмысты Criminalist – криминалистиканың қызметкерлері Criminalistic- криминалистика, тергеу істің ғылымы Criminologia – криминология, қылмыс зерттейтін ғылым Cum – астындағы Cum mani – бағынышты неке жағдайы Culpa – кінә Culpa lata – ауыр кінә Culpa levis – жеңіл кінә Cura – қамқорлық, қам Curatarus – қамқоршы, куратор Curriculum vitae (с.v.) - өмірбаяны, резюме Custodire – күзету, сақтау D. Damnum – жойылу, бұзылу Dare – беру, алып беру De facto – шыныда, шындығы, факт бойынша De jure – құқық бойынша Debere – міндетті болу, қарызды болу Debitum – қарыз Deca – тақта Decanus – он басы, Факультеттің бастығы, декан Decanatus – деканат, деканның кеңесі. Decem – он December – декабрь, желтоқсан айы, құрылған Decemiviri – он кісіден құрылған кеңес, қызметкерлер Decipere – алдау Decoctor – банкрот, дәрменсіз қарызгер Declamatiо – декламация, оқытушының өнері Declaratio – анықтама, жарнама, декларация, жария Decorum – түс, сыртқы түрі, сыртқы көрініс Decoratio – декорация, сырлау, әдемілеу Decretum – декрет, императордың қаулысы Decurionus – рум провинциядағы төре, қала кеңесінің мүшесі Dedicatio – дәріптеу, жариялау Deditio – беру, тапсыру Deducere – шығару, шығарып беру Deductio – дедукция, жалпыдан жекеге шығару ғылыми әдісі Defecatio – іш босату Defectus – дефект, кемдік Defendere – қорғау жасау, қорғану Deficit – дефицит, тапшылық Deffere – көшіру, алып беру Definitio – анықтама, түсіндіру, ұғым Deformatio – деформация, бұзылу, түр өзгеру Defloratio – дефлорация, гүл жұлу, қыздықты жою Deicere – лақтырып тастау, қуып жіберу Delegare – жіберу, тапсыру Delegatus – делегат, жіберілген, тапсырыс алған Deliberare – ойлану, уөлшеу Delictum – қателік, құқық бұзушылық Delimitatio – шекараны анықтау, делимитация Dementes – кем ақыл адамдар, ақылдан алжасқандар Demilitarisatio – демилитаризация, қарусыздандыру Democratio – грек тілінен халық билігі, демократия Demonstratio – демонстарция, көрсету, көкке шығару Denegаere – қабыл алмасу, мойындау Denominatio – атын өзгерту, деноминация, ақша бағасын өзгерту Denuntitio – сөз тасу, құпия хабарлау Deponere – сену, қою, сенім қою, сақтауға беру Deponent – ақшаны сақтауға берген тұлға Depositum – алып қойылған, депозит, банкіге салынған ақша Depositarium– сақтауға алған банк немесе басқа мекеме, депозитарий Deportatio – қуу, мемлекеттен шығару Depressio – депрессия, басу, езу, сығу, тұнжыраңқы көңіл Derelictio – қалдыру, тастап кету Derivatio – бір зат басқа заттан шығу, тармақтану, бұрып жіберу Designatio – таңба қою, белгілеу Desinere – тоқтату, қысқарту Desistere – бас тарту, қою, тастау Destinare – арнау, тағайындау Destructio – жою, қирату, бұзу Desuetido - дағдыңы тастау, заңды көп уақыт орындамау Detectio – іздеу, ашу, ашқызу Detector – ашқызатын прибор Detective – ағылшын тілнен - кірген тыңшы, тергеуші Determinare – анықтау, айыру Detestatio – қарғыс, лағынет жаудыру Detonare – күркіреу, дүрілдеу Detonatio – 1. қопарылыс, 2. мотордың дұрыс жүрмеуі, детонация Dies – мерзім Diana – аңшылық құдайы Divinatio – рухтанушылық Dicere – көрсету, айтып түсіндіру Dico – айтамын, сөйлеймін Dictor – диктор, хабарды оқитын адам Dictator – үстемшіл, уақытша тағайындалған Рум сенатының шексіз билігі бар тұлға, диктатор Dictatura – шектелмеген билік Digesta – жинап алынған Dignitas – қадір, құрмет Dilatio – алып қою, уақытша қалдыру Diligentia – қамқоршылық, ұқыптылық Diploma – диплом, куәлік, екіге бүктелген қағаз Direptio – талау, тонау Discedere – айырылысу Dispositio – тұратын орын, өз орын, диспозиция Disciplina – оқу, ғылым, пән, тәртіп Discreditatio – беделін түсіру, дискредитация Discretio - өз көңілінен істеу, дискреция Dissensus – жаңылыс, келіспеушілік Dissolvere – шешу, тоқтату Distrahere – бөлу, тарту, сөзу Divisio – бөлу, бөлім Dixi – мен айттым, болды Divortio – келіспеу, айырылысу Docens – доцент, лекция оқитын оқытушы Documentum – құжат, документ Donatio – сыйлық, сыйлау Domus – үй хайуаны Dominus – үй иесі, мырза, әмірші, өктем Dominium – меншік, меншік құқығы Dos – пайда, жасау Dua – екі Dubitare – шүдбәлану, күмәндану Dublicatus – екі есе көбейген Ducere – тарту, жетектеу Dura – қатал E. Elriеtas – мас болу Ecclasia – жиналыс, кеңес Edere – хабарлау, жариялау Edicio – шығарма Edictum – көпшілікке хабарлау, құқық құрастыру бір түрі Ego - мен, өзім Egoism - өзімшілдік, эгоизм Egregius – тіпті жақсы, басым, күшті Effectus – эффект, әрекет Electio – таңдау, сайлау Elevare – көтеру Elevator – көтеретін машина, лифт Emendatio – түзету Emere – алу, сатып алу Emtor – сатып алушы Emissar – елші, жіберілген кісі Emissia – шығарма, қағаз ақша және бағалы қағаз шығару Emptio- venditio – cатып алу және сату, сауда ісі Emigrare – көшу, басқа елге кету, шығу Emphiteusus – эмфитевзис, ұзақ уақытқа берілетін пайдалану құқығының бір түрі Emulsia – сауп алынған, араласқан сұйықтық Epibole – озбырлық, қастандық Episcorus – күзетші, эпископ Epistula – хат, жазба хабар Epitome – үзінді алу, шығару Ereptorium - жұлып алу, тартып алу Ergo – демек, сондықтан, олай болса Ekodere – жеп қою, күйдіру, шайып кету Erosia – әрозия, жел әлде су басқа затты жеп қою Error - қателік, теріс кету, адасу Erudicio – көп оқығандық, әрудиция Esse – болу Essentia – маңыз, мәні, шоғырлану Est – болып тұр Evacu are – шығару, шығарып алу Evacuatio – эвакуация, көшіру, қауіпсіз жерге шығару Evocare – шақыру, шығарып алу Evolutio – эволюция, өрістету, нығайту Et cеtera (ЕТС) – тағы басқалар (т.б.) Exaeqere – тегістеу, келістіру Executio – экзекуция, жаза Exemplar – экземпляр, үлгі, өнеге, дана Exceptio – ойып алу, эксцепция, формулярдық сот процесстін бір ұғымы Excessus – шығыс, ауытқу, артық, қанағатсыздық, эксцесс Excrementus– іштен шыққан қалдық Excursіа – басқа жерді көру, экскурсия Excursus – ауытқу, ауытқып кету Excusatio – ақтау, кешірім Exheredatio – мұрадан шығару Exhumatio – қабірден шығару, эксгумация Exigere – талап ету, әрекет жасау Exilium – ырығын шығу, секіріп кету Eximere – шығару, ойып алу Exstimatio – ой, пікір, намыс Exitus – шығыс Experementus – тәжірбие, сынақ, сынап көру Experiri – байқау, сынау Expertum – эксперт, сынаушы, сарапшы Expertisa – экспертиза, сараптама Explorator – зерттеуші Exponatus – экспонат, көрмеге шығарылған, зат Exponere – көрсетуге шығару Expositio – көрме Expressus – нығайған Exsequi – соңға дейін бару Extasis – экстаз, рахатқа бату Externus – сыртқы, өз еңбегімен оқып емтихан тапсырушы Exstra – артық, төмен Extractus – экстракт, сорып шығарған Extraordinarius – төтенше, ерекше, әдеттен тыс, ежелгі Румда сот процестін бір түрі. Extremus – шеткі, шектен шыққан, экстремист F Fabricatus – істелген, жасалған Fabula – хикая, әңгіме, оқиға Facepe – істеу, кәсіп, істеп беру Fac simile – осылай істе, факсимиле, қолжазбаның дәл көшірмесі Factor – істейтін, жасайтын Falsus - өтірік, шын емес, фалын Familia – үй, отбасы Famosus – белгілі мәлім Fanaticus – ашулы, бұлыққан, фанатик Fanus – құдай үйі, мешіт, шіркеу Fas – тәңір дауысы, құдай әмірі Fascis – шыбық байламы Fatuus – ақмақ, есер Fauna - жануарлар құдайы Favor – жаќсы ниетті, жаќсы тілекті Februarius – тазарту, аќпан айы, ыќылас айы Femida – гректердің әділет құдайы Fenus - өсім, арту, пайда Feriae – мейрам, той Ferrum – темір Festivim – мейрам, фестиваль Fictio, ficticio – жалѓан, ойдан шыѓарылѓан сөз Fidei – ниет Fides – сенім, наным Fidicia – сенімдік, беріктік, кепілдіктің бір түрі Figura – сыртќы түрі, келбет, фигура Filia – ќыз Filialis – бµлме, бµлімше Filius - ұл Finalis – аяќталѓан, тоќталѓан Finis – соњы Finium – шекара Fiscus – ќазына Fiscale – ќазыналыќ Fixus – ќатты, мыќты Flora – гүлдер, гүл құдайы Fluminia - өзен Fluminis – сервитуттердің бір түрі, су өткізуқұқығы Focus – от, орда, ортаќ Foederatio – федерация Foedus – одаќ, келіісм, шарт Folium – жапыраќ, параќ Fondas – негізгі Fons – бұлақ, қайнар көз Forma – құрастыру түрі, Көркем түрі, форма Formula – жалпы түрі, формула, - формулярдық процесстің негізі Fortuna – сєт, табыс, оќиѓа Forum – алањ, ќала орталыѓы Frictiu – бөлу, бөлім Fragmentum – сыныќ, жарќыншылыќ Frater – аѓа, іні Fraus – жауыздыќ, - зұлымдыќ Frictio – ќажалау Frumentum – нан, таѓам Fuga – ќашу, ќашып кету Fumus – түтін Functio – әрекет, жұмыс Fundus – жер, түп Fundament – негіз, бастау Furiosi – аќылсыз, ќабілетсіз Furia – кек алу құдайы, аќылсыз әйел Furtum – алып кету Fustis – таяќ, шоќпар Futurum – болашаќ G Galena – ќорѓасын Generalis – басты, жоѓары Generatio – тудыру, шыѓару Generalissimus– ењ биік, ењ жоѓары Gaudeamus – ойнап-күлейік, тамашалайыќ, студенттер әнұранының бастауы Genus – ру, тайпа, халыќ Gens – халыќтар Gentium – халыќтыќ Gerculis – Геркулес, грек Гераклдің латын атағы, ең күшті батыр Gerere – кµтеру, ќызмет орын басќару, бастыќ болу Gladius – семсер, ќылыш Gladiatorus – гладиатор, циркте қылышпен төбелесетін құл Glоba – ірі тас Globuus – доп, шар сияќты Gloria – әшекей, Көріктендіру Glossa – сөз, ұғым Glossarium – глоссарий, анықталған сөздік Gradus – адым,қадам, саты Gratia – рақым, мархаббат, рахмет Gratis – аќысыз, тегін Gutta – тамшы H Habeas – қорғаулы, қорғау Habere - ұстау Habitus – сыртқы түрі Hallutinatio – гaллюцинация, елестеу, елес Hereditus – мұра Here – мұрагерлер Homo – адам, кісі Homicidium – адам өлтіру Honour – қызмет орны Honorarium – ақы үшін қызмет атқару Hospes – қонақ, шетелдік, - Бөтен кісі Hostes – шетелдіктер Hiperocha – артыќ, артыќшылыќ Hipotheca – кепілдіктің бір түрі Hіpothesis – гипотеза, болжал, болжам, болжау I Iacere – (1) жастау, лаќтыру (2) жату Indetificatio – тендестіру, бірдейлеу - Ignomiosus – ќиянатшыл, арам Ignorare – білмеу Ignorantia – түсінбеу, білімсіздік Illusia – ќателік, жањылу, адасу Imitatio – имитация, ұқсатып істелген, жалған жасалған Immigratio – иммиграция, басќа елге келу Immiscere – кірісу, ќатысу Immissio – кіргізу Immunitet – иммунитет, дербес қол сүқпаушылық Impedire – кедергі жасау, Бөгет жасау Impensae – басќа жою, шыѓын ќылу Imprerare – билік жүргізу,бұйрық беру Imperatorus – билік ұстайтын, бұйрыќшы, император Imperium – билік Imperitia – тәжирбиесіздік, Сынағандық Impetus – талаптану, ұмтылу Implantatio – отырғызу, қайта отырғызу Imponere – қою, кіргізу, салу Impossibiles – мүмкін емес, мүмкіндігі жоқ Impotentio – әтектік, белсіздік, шамасы жоқтық Imprudencio – абайсыздық, білімсіздік Impuberes – 7-12 жас дейінгі балалар Impronitas – жазасыздық, жауадан қорғалған In jure – сотта, сот ішінде In jure cessio – таратып шегіну In jus – рум сот процесінің бірінші стадиясы In jus vocatio – сотқа шаќыру, сотқа тарту In judicem – сот процессінің екінші стадиясы (кезең) Inauguratio – 1) бал ашу, балгерлік ету 2) қазіргі заманда президентті іске кіргізу, инаугурация Incensus – бағасыз, баға алмаған Incestum – 1) адамгершіліксіз, азғын, арам 2) жақын туысқан мен некелесу, қан араласу Indebitum - өтірік ќарыз, Болмаған қарыз Indeensus – қорғаусыз, қорғау алмаѓан Indemnitas – қиян қайтырып төлеу, орнын толтыру Indeicere – жариялау, көтеру Indignus – лайықсыз Indulgere – кешіру Indulgentio – кешірім Infamia – арамдылыќ, қиянатшылыќ Infamis – арам, ќиянатшыл – Infantеs – сөзсіз, сәби, 7 жасқа толмаған балалар. Influentia – грипп ауру, тұмау, грипп ауруы Inferre – еңгізу, төлеу Infirmitas – әлсіздік, дәрменеіздік Infitiari – мойындамау, құптамау Infrequens – сирек, селдір Ingratus – рақметі жоқ, жақсылықты білмейтін Injuria – құқықтан шыққан, құқық бұзушылық, әділетсіздік Innogens – ақ көңіл, таза, адал, кінәсіз Inscriptio – сыртынан жазылған жазу Insigna – таңбалар, әріптер Inspectio – инспекция, бақылау қызметі Inspicere – байқау, бақылау Inspector – бақылаушы, инспектор Instantio – инстанция, саты, сот саты Instituere – орнату, қондыру, белгілеу Institutio – орнатылған, белгіленген Institutionеs – оқулықтар Instructio – инструкция, нұсқау Instrumentum – инструмент, аспап Insula – арал Integere – қол тимеген, таза, тұтас Imtegratio – тұтасќа келтіру, одақ құрастыру Intellegere – білім алу, ойлану, тұсіну Intellectus – ақыл, ой, ес Intelligens – ақылды, есі дұрыс, ойлы Intentio – талап, талаптану, тырысу Inter – ішіндегі, арасында, арасындағы Intercessio – ішке кіру, килігу, қатысу, кірісу Interdictio – тыйым, претордың тыйым салатын бұйрығы Interest – ортада болу, Ұқсас болмау, қызықты болу Interprellatio – бөлініп кеткен, айырылған Interpretatio – тұсіндіріп айту, анықтау Interrogatio – сұраќ Interruptio – үзіліс Intervallum – аралық, интервал Invenire – табу, тауып алу Iocus –ќалжын, әзіл Ire - жүру Iter – жүріс (біреудің жерімен өту сервитуты) Iteratio – қайталасу, қайталану J Janus – уақыт құдайы Julius – жетінші айы, Юлий Цезарь атынан шілде айы Januarius – қаңтар айы, Янус атынан Junior – кіші, өспірім, бозбала Junius – алтыншы айы, Юнона атынан маусым айы Junona – неке құдайы, Юпитердің зайыбы, Юнона Jupiter – Румдік бас құдайы, Тәңір, Юпитер. Jure – сот процессті өткізу, әділет жасау Jubeo – бұйыру Juridicus – сот (сын есімі) Juris – заңгер, юрист .Jurisdictio – сотталу, заң өткізу, Jurisconsultus - заң бойынша кеңесші, юристконсульт Jurisprudentia – заңтану, құқықтану – Juro – ант беру Jus – құқық Justitia – әділет, әділдік, юстиция Justus – әділ, тура, адал, таза K «К» - єріпімен латын тілінде кµп пайдаланбайды, ал «К» дыбысы «С» әріпімен белгіленеді. L Labilis – тұрақсыз, босаң Laborans – істейтін Laborare – жұмыс істеу Laboratorium– жұмыс орны Laconis – қысқа, анық Laedere – бұзу, шіріту Laici – халықтық, кәдімгідей, әдеттей Lapis – тас Laquens – жіп, арқан Largiri – сыйлау, сыйлық беру Latentes – көрінбейтін, жасырынған, латентті Latere – тығылу, тығым болу Latium – латын елі, Лаций Latrоnes – жалаќы Latus – кең, аспан Laudatio – мақтау, құрметтеу Lautumia – тас қашалған орын Lectio – оқу, дәріс Lector – оқытушы Lena – жеңгетай, жеңгетайлыќ жасайтын адам Lege, lex – заң Lеgenda – оқуға қажетті жазба, өмірбаян, батыр жыры Legis – заңды Legislatura – заң шығарушылқ мекемелер Legalis – заңға негізделген Legati – Рим сенаттын елшілері Legatum – легат, өсиетіне кіргізілген шек, тапсырыс Legitimes – заң шегінен шықпаған Legisactiones – заңды талаптар Legionis – легион, рум әскери құрамы Liber – ерікті, азат кісі Libertas – бостандық, азаттық Libertini – бостандыққа шығарылған құлдар Libra – 1) өлшеуіш, таразы 2) кітап Licentia – рұқсат, ризалық Licet – рұқсат берілген Lititatio - ұсыныс, аукцион Lictore – байлау, байланыс жасау Limes – мемлекеттер арасындағы шек Limites – шектелген, лимит Linum – мата, кездеме Litera, littera - әріп, жазба Literaturа – жазба жинағы Litteralis – жазбалы Localis – жергілікті Locus – орын, жер Locatio Conductio – жалдап алатын шарт, жалдау шарты Locator – жалдау беретін кісі Lonja, longus - ұзын, ұзақ уақытты Lucrum – пайда, кіріс Luctus – қаралы, азалы, қайғы Luere – төлеу, төлеп алу Lumen – жарық M Maia, maius – жерқұдайы, мамыр айы Maior – аға, үлкен Magia – сиқыршылқ Magistrus – бастық, тәрбиеші Magistratus – Рум мемлекеттік қызмет атқарушысы Magnat - өктеп, әмірші, төре Mancipatio – қолымен алу, сатып алу тәртібі Manus – 1) қол. 2) төбелес қол тигізу Mandas – тапсырыс беретін кісі Mаndatum – тапсырыс, тапсырыс шарты Mandatariam– тапсырыс атқаратын адам Manifestus – ашық, ашық жария Manipulatio – қол жүргізу, манипуляция Manumissio – биліктен босату Mare – теңіз Mariti – үйленген Mars – соғыс құдайы, Марс Mart – наурыз айы, Марс атынан Mas – ер адам, еркек Massa – кесек, шағым, тілім Mater – ана, шеше Materialis – заттық, материалдық Matrimonium – неке, некелесу Matrix – әйел жатыны, матка, матрица Maxima – ең үлкен, максимал, барынша көп Media – орташа, орта, ортадағы Medici – емдейтін, емдік, дәрігерлер Melioratio – жақсару, жақсарту, мелиорация Membrum – сайман, мүше Memoria – ес, жад, қапер, еске алу Mens – ой, ақыл, парасат Mensis – ай Mercurius – сауда құдайы Menstruus – айлық, ай сайын болатын жағдай Merx – заттар, тауар Metallum – металл Metus – қорқыныш Meum – менікі Migrare – көшу Migratio – көшіп жүру Militaris – әскери Militia – әскери құрама, қаруланған халық Mille – бір мың, тысяча Mimi – артистер, билеушілер Minima – ең кіші Minor – қысқа, кіші, аласа Miser – кедей, жарлы Misce – араластыру Mixtae – араластырған Missio – жіберілген, босатылған Mittere – лақтыру, жіберу Mobile, Mobilis – жүретін, қозғалтқыш Modificatio – түрін өзгерту вида, жақсарту Modus - өлшем Modus vivendi - өмір қалпы, тұрмыс ќалпы Monumentum – ескерткіш Mora – кейінге қалдыру, мерзімін ұзарту Moratorius – тоқтау, кідіріс, мораторий Morbus – ауру, сырқат Mors - өлім, ажал Mos, mores – әдет-ғұрып Motor – қозғалтқыш, мотор Movere – жүргізу, қозғалту Multum – көп Municipium - өзін-өзі бақару, өзіндік басқарма Murus – үйдің қабырғасы Muture – ауыстыру, жалғастыру Mutatio – ауыстырған, өзгертілген, мутант Mutuum – қарыз, қарыз шарты N Narcoticos – грек тілінен есерткі, есерткіш Narratio – әңгіме, баяндама Natio – халық, тайпа, нация Natura – табиғат Naturale – табиғи Naturalisatio– азаматтыққа алу Navis – кеме, қайық Navigatio – кеме жүргізу, өткізу Necssarius – керек, шарасыз, құтылмас Negativus – жағымсыз, қарсы Negotia – сауда Negotiantus – саудагер Neptunus – теңіз құдайы, Нептун Neros – немере Nexum – 1) қарыздың бір түрі 2) міндеттеудің ежелгі түрі Neutralis – ешкімдікі емес Nocere – қастық істеу Nomen – аты, есімі Nomenclatura – есім тізімі Non – жоқ Nonus – тоғызыншы Nota – таңба, әріп Notarius – жазғыш, нотариус Novem – тоғыз November – бұрын тоғызыншы айы болған, қараша айы Novus – жаңа Novatio - өзгерту, жаңарту Novellae – жаңа заңдар Nurtiae – үйлену тойы Nudus – жалаңаш Numisma – темір ақша, теңге, монета Nutus – бас изеу, белгі Nullis – ештеме, ноль, ешкімдікі O O – О ! Ob – себепті, болғандықтан Obicere – алға жіберу Obligatio – міндеттеу, міндет тұрғызу Obscurus – қараңғы Observare – байқау, бақылау Obsess – 1) аманат. 2) орын алу, уаќыт алу Obsignatio – таңба қою, белгілеу Occidere - өлтіру Occido – құлау, опат болу Occupatio – басып алу, басқын жасау Octo – сегіз October – сегізінші ай, қазан Oculus – көз, қарау Offere – қарсы әкелу Officium – парыз, міндетті Onus – жүк, міндет, салмақ Opera – еңбек, жұмыс Operare – жұмыс істеу, іс қозғалту Ops – күш, байлық, ќуат Optio – тањдалған, таңдау Opus – шығарма Orare – сөйлеу, деу, айту Orator – сөйлемші, сөзге бай, шешен Orbi – жетім қалу Originis – алғашқы, бастауыш, бастапқы Origo – бастау, басы, басталу Ovatio – шаттық, зор қуаныш P Pacisci – келісу Pactum – келісім шарттың бір түрі Paenitentia - өкіну, тәубға келу Palam – ашық түрде Palma – алақан, пальма Panis – нан Pandectae – бәрін сыйдыратын Papa – әке, ата Paragrafai – қосымша жазбалар Parangariae – почта қызметі Partus – босану Parere – тыңдау, бағыну Parricidium - өлтіру Pars, partia – бөлім, бір жақ Pascidi – мал бағу Passiva – ең жарлы, әрекетсіз Pastorus – шопан, бақташы, пастор Patentis – ашық, анық, патент Pater – әке, ата, бас Patria – отан Patientia – шыдау, төзу Pacis, pax – бейбітшілік Pecus – мал Peculium – меңгеруге берілген мал әлде жер Peculium profecticium - әке берген пекулий Peculium castrense – үкімет берген пекулий Pedes – аяқтар Penetro – ішке кіру Penis – ішке кіретін, өтіп кететін Pendere – төлеу Percutere – тесіп алу, шаншу, түйреу Percutio – тесілген, түйренген Peregrinatio – саяхаттану, жићан кезу Peregrini – жићанкездер, қанғыбастар, шетелдіктер. Perfugere – қашу, қашып кету Periculum – әрекет, сынау, байқау Periurium – ант бұзу, серттен таю Permutatio - өзгеріс Perpetuum – мәңгілік, үздіксіз Persequre – ізіне түсу, іздету Persona – жеке тұлға Personale – дербес Petitio – талап, үндеу Pictura – сүрет Pignus – кепіл, кісен Piratae – пираттар, теңіз тонаушылары теңіз қарақшылары Piscatio – балық аулау Plagium - ұрлау, ұрлап кету Polis – қала Policitatio – әуде, серт Ponere – орнату, салу, ќою Pontificum – абыз, дің басшысы Possessio – иелену құқығы Populus – халық, жұрт Post – кейін, бірдемеден соң Posterus – келесі, жалғасы Postulare - өтіну, талап ету Potis – қабілетті, істей алатын Potentes – қуатты Praesidens – төрде отыратын кісі, президент Praesidium – төрде отыратын қауым, президиум Praesumtio – болжау, жорамал, презумпция Praefatio – кіріспе сөз Praeterire – жанынан өту Preces - өтініш, сұрақ Pretium – баға, ақша Primus – ең бірінші Privatum – жеке меншікті, дербес Probatio – дәлелдеме Processus - өтіп жүру Proclamatio – дауысты шақырым Prohibitum - ұстап қалынған, шегерілген Procuratore – меңгеру, басқару Prоfanus – шіркеуге кіргізілмейтін кісі, білімсіз адам, профан. Pro centum – жүзге біреу, процент, пайыз Professor – тәрбиеші, жетекші Prоdigi – шашқыштар, ысырап еткіштер Proles - ұрпақ, әулет, төл Proletarii - төлдегіштер Promissio – уәде беру Promulgatio – жұрт алдында жариялау Proponere – көрсетіп шығару, жариялау Prostituere – ашып көрсету, көрсетіп тұру Prostitutes – жезөкшелер Pristitutio – жезөкшелік Protector – қамқоршы, жақтаушы Protectum – шатыр, төбе, қалқа Protestari – қарсы болу, қарсы сөйлеу Provocare – шақыру, бұйрық беру, итеру Provocatio – әрекет шақыру, қоздыру, итермелеу, арандату Proxeneta – делдал, сарапшы, билікші Prudentes – ғалымдар, заңгерлер, білгіштер Prudentio – ғылым білу, құқық білу Publica – жұрт, қауым, қоғам, көпшілік, бұқара Publicum – бұқаралық, қоғамдық Pudicitia - ұялшақтық Pulcare – итеру, итермелеу Punctum – нүкте Q Qua – қайда Quaerere – іздеу, іздестіру Quadrigae – төрт атты арба, квадрига Quualificatio– сапаға келтіру Quails – ќандай Quandc – қашан Quntum – қанша Quorum – қайдан шыққан Quattur – төрт Quarela – арыз Quasi – сол сияқты Quinque – бес Quo – қайда R Radix – тамыр Rapere, rapio – тонау істеу Rapina – тонау Re – 1) зат, нәрсе 2)қайта (қайта құру) Realis – затты, реалдық Recipere – қайтып алу Reclamare – бақырып шақыру Reclamatio – жақтырмау, мақұлдамау Rector – басқарма, бастық Redimere - өтеп алу Regens – уақытша билеуші Regere – жүргізу, меңгеру Regina – патшаным Regula – сызғыш Regulare – тәртіпке келтіру Relegare – қуып жіберу, айдап шығару Religio – дін, сенім, наным қRemittere – қайтарыу, қайтарып беру Removere – жою, жоқ еткізу Renuntiutio – жарнама, жариялау Reparatio – қайта орнату, бұрынғы қалпына келтіру Repromissio – бірге уәде беру Repudiare – қабыл алмау, тартыну Requisitio – іздестіру, анықтау Res – 1) затар 2) іс,қызмет Rescindere – жою, қирату, сындыру Rescriptum – жауап жазу, қайта жазу Reservare – сақтау, сақтап алу Residens – бір жерде болатын кісі, резидент Residuum – қалқан, қалдық Resignare – ашып қарау, хат оқу Resonans – қайтып келеген дыбыс, резонане Respondere – жауап беру, уәде беру Respubluca – халық ісі, көпшілік ісі Restipulatio – сот процесстегі бірлескен уәде Restituere – қайта орнату Restitutio – қайта орнатылған, бұрынғы қалпына келтіру Retractare – қайта алу, ќайта қарастыру Revisio – қайта көру, жаңадан байқау Revocare – ќайта шаќыру Revolutio – қайта нығайту Rex – патша Rhetоr – шешен, сөзге бай, оратор Rigor – берік, күшті Ripa - өзен жағасы Rogare - өтіну, сұрау Rogatio - өтініштін мазмұны Rosa – раушан гүл, роза Ruina – жығылған, құлап қалған Rumpere – сындыру Ruthenia – Орыс елі S Sacer, sacrum – әулие Sacramento – әскери ант Salus, salutis – саулық, амандық Saluto – аман бол, сау бол Sanctio – жаза, ақырғы үкім Sanguis – қан Sanitas – денсаулық Sapiens – ақылды, есті Sarcire – түзету, жөндеу Satio – сәуле, жарық Satis – жеткілікті, тоқтықты Satisdatio – шарт, гарантия, кепіл Satisfactio – қанағат, қанағаттану Scelis, sceris– қылмыс, оңбағандық Scientia – білім Scire – білу Scribе, scribere – 1) жазу 2) шарт жазуға көмектесу Scriptor – жазушы, тырысушы Scriptio, scriptura –хат, жазба, кітап Scrinium – кітап саќтайтын әбдіре Secundus – екінші, ендігі Secures – айбалта, балта Securitas – қауіпсіздік Sed – бірақ Sedeo, sedi, sessum – отыру Sessio – отырыс Seditio – бөліну, бөлектену, жарылу Senior – аға Sentire, sensus – сезу, сезім Sententio – ой, пікір Separatio – бөліп алу Septem – жетінші, жеті September – жетінші ай, қыркүйек айы Sepultura – жабдық, қабырға салу Sequi, secutus – ізбен жүру, із басу Sequester – делдалдыќ, секвестр Serius – салмақты, байсалды, қатаң Servilis – құлдық Servitutes – уақытша пайдалану құқықтары Servus – құл Sex – алты, алтыншы Signum – таңба, ту, белгі Simplex – жай, әдеттегі Sine manu – бағынасыз неке жағдайы Singularis – бөлек, жеке, оңаша Socialis – қоғамдық Societus – жолдастық, серіктестік, бірлестік Socius – жолдас, серік Sol, solis – күн, күннің көзі Solum – жер, топырақ Solus – біреу, жалғыз Solvere, solvo, solvi – шешу, босату Somnus – түс көру Soror – апа, қарындас, сіңлі Spadones – беду, ұрықсыз Species – сыртқы түрі Specio – көру, байқау Speculatio – қарауыл, күзет Spero – үміттену Spes – үміт Spiritus – 1) жан, аруақ 2) дем алу, дем тарту Spondere – салтанатты ант беру Statuo, stituere – 1) тұрғызу, орнату 2) шешу, қаулы шығару Status – жағдай, тұратын орын Stipendia – төлеу ақы Stipendiorius – ақы үшін қызмет атқарушы Stipulatio – шарт бекіту тәртібі Striсtus, stricti – қатал, топас, өтпес, ойсыз Studens – ынталы оқушы, тырысқан оқушы, студент Studio – оқу орны Studium – ынталы оқу, тырысып оқу Stuprum – абыройсыз Sublocatio – қайта жалдау Sabseciva – қалдық, кесінді Subsidio – көмек, қор Subspecio, suspicio – күдік Substantia – маңыз, мән Suffragii – сайланған, қуатталған Suffragari – қолдау беру, сайлау Sui, suas - өзінікі Suicidium - өзін-өзі өлтірушілік Super – сыртынан, үстінен, тыс, артық, ең, өте Superficies – 1) жер үсті 2) пайдалану құқығының бір түрі Superflus– артық Superus – үстемдік, үстем, аспан тұрғыны Supplicium – жаза Surdi - саңырау Synallagma – (грек тілі) Міндеттілік шарт Syngrafa – ( грек тілі) жазба құжат T Tabella, tabula – жазуға арналған тақта, жазба Tacitus – сөзсіз, үндемес Tagere – Үндемеу, сөйлемеу Talio – осындай, дәл Talio princepsus – талион принципі (көзге көз, тіске тіс) Taxatio – баға беру Taurus – бұқа Telum – қару, қару-жарақ Tempero – сақтау, аяушылық ету Tempus – уақыт, мезгіл, мерзім Tenere – иелену, ие болу Tendere – беттеу, қарату Tendentio – бет алыс Tenuis – кедей Terra – жер, жер беті Tera incognita – белгісіз жер Testamentum - өсиет Testis – делдал, таласта үшінші кісі Textura – мата, кездеме Thesaurus – театр Tignum – құрылыс арқасы, арқалық құқық Titulus – жазба, қол жазба Toga – көйлек, рум ұлттық киім Tollere – көтеру, тарту Tormentum – қинау, азаптау Tractare – сүйреу, сүйрету Tractor – сүйрейтін Traditio – сатып алу әдеті Trans – арқылы Transcriptio – қайта жазу Translatio – аударып жазу, айту Transfert – ақшаны көшіру Transire - өту, өтіп шығу (арқылы) Tres – үш, үшінші Triba – тайпа, рум халқы, үш тайпаға бөлінді (трибага) Tribunus – сайланған тайпа басы Tributum – салық Tueri – меңгеру, басқару Titela – күзет Turpis, – арам, масқара, turpido, turples - сұмдық Tyrannus – заңсыз патша, қатал, мейірімсіз патша, басқарушы U Ubi – қайда, қашан Ultimatum – ең ақырғы Ultra – тыс, артық, ең, өте Uncia – унция, салмақ белгісі Unia – бірлестік, одақ Unde – қайдан Unicum – бір ғана Unus – бір, біреу, жалғыз Universitas - әлем дүниесі, жиһан Urna - өлген адамның күл сақтайтын ыдыс Uti – пайдалану, ұстау, ұстап алу Utilis – 1) пайдалы 2) дәл осындай аналогия Usus – пайдаланатын, пайдалану құқығының бір түрі Usufructus – жеміспен, төлеммен пайдалану құқығы Usurpatio – қолдану, іске асыру, бір қолға алу Uxor – зайып, әйел Uxus – бұзылған шырын, бұзылған шарап V Vacatio – бостандыққа шығу, босату Vacantio – бос орын Vacare – бос болу Vagina – бос орын, әйелдердің мүшесі Vale – сау бол Valeo – 1) саулық 2) тұрмын Valere – сау болу, аман болу Vallum – қорған Valuta – ақша Varius - әртүрлі Vectigalis – жалдау төлемі, салық Velocis, velos– жылдам, ұшқыр Venatio – аңшылық Venditio – сатып беру Venditor – сатып беруші Veniа – кешірім, мейрімдік Verto – айналдыру Veni – келдім Venter – іш, қарын Verba – сөз Verbal – ауыз сөз Versio – түрін өзгерту, бұру, версия Verus – шың Vestita – киінген Vestis – киім, көйлек Vetare – тыйым салу Veto – тыйым саламын Veteres – ежелгі, көне Vetus – ескі Via – жол Vici – жеңдім Vicus – ауыл Vidio – көрдім Vigilans – ұйықтамайтын Vindex – қорғаушы Vindiciae – таласқа берілген зат Vindicatio – сотты талас Vir – ер адам Virga – шыбық, бұтақ Virgo – қыз Virginis – қыздық сақтаған Virtus – ерлік, батырлық Vis, vires, virium –1) күш, қуат билік 2) зорлық, шабуыл Vita - өмір Voluntаs – жігер, қайрат, ерік Voluntare - өз қайратын өткізу, өз ерігін жасау Votum – намыс, ықылас Vox – дауыс Vocal – дауысты Vulgus – жай халық Vulgaris – кәдімгі Y, X, Z – осы әрптер К сияқты грек тілінен латын тіліне кірді, сондықтан тек қана грек сөздеріне пайдаланады. 3. Рум құқығынан шыққан қанатты сөйлемдер.
жүктеу/скачать 2,41 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|