Табиғатта таралуы. Фосфор көп тараған элементтер қата- рына жатады, алайда ол тек қосылыстар түрінде кездеседі. Жер қыртысындағы фосфордың массалық үлесі 0,08 %-ды құрайды. Негізгі минералдары: фосфорит Са3(РО4)2жəне апатит Са5(РО4)3Х, мұндағы Х = F (Cl сирегірек немесе OH).
Қасиеті. Фосфордың бірнеше аллотропиялық түрі бар, олар қасиеттері бойынша ерекшеленеді.
кесте
Жұмсақ кристалдық зат. Р4 молекуласынан тұрады. Суда ерімейді, күкірткөміртекте ериді, улы, тез тұтанады.
Қыздырғанда қызыл фосфорға айналады.
P
P
P P
Молекулалық кристалдық торы бар.
Қызғылт ұнтақ, улы емес, су мен
күкірткөміртекте ериді. Атомдық кристалдық торы бар. Ұшқыш емес, улы емес, жанғыш емес.
P P
P P P P P P
Бұл Р4 тетраэдрін
созғанда алынатын бейорганикалық полимер.
Неғұрлым тұрақты модификация.
Сыртқы пішіні графитке ұқсайды, ұстағанда майлы, жартылай өткізгіштің қасиеттерін көрсетеді. Атомдық кристалдық торы бар. Құрылымы бойынша бейорганикалық полимер болып табылады. Ұшқыш та, улы да емес.
Фосфор азотпен салыстырғанда белсендірек. Фосфордың хи- миялық белсенділігі оның қандай аллотропиялық түр өзгерісінде болатынына байланысты. Мысалы, ақ фосфор қара фосфорға қарағанда белсендірек болып келеді. Ақ фосфорды химиялық реакция теңдеулерінде оның молекуласының құрамына сайкелетін Р4-пен белгілейді. Қызыл жəне қара фосфор модификацияларын
Р таңбасы арқылы жазады. Егер модификациясы белгісіз немесе кез келгені болса, ол жағдайда да осы таңба қолданылады.
Бейметалдарменəрекеттесуі.Фосфор көптеген бейметал- дармен – оттекпен, күкіртпен, галогендермен əрекеттеседі. Фос- фордың артық мөлшері немесе жетіспеушілігіне байланысты фосфордың (III) немесе (V) қосылыстары түзіледі, мысалы:
