Лекция «12 жылдық білім беру жүйесі» Жоспар: 12 жылдық білім беру жүйесіне өту қажеттілігі 12 жылдық білім беру жүйесіне өту мәселелері

ялық біліммен қаруландыратын уақыт кетті, оған мүмкіндік жоқ

жүктеу/скачать 0,9 Mb.

бет	37/43
Дата	13.12.2021
өлшемі	0,9 Mb.
	#125051
түрі	Лекция

1 ... 33 34 35 36 37 38 39 40 ... 43

Байланысты:
12 жыл ҚН негіздері лекция
~$зеркепсихологизм22, 12 жыл ҚН негіздері лекция

ялық біліммен қаруландыратын уақыт кетті, оған мүмкіндік жоқ, еселенетін еді.

оны заман ағымы көтермейді. Жеткіншек ұрпаққа аз-аздан барлық сала жайлы білім емес, терең бір ғана сала бойынша білім беретін мезгіл келді.

II. Қазақстанның сегіз мыңнан аса мектебінде үш миллионның ар жақ - бер жағында бала оқиды. Оның шамамен жыл сайын 220000-ы жалпы білім беретін орта мектепті бітіреді. Ал жоғарғы оқу орындары үшін белінген мектептің гранттардың саны шамамен 30000 (2005 жылы 32000, ал 2006 жылы 32490 болды). Бұл дегеніміз мек-теп түлектерінің шамамен 14 пайызы мемлекеттік грант бойынша ЖОО түседі деген сөз. Тағы да осыншама бала дұрыс, жүйелі білім беретін ЖОО ақылы негізде оқуға түседі. Бұл жерде айта кететін бір мәселе статистикалық мәлемет бойынша ақылы негізде оқуға түсетін балалардың саны әрине бұдан әлдеқайда көп. Алайда, көпте-ген жерлерде ақылы негізде оқытады деген бос сез. Ондай жер-

Лерде балаға білім берілмейді,әйтеуір"оқып жатыр", "оқып жатыр-

мын" деген алданыш, әйтпесе, қалтасында дипломы бар күзетшілер,

жүргізушілер, жолсеріктер, сатушылар әрі-беріден соң "жол-жол"

деп айқайға басып жүрген арбакештер қайдан шықты немесе дип-

ломды кадрлардың саны көбейгенімен көптеген сала бойынша ма-

мандардың тапшылығын қалай түсіндіруге болады? Яғни ЖОО ақылы

негізде оқып жатқандардың елеулі бөлігі бос жүргендер.

Демек, орта білім алған жеткіншектердің шамамен 30 пайызы
мемлекеттік грант, шын мәніндегі ақылы оқу, колледждер, шет елге
оқу деген сияқты жағдайлар бойынша білім алуларын жалғастыра-
ды. Ал қалған 70 пайызы не оқыған оқу жоқ, дұрыс жұмыс істейін
десе мамандығы жоқ әрі-сәрі жағдайда қалады. Сонымен, олардың
аз бөлігі кәсіптік білім алуға ұмтылады, ал қалғаны әсіресе ауыл
мектебін тәмәмдағандары өз елінде, өз жерінде, ата-бабасы мың-
даған жылдар бойы қанын төгіп қорғаған, ұрпағы үшін қалдырған
жерде түріктің, американдықтың, қытайдың немесе корейдің сатып
алған немесе құрған фирмасының арзан жұмысшысы болып шыға
келеді.

Оның үстіне, бәрібір кейін жоғарғы оқу орнына түспейтін осы 70

пайыз ол дегеніміз шамамен 140000 оқушының 10-шы, 11-ші сы

Мысалы, психологтардың ныптарда отыруы ешкімге, атап айтқанда, өзіне, әке-шешесіне,

жүргізген зерттеу жұмыста- қоғамға пайда емес. Қайта бәріне зиян. Және олардың ең үлкен

рының нәтижесі бойынша сы- зияны білім алайын, жоғарғы оқу орнына түсейін деп талпынып отыр- .

ныпта 30 оқушы болса, ған,жоғарыда айтқанымыздай 30 пайызболатын 80000балаға тиіп

мұғалім бір сабақта әр балаға отыр. Бұл бағдарламасы күрделі болып есептелінетін 10-шы, 11 -ші

тек қана 1 минут уақыт арнай сыныптардағы оқушылар санының тым көп болуы, олардың тәртібі

алады екен. Бұл жағдайда сияқты мәселелерде көрініс табуда,

қазір көбіміз айтып жүрген Демек, бізнегізгі мектепті тәмәмдаған барлық оқушыны 10-шы

"оқыту барысында әр оқушы- сыныпқа отырғызбауымыз керек. 10 сыныпқа тек қана кейін ЖОО

ның ерекшеліктерін ескеру" түсемін деген ниеттегі, білім деңгейі жақсы оқушы ғана отыруы ке-

қағидасын іс жүзіне асыру рек. Ал басқалары құр салпақтап екі жыл бос жүрмей ерте бастан

мүмкін бе? Немесе, оқушылар- өмірдегі орнын табуға яғни сан-салалы жұмысшы мамандықтары-

дың Ұлтық біріңғай тестілеуге ның бірін иеленуге ұмтылғаны жөн.

дайындау мүмкін бе? Бұл жерде ескеретін бір мәселе Қазақстан Конституциясы бой-

ынша әрбір азамат орта біліммен қарулануға міндетті. Сол себепті - техникалық, ауылшаруашылық кәсіптік - оқу орындарында, мек-тептерде оқушыларға орта білім алуға мүмкіндік беретін кешкі мектептердің, жұмысшы - жастар мектептерінің тіпті сырттан оқитын 10, 11 сыныптардың жүйесі жасалынуы керек деген ойдамыз.

III. Мектептің жоғарғы сатысында барлық балаға бірдей білім
берілуге тиісті болғандықтан, білім беру деңгейі сөз жоқ орташа
балаға лайықталады. Мұның жақсы оқитын балаларға зияны ұшан-
теңіз. Атап айтқанда, олардың білімге деген талпынысы, құштар-
лығы ЖОО түсем деген ниеті не тежеледі, не олар бұл жағдайлар-

ды қанағаттандыру үшін мектептен тыс мекемелердің, жекелеген мамандардың құзыретгілігіне жүгінуге мәжбүр болады. Осы данкеліп

барып әрбір ЖОО жанындағы ақылы дайындық курстары, оқушы-
ларды ЖОО дайындайтын жекелеген курстар, репетитор арқылы
оқыту сияқты мәселелер қазір қалаларда дүрілдеп тұр. Жарайды,
интелектуалдық деңгейі жоғары қалаларда мұндай болғанымен ауыл
жайлы бұлай дей алмасымыз хақ. Ол дегеніміз барлық мектеп оқушы-
ларына бірдей жағдай жасап отырғанымыз жоқ дегенді білдіреді.
Яғни, қазіргі оқыту жүйесіндегі кемшілікті оқушылардың жартысы
қандай -да деңгейде жөндей алғанымен, қалғанына мұндай
мүмкіндік мүлдем жоқ.

IV. Бізге ұнасын-ұнамасын, жақсы көрейік-көрмейік бір кездері

өз бабаларымыз бастап берген ғылым-білім деген ұлы мәселеде бұл күнде бізден алда тұрған әлемдегі дамыған елдердің іс- тәжірибесін ескермеуге қақымыз жоқ. Ал оларда (Франция, Голандия, Англия, Шотландия, Швеция, Финляндия, Норвегия, Дания және т.б.) бейімді - бағдарлы оқыту негізінен жүйелі түрде 7-сыныптан соң-ақ басталады.

Өнер-білім-ғылымға ерекше мән берудің арқасында жұмыртқадан жүн қырқып, жоқтан бар жасап отырған бұл елдер егер бейімді-бағдарлы оқыту дұрыс болмаған болса оған барар ма еді, барғанның өзінде оған жабысып қалар ма еді. Бір шоқып екі қарайтын жерде ол мүмкін бе?

V. Ресей Федерациясы білім беру министірлігінің "Әлеуметтік
зерттеулер" Орталығының жүргізген сауалнамасының нәтижесіне

қарасақ (өкінішке орай өзімізде мұндай бағытта А. Қ. Құсайынов,

М.Е. Демеуованың ары қарай жалғасын таппай

қалған "Біз өз балаларымызды білеміз бе?" деген тақырыппен

жүргізген кең көлемдегі зерттеулерінен басқа жұмыстарды айта

алмаймыз). Оқушылардың 70/-75 пайызы 9- сынып соңынан бола-шақта айналысқысы келетін кәсіптерін анықтайды.

Демек, қазіргі кезде кейбір ғалымдарымыз айтып жүрген "9-сы-ныптан соң оқушы өзіне қажетті оқытудың бағытын саналы түрде айқындай алмайды" деген тұжырыммен келісуге болмайды. Тіпті бұл тұжырым "он үште отау иесі деген" атам қазақтың қағидасымен де мүлде үйлеспейді емес пе?

VI. Осындай жағдайларды ескере отырып 2006-2007 оқу жылын-да Қазақстан мектептерінің жоғары сатысы бейімді - бағдарлы оқытуға көшеуді керек. Бұл жерде ерекше айтатын бір мәселе мұнда

көшеміз, көшпейміз немесе қалай болар екен деген сияқты тұжы- Әлемдік тәжірибеге қарағанда

рымдар болуға тиісті емес. 2006-2007 оқу жылында, яғни, биылғы бейім-бағдарлы окыту қыркүйектің бірінен бастап біз бұл жағдайға дайын болсақ та мәселесі өмірге келгеніне 150 көшеміз, даиын болмасақ та көшеміз. Көшпеске амалымыз жоқ. жылдай уақьіт болды. Оның

Себебі, егер бейімді - бағдарлы оқытуға көшпесек онда дәстүрлі пайда болуы күрделі техноло-

Жалпы білім беретін 10-сыныпта оқытатын оқу жоспары да, оқулық- гияға негізделген өндірістің

Тары да жоқ. арқасы яғни XIX ғасырдың

10-шы сыныптың 2006-2007 оқу жылына арналған оқу жоспарла- екінші жартысында қарыштап

рыда, баспадан шыққан немесе шығып жатқан оқулықтары да тек дамыған ғылым мен білім,

қана бейімді-бағдарлы оқытуға лайықталған. Демек, біз енді ан- өндіріс ер сала бойынша

дай мұндай әңгімені, демагогияны қойып 10-сыныпты бейімді - терең білімге ие мамандарды

бағдарлы оқытуға көшірудің жағдайында бас ауыртатын мезгіл жетіп талап етті. Соның салдарынан

қана қойған жоқ, өтіп кетті немесе күн сайын өтіп барады демекпіз. өмірдегі барлық жағдайдан

Ендігі кезекте мен ойымды "Бізде бейімді-бағдарлы оқыту деген хабары бар, бірақ бір ғана са-

мәселе бұрын болды ма, әлде біз осы шаруаны тақыр жерде баста- ланы терең меңгерген маман-

ғалы отырмыз ба?" деген бағытта ербітпекпін. дарды дайындау қажеттілігі

Негізін Батыс Европа, Солтүстік Америка мемлекеттері қалаған туындады, Осы жағдайдан

бейімді-бағдарлы оқыту Ресей империясында да XIX ғасырдың келіп жеткіншек ұрпақты жас-

екіншіжартысында ісжүзіне аса бастады. Атап айтқанда, 1864 жы тай бейімді-бағдарлы оқыту

лғы мектеп реформасы жеті жылдық гимназиялардың екі бағытын мәселесі келіп шықты.

анықтады. Олар оқушыларын университетке түсуге дайындайтын классикалық гимназия және оқушыларын практикалық қызметке немесе арнаулы оқу орнына түсуге дайындайтын реальды училище-лер (гимназиялар).

Қазан революциясынан кейінгі алғашқы он-он бес жылда бейімді-бағдарлы оқыту мәселесі КСРО-да жаңа мазмұнға ие болды. 1918 жылы білім саласы қызметкерлерінің бүкіл ресейлік съезінде қабыл-данған еңбек мектебінің ережесі бойынша орта мектептің жоғарғы сатысында үш бағытта бейімді-бағдарлы оқыту ұйғарылды және олар гуманитарлық, жаратылыстану-математикалық және техникалық деп айқындалды.

Алайда, қоғам дамуының обьективті заңдылығынан туындап отыр-ған осы мәселе КСРО басшылығының керағар саясатынан өз жалғ-асын таба алмай қалды. 1934 жылы жарық көрген КСРО-дағы бас-тауыш және орта мектеп құрлымы жайлы партия және үкімет қаулы-сына сәйкес Кеңес Одағы мектептерінде бір ғана бағдарламамен, бір ғана оқулықпен, бір ғана оқу жоспарымен жеткіншек ұрпақты оқыту кезделінді. Соның салдарынан мектептерден саралап оқыту, бейімді-бағдарлы оқыту мәселелері аластатылды.

Дейтұрғанмен, заман ағыны, қоғам талабы қатаң ұсынымдарға негізделген комунистік қоғамның езін бірте-бірте өз дегеніне көндіре бастады, 1950 жылдардың аяғында ақ КСРО ғылым-педагогтары жалпы орта біліммен жоғарғы білімнің әсіресе техникалық жоғарғы білімінің арасындағы сабақтастықтың нашарлығынан туындаған мәселелерді ескеру барысында бейімді-бағдарлы оқытуға байла-нысты ғылыми-зерттеу және экспериментік жұмыстар жүргізе бас-тады.

Кеңес Одағы кезінде осындай жағдайлардан екінші рет өз өмірін қайта бастаған бейімді-бағдарлы оқытудың әр түрлі формалары бүгінгі ұрпақтың бүгінгі ие болып отырған білім деңгейлеріне өз үлестерін қосқаны анық.

Демек, XX ғасырдың екінші жартысында бұрынғы КСРО мен бүгінгі тәуелсіз Қазақстан мектептерінде факультативтік курстар, жекелеген пәнді немесе пәндерді тереңдетіп оқытатын мектептер, спорттық немесе өнер бағытындағы мектептер және қазіргі кезеңдегі лицейлер, колледждер, гимназиялар бейімді-бағдарлы

мектептердің не басқа сөзбен айтылған өзі, не оның өте жақын

туыстары демекштміз. Бұдан Қазақстанда бейімді-бағдарлы оқыту

мәселесі тақыр жерде басталғалы отырған жоқ деп қорытынды-

лауға болады.

жүктеу/скачать 0,9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 33 34 35 36 37 38 39 40 ... 43