Лекциялар жинағЫ 6В01404 «Кәсіптік оқыту»
жүктеу/скачать 0,5 Mb. Pdf көрінісі
|
Композиция лек (1)
|
11-дәріс Ырғақ және метр. Статика және динамика Табиғат қүбылыстарының көбісі қайталанып, кезектесіп келіп отырады. Адам өміріндегі процестер қайталаньш отыратын қозғалыстарға толы. Заңдылықтарға сай кезектесу, қайталану, элементтерінің көлемдерінің өзгеріп отыруы ырғақ деп аталады. Ырғақ барлық өнер түрлерінде кездеседі: ән-күйде дыбыс үйқасында, поэзияда, архитектурада қолданбалы қол өнерде жөне көркем сурет өнерінде көптеген қайталанулар, кезектесулер жөне оларды жазықтықта дұрыс орнығуы. Ырғақты композицияның жетік дамуы оның элементтерінің заңдылықтарға сүйене отырып өзгеруіне, тағы бір айта кететін шарт: ол мәнерлі ырғақ қозғалысының дамуында үлкен роль атқаратын жай оның санында. Ырғақты көрсету үшін үш элемент жеткілікті. Ырғақ тізбектері симметриялы болып орналасуы мүмкін. Олардың өзгеріп отыруы үлкеннен кішіге немесе орталық нүктесінен екі жақтап теңгерілуіне екі жақтың орталық нүктесіне дейін тең кішіреюі. Ырғақтың өзіне тән жағдайлардың бірі ол метр. Метр әр түрлі көлемдегі ырғақ әлементтерінің арақашықтықтарын бірдей болуын қалыптастырады. Элементтердің метрикалық кезектесуі композицияның тұрақты, қалыпты, монотонды болуына ықпал жасап түрады. Метрикалық ережелерді қолданып қүрастырылған композиция қарапайым, күрделі, бірнеше бірдей элементтердің қайталанып тізбектелуі не болмаса 2 невіесе 3 түрлі элемент қайталанып тізбектелуі мүмкін. Әр бір объектілі композиция шығармашылығындағы басты әдістер ол ырғақ пен метрика. Композицияға реттік сезби беретін - метр. Яғни, ашық жөне динамикалы бейнені дамыту үшін суретші, ырғақты пішім ұйымдастырушы ретінде қолданады. Әрбір композицияда ырғақ көлемінің үлғайып немесе кішірейтіп кезек тізбектелуіне ықпалын тигізіп отырады. Ырғақ үш жағдайда көрінеді: Арақашықтық сақтала отырып, элементтердің көлемі өзгеріп тізбектелуі; Элемент көлемі бірдей болып, олардың арақашықтық интевалының өзгеруі; Элемент көлемі жөне арақашықтық интервалы өзгеріп тізбектелуі. Композтция элементтерін ырғақ әдістерін қолдана отырып ұйыдастыру әр түрлі бағыт тудыруы мүмкін: тік, көлденен,, қиғаш, апиральді. Әр бір жаңа жағдайда олардьщ көрінісі костюм колмпозициясының жаңа бір сипатта көрінуіне ыкдал етеді. Көлденең орналасқан ырғақ түрақтылық сезімін туғызады, тік орналасса жоғару өсу қозғалысын, қиғаш немесе спиральді ырғақта белсенді қозғалыс елесін білдіреді. Композиция түзу немесе қисық сызықтар ырғағында қүрылуы мүмкін. Ырғақ пішімнің көлемділігінде ғана емес оның сызықтарының өзара көшуі мен ылғаюында, сызықтардың өзара бір-бірінің ортақ осіне жақындасуында көрінеді. Композициядағы басты еұрақтардын, бірі ол қарама-қайшы түстер үйымының ырғағында, қайсы бір белсенді хроматикалық композиция тудыратын. Затгың мәнерлі, кейіпті үндестігін амтамассыздандырьш отыруында. Композицияның түсін ырғақтандыруында — пішім түрақтылық жағдайын визуальді ұмстамды сақтау керек. Бүл шарт орындалуы үшін түнық ауыр түстерді астыңғы бөліктерге орналастьфу қажет, блин, егер ол жоғары жақта орналасса, блин, ол затқа ауытқу өсерін туғызып отырады. Көп жағдайда зат композициясында өр түрлі ырғақ қолданылады, өйткені ырғақтылыққа оның барлық мүшелері қатысады: пішім келемі, қүрылысты жөне декоративті сызықтары, фактурасы, түстік шешімі, өлшемі жөне бөлшектерінің орналасуы. Ырғақ пен метр көп композицияларда қатар кездеседі. Барлық жағдайда сауатты жобаланған ырғақты үйымдастыру композицияға өуенді бейнесін күшейтеді, ой мөнін көрсетеді. Композицияда ырғақ өзгерсе, блин, суретші көрермен қабылдайтын мінезді көрінісінде өзгертеді. Динамика - композиция мінездемесі. Ол композиция багытын анықтайды, өзгерістер, туындылар қатысуымен ұйымдастырылады. өрине, бұл жерде айтылған қозғалыстардьщ тек елестеуі туралы айтылады. Динамиканың композицияға деген көрермен көз қараеы — бір бағытта, белгілі шектеуі бар жазықтықта композиция элементтерінің қозғалыс көрінісін тудыру. Динамика көмегімен композицияның басты элементіне көңіл аударуға болады. Динамикаға қарама-қайшы — статика. Статика — түрақтылық тудыратын композиция. Ол композицияға тыныштық, тұрақтылық, қимылсыздық өсерін береді. Бүл жерде шығарма объектілері көптеген элемент пішімдерінен, бірақ олар статика не динамикалы болуы композицияға маңызды. Динамикада қозғалыстың орталыққа бағытталуы мүмкін, блин, не орталықтан шетке бағытталуы, яғни көрермен көз қарасын композиция шегінен сыртқа ауытқуы. Шарт бойынша 4 типке бөлінеді: түрақты статикалы, тыныштық қалпында; түрақсыз статикалы, қатаң төртіпте болмауы; түрақты динамикалы, қозғалыс өсерін тудыруы, ортақ төртіпті бүза отырып; тұрақсыз динамикалы - белсенді, бағыттылы қозғалыста болуымен көңіл аудартады. Ырғақты ұйымдастыру статикалық не динамикалық композицияға көп өсерін тигізеді. Ал, метрді қолдану композицияньщ статикалы болуына әсерін тигізеді. Ырғақтың қандай да бір түрі костюмде динамикалы болуын қамтамассыздандырады. Дұрыс қарастырылған ырғақ пен метр бір-бірімен үйлеседі жөне статика да динамикамен үйқасуы мүмкін. Костюмнің динамикалы не статикалы болуын анықтайтын әдістер - симметрия, асимметрия. Симметрия - барлық түрде екі жақтың тепе-теңдігін ұстам етеді. жүктеу/скачать 0,5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|