ариф метикалы қ амалдарды орындағанда 0 мен 1 сандары қаты-
сатын ж ағдайлар. Бұлар тірек білімінің қатары на ж атады , себе-
бі, сандармен ауы зш а және ж азбаш а есептеулер ж үргізудің ба-
рысында оқуш ылардың қатесіз және шұғыл түрде осындай жағ-
дайларды қарасты руы на тура келеді.
Демек, ариф м етикалы қ амалдардың "ерекше және дербес"
ж ағдайлары н алдымен оқуш ылар саналы түсінуі тиіс те, күн-
делікті сабақта әр алуан ж атты ғуларды
шұғыл дәрежеде орын-
дау деңгейіне ж еткізу үш ін ж үйелі жұмыс ж үргізу әрдайы м
мүғалімнің назары нда болуы керек.
Мүндағы ең баоты мәселе - осындай ж ағдайларда амалдар
орындаудьгң сәйкес түрін қарасты ру
бары сы нда оқы ты лы п
отырған мәселені оқуш ы ларды ң саналы игеруіне жету және әрі
қарай жүмыс барысында ондай ж ағдайларды салыстыра қарас-
тыру арқы лы әрқайсы сы ны ң өзіне тән ерекш елігін, сондай-ақ
олардың әр түрлі топтарының ұқсастығын тағайындау.
Соны-
мен бірге ондай білімдерді саналы қабылдауын қамтамасыз ету.
Бүл ж ағдайлар ж еке дара қарастырылады. Сондықтан амалдар-
дың кестелік ж ағдайлары ны ң қүрамы на бүлар енгізілмейді. Ол
қосу мен көбейту, азайту мен бөлудің сәйкес ж ағдай лары н а
қатысты кестелерді бірш ама ы қш ам түрде қүруға м үм кіндік
туғызады. Сондай-ақ балалардың есте сақтауына тиісті кестелік
ж ағдайларды ң мөлшерін (санын)
әлдеқайда кемітуге себепші
болады.
Алдымен оқуш ы ларды ң танысатын мәселесі санға 1-ді қосу
және саннан 1-ді алу. Бүл есептеу тәсілінің теориялы қ негізі
натурал сандар қатары ны ң негізгі қасиеті. Егер п кез келген
натурал сан болса, онда алдыңғы п-1 саны шығады.
Әрине осы қасиеттің жалпы түріндегі түжырымдамасын бала-
лардың келтіруі және оны ж атқа айтуы міндетті емес.
Оны ба-
лалардан талап етуге болмайды. Осы жерде оны мүғалімдердің
есіне салу үш ін ғана келтіріліп отырғанын ескертеміз.
Дегенмен, ол түж ы ры м дам аны ң мән-мазмүнын оқуш ылар
сезінуі тиіс және нақты мысалдарды қарастыру барысында бір-
тіндеп қолдануға маш ықтануы керек. Сондықтан нақты мысал-
дар арқылы осы қасиеттің мән-мазмұнын аш а түсуге 10 көле-
міндегі сандарды нөмірлеуді оқып-үйрену
кезінен-ақ ерекш е
көңіл бөлу қаж ет.
136
Осы тұрғы да заттарды санау, яғни зат пен санды сәйкес-
гендіру; санды 1-ді қосу ж ән еі-ді азайту арңылы шығарып алу;
сандар қатарын
тура және кері ретпен атау; кез келген саннан
Пастап 1-ден қоса және 1-ден шегере санау; сандар қатары н бір
санды
атап отырып екі бағытта атау; қалдырып кеткен сандар
қатарындағы санды, т.с.с. жаттығуларды,
сондай-ақ әр алуан
ісорнекіліктің түрлері мен дидактикалы қ материалды қаж етін-
ше және тиімді пайдалану керек болады.
Сонда ғана осы қасиетке негізделген есептеу тәсілінің мәнін
оқуш ылар саналы қабылдайды және игереді.
Келесі қарастырылатын мәселе 0-ді қосу, 0-ді азайту, О-ге сан-
ды қосу. Азайтуда О-дің шығатын ж ағдайлары , ж алпы 0 саны
үгымын енгізу аса күрделі мәселе. Бүл жайындағы ж ұмыстың
үлгі ретіндегі нұсқасын келтірейік.
Достарыңызбен бөлісу: