ды. Мұнда оқуш ы лар өздерінің игерген білімдерін әр алуан
жағдайларда ңолдануға маш ықтанады ж әне соған сәйкес іс-әре-
кет орындауды үйренеді. Демек, оқуш ы ны ң өзінің
еркін игер-
ген бір есептеу тәсілін қолдану ж еткіл ікті болып табылады. Ал
сол тәсілдердің ішінен барынша тиімдісін іріктеп алуға бала-
ларды үйретудің де мүмкіндігі мол. Мысалы, 29-11 нәтижесін
табу керек болсын. Сонда оқуш ы лар әр түрлі пайымдаулар мен
түсіндірмелер келтіре отырып, нәтижені түрліше табуы мүмкін.
Атап айтқанда:
1) 11 саны 10 мен 1-дің қосындысы, демек, 29 + 10 = 39, ал
39 + 1 = 40 немесе 29 + 1 = 30, 30 + 10 = 40;
2) 29 саны 20 мен 9-ды ң қосы нды сы , дем ек 20 + 11 = 31,
31 + 9 = 40 немесе 11 + 9 = 20, 20 + 20 = 40;
3) О ндыққа онды қты , ал бірлікке бірлікті қосамын, яғни 20
+ 10 = 30, 9 + 1 = 10, сонан кейін ш ы ққан нәтижелерді қоссам,
30 + 10 = 40;
4) 29-дың орнына 30 деп есептеймін де, 30-ға 11- ді қосамын,
сонда 41 ш ығады, сонда 1-ді
арты қ қостым, демек нәтиж енің
одан 1-еуі кем, яғни 40 болады.
Ж оғарыдағы есептеу тәсілдерін тиімдірек түрғысынан баға-
лау бүл ж ағдайда оқуш ы ны ң қай
тәсілді еркін ж әне сенімді
игеруіне қарай ж үргізілуі тиіс. Ал әдістемелік тұрғыдан алған-
да осы тәсілдердің бәрінің де тиімділігі бірдей деңгейде деуге
толық негіз бар. Дегенмен оқушыларда
ілгеріде есептеу дағды-
ларын қалы птасты ру м ақсаты нда сандарды разряд бойынша
(бірліктерді, ондықтарды т.с.с.) қосу мейлінше дұрыс болады.
Себебі қосуды ж азбаш а орындағанда осылайш а ж асауға тура
келеді ж әне қосқанда ондықтан
аттаудың ерекш елігін нақты
көрсету мүмкін болады. Бірақ та ауызша есептеулерді орында-
ғанда қандай да бір тәсілді қолданудың керектігін оқушыларға
әрдайым міндеттеу дүрыс емес. Оқыту мақсатына және матери-
алдың оқытылу сатысына қарай сәйкес тәсілді қолдануға оқушы-
ларды машықтандыру кезінде солай жасауға болады. Ал бірнеше
тәсілді игеріп, қалаған тәсілмен дұрыс есептесе, сол ж еткілікті.
А уызш а есептеу тәсілдері арифметикалы қ
амалдардың кес-
телік ж ағдайлары мен амал алгоритмдерін оқытуды байланыс-
ты раты н ж әне ж алғасты раты ң "көпір" іспеттес. Есептеудің
ауы зш а тәсілдерінде ам алдарды ң кестелік нәтиж елерін табу
130
ддгдылары ш ыңдала түседі және
оңушылар сондаи тәсілдерді
і.арастыру барысында амал алгоритмдерін енгізуге бірш ама
- »зі рліктен өтеді. Ал алгоритм енгізілгеннен кейін оның аралы қ
і . (‘зеңдерін ауызш а есептеу тәсілдеріне негіздей отырып, кейбір
мотижелерді табу, амалдарды орындауда уаңыттың үнемделуіне
еебепші болады.
Демек, ауызша есептеулерді кестеден тыс жағдайларда орын-
дау дағдылары, амал алгоритміне сәйкес дағдылардың ңұрам-
ды бөлігіне енеді.
Достарыңызбен бөлісу: