Мазмұны 1-тарау. Спирт технологиясы
Спирт және ликер-арақ өнімдерінің балдық бағасы
жүктеу/скачать 1,41 Mb.
|
Технология спирта111 (копия)
- Бұл бет үшін навигация:
- Өзін-өзі бақылау сұрақтары мен тапсырмалары
- ӨНДІРІС ҚАЛДЫҚТАРЫН КӘДЕГЕ ЖАРАТУ
- Барданы қайта өңдеу.
- Көміртек диоксиді
- Басты фракция
- Сивуш майының
| 14.2. Спирт және ликер-арақ өнімдерінің балдық бағасы
Дегустациялық анализді ұйымдастыру оның мақсаты мен міндеттері есебімен өткізіледі. Осыған сәйкес дегустацияның әртүрлі түрлері бар: жұмыс, өндірістік, сарапшылық (төрелік), конкурстық, оқу, коммерциялық және т.б. Дегустатордың жұмыс орнын ұйымдастыруға, бөлмелер, ыдыс, дегустация тәртібі және тағы басқасына бірқатар талаптар бар. Спирт, арақ және ликер-арақ өнімдерінің органолептикалық бағасы 10 балдық жүйе бойынша жүзеге асырылады. Этил спиртінің көрсеткіштері 14.1 кестеде келтірілген. Кесте 14.1 – Этил спирті сапасын органолептикалық бағалаудың көрсеткіштері
Кесте 14.2 – Этил спиртінің жалпы балдық бағасы
Арақтардың органолептикалық көрсеткіштері 14.3 кестеде келтірілген. Кесте 14.3 – Арақтар сапасын органолептикалық бағалау көрсеткіштері
Кесте 14.4 – Арақтар сапасының жалпы балдық бағасы
Ликер-арақ өнімдерінің сапа көрсеткіштері 14.5 кестесінде келтірілген. Кесте 14.5 – Ликер-арақ өнімдерінің сапасын органолептикалық бағалаудың көрсеткіштері
Кесте 14.6 – Ликер-арақ өнімдері сапасының жалпы балдық бағасы
Өзін-өзі бақылау сұрақтары мен тапсырмалары Ликер-арақ өнімдерінің негізгі органолептикалық қасиеттерін атаңыз және сипаттаңыз. Ликер-арақ өнімдерінің сапасын бағалау үшін дегустациялардың қандай түрлері қолданылады, олардың мақсаты қандай? Спирт, арақтар, ликер-арақ өнімдерінің органолептикалық көрсеткіштері балдық баға бойынша қалай сараланады? ӨНДІРІС ҚАЛДЫҚТАРЫН КӘДЕГЕ ЖАРАТУ Спирт және ликер-арақ өнімдерін өндіру қалдықсыз кешенді технологияны қарастырады. Қалдықтарды кәдеге жарату экономикалық тиімді және технологиялық нәтижелі, өйткені жаңа өнімдерді екіншілік қорлардан алу шикізаттың барлық компоненттерін барынша толық пайдалануға, қосымша кірістерді алуға, тазарту құрылыстарына жүктемені төмендетуге, қоршаған ортаны ластамауға мүмкіндік береді. Спирт өндірісінде екіншілік шикізат қорлары (ЕШҚ) түзіледі: спирттан кейінгі барда, көміртек диоксиді, шикізатты тазалау мен сұрыптаудан қалған қалдықтар, жанама өнімдер – этил спиртінің басты фракциясы, сивуш майы. Меласса-ашытқы зауыттарында ЕШҚ ретінде пайдаланылған ашытқы түзіледі, одан сепарациялау және жуу жолымен нан пісіру ашытқысын алады. Барданы қайта өңдеу. Спирттан кейінгі барданың шығымы орта есеппен 1 дал спиртке 0,12 м3 құрайды. Астықты барданың құрамында 7-8% құрғақ заттар бар, картопты бардада – 3-4%. Барданың құрамында крахмал 0,1-0,2%, қанттар – 0,25-0,5%, крахмалды емес полисахаридтер – 1,7-3,2%, ақуыздар – 1,8-2,2% (картопты бардада – 0,6-0,8%), органикалық қышқылдар, минералды қосылыстар болады. Мелассалы бардада құрғақ заттар – 7,5-10,0%, соның ішінде қанттар – 0,2-0,5, шамамен 3% минералды заттар болады. Барданың негізгі құндылығы ақуызды заттардың салыстырмалы жоғары мөлшерінен тұрады: барданың құрғақ заттарына қайта есептегенде 18-28%. Астықты және картопты барда мал жеміне табиғи, құрғақ немесе қойылтылған түрінде (сироп түрінде) де пайдаланылады; мелассалы барда жемге тікелей қолданылмайды, ағын сулар ретінде ағызылады. Барданы жемдік ашытқыны өсіру, В12 жемдік дәруменін алу үшін қолданған жөн. Астықты-картопты барданың қатқыл сусүзбесінен жемдік ашытқы өндірісінде құрғақ жемдік ашытқыны алады, бүтін бардадан – сұйық жемдік және құрғақ жемдік ашытқыны. Жемдік ашытқы өндірісі алынатын өнімде микроағзалар биомассасы есебінен сіңімді протеиннің мөлшерін арттыру мақсатына ие. Жемдік ашытқы құрамында 54%-ға дейін сіңімділігі жоғары протеин бар. Жемдік ашытқы ретінде Candida, Torulopsis түрінің ашытқы тәріздес саңырауқұлақтарын өсіреді. Олар глюкоза, ксилоза, галактоза, ішінара арабиноза, глицерин, органикалық қышқылдарды тұтынады. Жемдік ашытқыны өсірудің сызбанұсқасына келесі сатылар кіреді: қоректік ортаны дайындау; ашытқының таза культурасын көбейту; тауарлық ашытқыны өсіру; ашытқыны бөлу және жуу; термолиз; ашытқыны кептіру; ашытқыны қаптау. Қоректік ортаны дайындауға ыстық барданы 95-98 0С температурада 30-45 минут ұстау, сүзу, 20-25 0С температураға дейін суыту, жинағыш-араластырғышта құнарлы тұздар ерітінділерімен (карбамидпен, диаммонийфосфатпен) араластыру кіреді. Араластырудан бұрын астықты-картопты барданы бытыраны бөлу үшін бөлгіш елек арқылы өткізеді. Ашытқының таза культурасын өндірістік маусымның басында немесе культураны алмастыру қажеттілігі кезінде көбейтеді. Егілетін ашытқыны алдымен 3-5 дм3 көлемге дейінгі пробиркадан бастап зертханалық сатыда, кейін сыйымдылығы 0,63 және 6,3 м3 ТКА-да, сыйымдылығы 25 м3 ашытқы аппаратында және көлемі 100 м3 ашытқы генераторында алады. Культивациялау температурасы – 34-36 0С, зертханалық сатыда ұзақтығы – 16-20 сағат, ТКА-да – 8-10 сағат, ашытқы аппаратында – 4-5 сағат, ашатқы генераторында – 3-4 сағат. Зертханалық сатыдан басқа барлық сатыларды ортаны аэрациялайды. Тауарлық ашытқыны ауа таратқыш жүйемен жабдықтанған, сыйымдылығы 320-дан 600 м3 дейін болатын ашытқы өсіру аппараттарында үздіксіз-ағынды әдіспен өсіреді. Ортаның қоректік заттарын барынша толық пайдалану, суды және көмекші материалдарды үнемдеу, ағудың мөлшерін азайту үшін ашытқының сепарациясы кезінде алынған 70%-ға дейін қайтатын ағындарды барданы сұйылту үшін ашытқы өсіру аппараттарына қайтарады. Ауа шығыны – 55-60 м3 / (м3 ∙ сағ). Өсіру үдерісінде ашытқы өсіру аппараттарынан ашытқысы бар культуралы ортаны іріктейді және ашытқыны бөлу мен жууға бағыттайды. Бөлу алдында ортаны көбік сөндіргіштерді қосу жолымен не механикалық тәсілмен көбіксіздендіреді. Астықты-картопты шикізатта жұмыс істейтін зауыттарда ашытқылы суспензияны алдымен виброелек арқылы, содан соң сепараторлардың 2 сатысына өткізеді. Мелассаны қайта өңдейтін зауыттарда культуралы ортаны бірден сепараторларға береді, әдетте, сепарацияның 3 сатысын пайдаланады. Ашытқы биомассасының мөлшері 450-500 г/дм3 ашытқылы суспензияны алады. Сепарациялық қайтатын ағындарды қайтадан ашытқы өсіру аппараттарына бағыттайды. Дайын ашытқы суспензиясын ашытқы жасушалары мен оларға ілеспе микроағзаларды жою үшін термолизге бағыттайды. Термолизді оларда суспензияның 45 минут болуына есептелген қыздырғыш және сақтағышта 75 0С температурада үздіксіз өткізеді. Сақтағыштан суспензия бүріккіш немесе вальцелі кептіргіштерге кептіруге бағытталады, онда ашытқыны 10%-дан аспайтын ылғалдылыққа дейін кептіреді. Бүріккіш кептіргіште жылу тасығыш температурасы – 280-300 0С. Құрғақ ашытқыны 20 не 30 кг-нан қағаз крафт-қаптарға қаптайды. Ашытқыны алдын-ала пресс-түйіршіктегіш көмегімен түйіршіктеген дұрыс, бұл жағдайда ашытқыны ыдыссыз тасымалдау мүмкін. Жемдік ашытқы шығымы мелассадан өндірілген спирттен 1,5-2,5 кг/дал, картоптан – 1,5 кг/дал, астықтан – 2,5-3,5 кг/дал құрайды. Жемдік ашытқы бөлінгеннен кейінгі қалдық – ашытқыдан кейінгі барда да жемдік өнім ретінде қызмет ете алады. Бүтін бардадан сұйық жемдік ашытқыны өндіру үнемдірек, алайда олардың құрамында 93%-ға дейін су бар, сондықтан олар тез бұзылатын өнім болып табылады, 30-40 км-ден асатын қашықтыққа тасымалдау тиімсіз. Бүтін бардадан құрғақ жемдік ашытқыны қатқыл сусүзбеден өндіруге ұқсас алады, бірақ қоректік ортаны дайындау сатысы қарапайымданады. Барданы кептіру оны алдын-ала сусүзбе мен бытыраға бөліп, келесі бөлек кептіру мен құрғақ бытыра және сусүзбеден алынған сироппен араластыруды ескереді. Алайда сусүзбеде қыздыру бетіне күйіп кететін ұсақ дисперсті қалқыма бөлшектер болады, бұл кептіру қондырғыларының өнімділігін төмендетеді. Шетелде сусүзбені ағарту және оны 60% құрғақ заттар мөлшеріне дейін қойылту ескеріледі. Көміртек диоксиді спирт зауыттарында ашу кезінде бөлінеді, оның мөлшері этил спиртінің шығымынан 95,6% құрайды. Көміртек диоксидінің 70%-на жуығын сұйық немесе қатты көміртек диоксидін ала отырып, кәдеге жаратады. Көміртек диоксиді шамамен 7 МПа қысым және 20-25 0С немесе 0,8-1,2 МПа қысым және минус 43,5- минус 33,3 0С температурада сұйық күйінде болады. Ашыту аппараттарынан көміртек диоксидін газгольдерге жинайды, ашу газдарынан сумен жуумен тазартады, одан соң су бөлгіш арқылы өткізеді және үшсатылы компрессорға сығуға бағыттайды. Бірінші сатыда газды 0,5 МПа қысымға дейін сығады, екіншісінде – 2,4-2,5 МПа қысымға дейін, үшіншісінде – 7 МПа-ға дейін. Сығудың әрбір сатысынан кейін көміртек диоксиді тоңазытқыш, май бөлгіштен өтеді, сығудың үшінші сатысынан кейін соңғы тазарту мен кептіру үшін силикагель мен цеолиті бар абсорберлерден қосымша өтеді. Компрессордан кейін газ конденсаторда конденсацияланады, жоғары қысым рессиверлеріне бағытталады, ал одан болат баллондарға құйылады. Изотермиялық резервуарларға құю үшін аса суытылған көміртек диоксидін алады. Ол үшін оны 0,8-1,2 МПа қысымға дейін дроссельдеуге ұшыратады, құйын бөлгіште газ тәрізді және сұйық фазаларға бөледі. Газ тәрізді фазаны газбен компрессияның бірінші сатысынан кейін араластырады, ал сұйық фазаны жинақтау ыдысына береді, ал одан изотермиялық резервуарларға құяды. Сұйылтылған көміртек диоксидін тағамдық мақсаттарға газдалған сусындар өндірісінде, сонымен бірге техникалық ретінде пайдаланады. Тағамдық көміртек диоксидінің құрамында 98,8%-дан кем емес СО2 болуы керек. Басты фракция эпюрациялық колонна конденсаторынан іріктеледі. Оның күштілігі 92%-дан кем емес. Оның құрамына 96%-ға дейін этил спирті, сонымен қатар оңай ұшқыш қоспалар – альдегидтер, қышқылдар, эфирлер, метанол кіреді. Басты фракцияны арнайы ректификациялық қондырғыларда айдап таратуға ұшыратады. 90-94% 1-сұрып ректификатталған спирт, 4-7% эфиральдегидті концентратты алады. Сивуш майының құрамында 5-12% этил спирті, 7-15% н-пропанол, 10-20% изобутил спирті, 60% изоамил спирті, 5-10% су болады. Оны фармацевтика өнеркәсібінде, еріткіштер ретінде және т.б. қолданылатын таза жоғарғы спирттерді алу үшін шикізат ретінде пайдалануға болады. Ликер-арақ өнімдері өндірісінде қалдықтар – жөнделетін және жөнделмейтін ақау түзіледі. Көмір колонкаларын будан өткізуден кейінгі сулы-спиртті ерітінділер, шырындар, морстар, хош иісті спирттер өндірісінде мезгадан спиртті буландырудан кейінгі, сусындар ақауын айдау аппаратында айдағаннан кейінгі дистилляттар жөнделмейтін ақау болып табылады. Осы барлық сулы-спиртті ерітінділер жөнделмейтін ақау ретінде олардан спиртті шығару үшін спирт зауыттарына бағытталады. Жөнделетін ақауға көлемі бойынша ауытқулары, ішкі қосындылары (шыны сынықтары, ұсақ бөгде қосындылар) бар бөтелкелерден ағызылатын сұйық, құю және сатуға босату цехтерінде сынған бөтелкелерден ағызылатын сұйық жатады. Жөнделмейтін ақауды бөлек сыйымдылықта жинайды және келесі сұрыптаманы дайындауға пайдаланады. жүктеу/скачать 1,41 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|