Мазмұны кіріспе 4 1БӨлім. ҚАланың ҚЫСҚаша сипаттамасы



бет4/28
Дата06.02.2022
өлшемі3,25 Mb.
#38417
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   28
Жалпы физикалық-географиялық жағдайы
Қызылорда облысы Республикамыздың оңтүстік – батыс бөлігінде орналасқан.
Облыстың Оңтүстік – Шығысын Қаратау сілемдері, ал солтүстік
Қызылорда облысы ежелден келе жатқан, Сыр өңірін мекендеген
Алғашқы орыстардың қазақтармен және басқа да Орта Азия
Зерттеудің көкейтестілігі. 2007 жылы қабылданған «Экологиялық Кодекс»
Облыстың экологиялық жағдайы негізінен 3 аймаққа бөлінеді: апатты
Зерттеудің мақсаты: Көпшілік пен студенттер қауымына Қызылорда облысының
Зерттеудің нысаны: Сырдария өңірінің экологиясы мен табиғатын қорғау
Зерттеудің міндеттері:
Қызылорда облысының қазіргі физикалық – географиялық жағдайына жаңаша
Облыстың табиғат қорларының бүгінгі экологиялық жағдайы мен сапалық
Арал өңірінің табиғатын қорғау мәселелері және қазіргі экологиясына
Зерттеудің практикалық мәні:
Қызылорда өңіріндегі қазіргі экологиялық жағдайларға физикалық – географиялық
Облыстың негізгі табиғат ресурстарына (су, жер, фаунасы мен
Облыстың экологиясы мен табиғатын пайдаланудағы соңғы жаңалықтар мен
Арал өңіріндегі қазіргі экологиялық проблемаларды шешу тың материалдармнен
Қызылорда облысының географиялық жағдайлары
«Сыр» өңірін ғана емес бүкіл Қазақстанды оның табиғатын
Себебі, орыс елшілеріне сапарларынан қайтып оралғаннан кейін өздері
XVIII ғ. басында Қазақстанның Рессейге қосылуының әсерінен алғашқы
1740 жылы Д.В. Гладишев пен И.Муравиннің экспедициясы кіші
Өсімдіктерден көктерек, қайың, қараған, сексеуіл, ырғай, тобылғы, тал,
XVIII ғ. ортасында Ресей империясы шалғай
Сол кездегі орыс экспедициясының Сыр өңіріне жасаған саяхаттарының
Сол кездері картографиялық еңбектердің арасында XVIII ғасырдың аяғында
1856 жылдан кейін классикалық кезең – П.П. Семенов,
1848 – 1849 ж. А.И. Бутаковтың экспедициясы Арал
Н.А. Северцов Сырдария өзеніне метеорологиялық зерттеулер жүргізді. Арал
1910 жылы С.С. Неуструев Перовск уезінің жерін зерттеді.
Н.А. Зарудный Арал төңірегі құстарымен қатар бауырмен жорғалаушыларды
И.В. Мушкетов Тұран бассейнінде метеорологиялық деректер жинайды. «Жазы
Қазіргі кездегі зерттеулер. Арал аймағының Қызылордалық бөлігінің географиялық
Бұл жұмыстың басты мақсаты Қызылорда облысында Сырдария өзенінің
60-шы жылдардан кейін ол кездегі Қызылорда Педагогикалық институтының
Қазақстан Республикасының Ғылым Академиясы 1984 жылы «Арал
Қызылорда облысының жағдайына байланысты суармалы жер шаруашылығына
Сурет – 1.
Қызылорда облысының табиғат жағдайы
Облыс территториясының рельефі ұзақ уақыт бойы жердің ішкі
Неогеннің аяғында аридтік климат үстем болып, соған байланысты
Төрттік дәуірдің орта кезінде Амудария өзенінің Қарақұмның солтүстігі
Арал маңы ойпатының оңтүстік – шығыс жағынан төменгі
Облыс рельефі бірсыпыра тегіс, кей жерлерде белесті, адырлы
А) Аллювиалдық жазық және Сырдария аңғары.
В) Эолды – құмды жазықтар.
Б) Арал теңіз жағасы және бұрынғы теңіз табаны.
Бірінші морфологиялық ауданға Сырдария өзенінің төменгі ағысындағы аудан
Геологиясы. Қызылорда территориясы Тұран плитасы шегінде орналасқан. Бұл
Солтүстік Қызылқұм синеклизасы Қаратау – Есіл ойпаңының девон
Арал маңы қарақұмының оңтүстік жиегі бор шөгінділерінен тұрады.
Төменгі протерезойда Сырдарияның оң жағалауын тайыз теңіз басып
Қаратауда конгломерат – құм – саз қам –
Палеозой тобының жыныстары Республика территориясында өте кең тараған.
Төменгі кембрий жыныстарында фосфоритті және ванадийлі горизонттар Қаратауда
Девон кезеңінің басы теңіздің шекарасының кішіреюуімен сипатталады. Неогенде
Жазықтар мен ойпаттар. Облыс Тұран ойпатының жазықтау келген
Жер бедерінің өзгеруіне ауылшаруашылығы үлкен әсер етті. Ол
Бикесары жазығы. Шаруашылық мәні біршама, жеткілікті өсімдік жамылғысы
Жаңадария жазығы. 1848,25 мың гектар жерді алып жатыр.
Қуаңдария жазығы. 621,25 мың гектар жерді алып жатыр.
Төбелер мен қыраттар. Жазық далада әр жерде жатаған
Қаратау. Алып жатқан ауданы 715,75 мың гектар, Жаңақорған,
Минералды – шикізат ресурстары. Қызылорда облысы территориясының геологиялық
Арал теңізінің солтүстігінде темір мен көмірдің қоры барланған.
Рудасыз пайдалы қазбалардан бұл жерде натрий сульфаты, ас
Сурет – 2. Өнеркәсібі.
Облыста Жақсы – Қылыш кен орнында тенардит және
Жанатын пайдалы қазбалар.
Мұнай және табиғи газ. Облыс жерінде мұнайға
Облыстағы экономикалық жағынан басымы – мұнай. Бүгінгі таңда
Қазіргі таңда бұл өңірде шетелдік инвесторларды тартып, көптеген
Көмір. Ең алғаш облыс территориясында көмірдің бар екендігі
... Изенді – Арал мен Ұзынқайыр мүйістері арасындағы
Негізінен бұл өңірде саздауытты – тұзды жерлерден көмір
Кейінгі геологиялық барлау көрсеткендей көмір қабаты 30 метрден
Көмірдің көп қорын іздеу мақсатында келешекте 1000 –
Жалпы алғанда көмірдің жалпы қоры Қызылорда облысының қажетін
Жанғыш сланец. Арал өңіріндегі жаңғыш сланецтің кені Қазалы
Рудалы пайдалы қазбалар.
Темір рудасы. Облыс территориясмындағы барланған руданың бірі –
Ванадий. Қаратаудың солтүстік – батыс бөлігінде Қазақстандағы бірден
Руда құрамында ванадийден басқа молибден, сирек кездесетін элементтер
Жалпы қоры 1 млрд тоннадан астам. Бұл Қазақстандағы
Титан. Кіші Арал теңізінің солтүстігіндегі Бутаков шығанағы маңындағы
Жату бағыты мен қалыңдығына қарай екі рудалы горизонт
Қорғасын – Мырыш. Қаратаудың Солтүстік – Батыс беткейінде
Шалқия кені Қаратау сілемдеріндегі басқа да кен орындарының
Шалқия қорғасын мырыш кен орны облыстағы Жаңақорған елді
Алғашқы жылдары жылына 700 мың тонна руда өндірілу
Шалқия кенішінің тоқтап тұрғанына 5 жылдан астам уақыт
Бірақ, бәрі де аяқсыз қала берді.
Бүгінгі күні Шалқия кенішін игеруге болгарлық кәсіпкерлер ықылас
Шалқия зауыты жоғары сапалы қорғасын мен мырыштан басқа,
Рудасыз пайдалы қазбалар. Қызылорда облысының жері құрылыс материалдарының
Шынылық құм. Кварц құмдары 1953 жылдардан шыны жасауға
Бұлардың барлығы Арал қаласына жақын маңдарда, еңбек күші
Кварц құмы кендерінің құрамында кремнезем 90,12 – 92,74
Гипс. Облыс байтағында гипс сазының кендері баршылық. Олардың
Құрылыс тасы. Құрылыс тасы ретінде Жаңақорған кенішінде доломиттің
Құрылыстық саз. Облыс байтағында құрылыстық саз кең таралған.
Облыс жерінде 80 – нен астам кірпіштік саз
Жалпы алғанда облыс байтағында құрылыстық материалға қажетті тас,
Облысымызда бірден – бір Қызылорда Мемлекеттік Университетінің ғалымдары
Ас тұзы. Шығыс – Арал өңірінде, әсіресе құрғап
Сондай – ақ Арысқұм құмдарының арасында Арыс көлінде
Натрий сульфаты. Облысымыздың солтүстік қиырында Шығыс Арал өңірінде
Қызылорда облысының климаттық жағдайы
Қызылорда облысының климаты тым континентті, қысы аз қарлы
Жылдың 235 – 275 күнін 0˚С – тан
Облыс территориясында жылы мезгілдің басталуымен бірге шаңды дауылдар
Соңғы жылдық температуралық режимді мына көрсеткіштен көруге болады




Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   28




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет