Омская гуманитарная академия

1. 
   Послание Президента Республики Казахстан Н.А. Назарбаева народу Казахстана «Социально - экономическая модернизация - главный вектор развития Казахстана» от 27 января 2012 года.
   
2. 
   Андреев А.Л. Компетентностная парадигма в образовании: опыт философско - методологического анализа // Педагогика. 2005. - №4. - С. 19 - 27.
   
3. 
   Байденко В. Компетенция в профессиональном образовании / К освоению компетентностного подхода // Высшее образование в России. 2004. - №11. - С. 3 - 14.
   
4. 
   Лебедев О.Е. Компетентностный подход в образовании // Школьные технологии. 2004. - №5. - С. 3 - 12.
   
5. 
   Битюков К.О. Приемы преподавания истории в условиях индивидуализации обучения.// ПИОШ, 2005 - №5. - 26 - 32.
   
6. 
   Педагогика развития: ключевые компетентности и их становление. Материалы IX научно - практической конференции. Красноярск, 2002. Красноярск, 2003. http:// psy. 1september.ru /article.php? ID=200202005.
   

Образованию казахской государственности предшествовала большая подготовительная работа, разработанная под непосредственным руководством В.И. Ленина. Она предусматривала формы добровольного государственного объединения народов нашей страны, обеспечивающие их братское единство при сохранении полного национального суверенитета. Такими формами были советская автономия, понимаемая как автономная национально - территориальная, строящаяся на базе Советов и федерация, основанная на базе советского строя, на основе свободного самоопределения суверенных советских народов, их равенства и добровольного объединения.

Важнейшим политическим актом в развертывании советского государственного строительства в нашей стране было образование РСФСР. Принятая ІІІ Всероссийским съездом Советов в январе 1918 г. «Декларация прав трудящегося и эксплуатируемого народа», которая впоследствии легла в основу первой Советской Конституции, гласила: «Советская Российская республика учреждается на основе свободного союза свободных наций как федерация Советских национальных республик» (Сборник документов Съезды Советов РСФСР в постановлениях и резолюциях М., 1939. С. 41 - 42).

РСФСР сплотила народы России в их борьбе за социализм, оказывала помощь братским союзным республикам, сыграла выдающуюся в роль образовании СССР.

Вскоре после установления в Казахстане Советской власти было ликвидировано крупное землевладение казачьего офицерства и царского чиновничества; в распоряжение Советов, земельных и земельноводных комитетов были переданы земли, отмежеванные переселенческим управлением у казахского населения в переселенческий фонд.

В апреле 1918 г. V съезд Советов Туркестанского края принял решение об образовании Туркестанской АССР. В состав её вошли Семиреченская и Сырдарьинская области Казахстана.

Весной и летом 1918 года началась подготовительная работа по созданию Казахской Советской автономии. Но в связи с тем, что иностранные империалисты и разгромленные эксплуататорские классы организовали интервенцию против молодого Советского государства, во время которой большая часть территории Казахстана была временно захвачена интервентами и белогвардейцами, учредительный съезд Советов Казахстана удалось созвать лишь после разгрома вооруженных сил врага и очищения от них казахской земли.

10 июля 1919 г. В.И. Лениным был подписан декрет СНК РСФСР о революционном комитете по управлению Киргизским (Казахским) краем. Декрет, подписанный В.И. Лениным, гласил: «Впредь до созыва всеобщего киргизского съезда, который созывается в возможно непродолжительном времени, и объявления автономии киргизского края учреждается для управления этим краем революционный комитет, в котором сосредоточивается высшее военно - гражданское управление краем» (СУ РСФСР, 1919. №36. С. 354).

Кирревком был первым правительством Советского Казахстана. В состав управляемой им территории Киргизского / Казахского края входили Уральская, Тургайская, Акмолинская и Семипалатинская области и часть Астраханской губернии (территория бывшего Букеевского ханства).

Председателем Кирревкома первого состава был утвержден активный участник революционного движения, член партии с 1902 г. С.С. Пестковский

В его состав в различное время входили А.Т. Джангильдин, С.М. Мендешев, М. Тунганчин, В. Лукашев, А.Д. Авдеев, Б. Каратаев, А. Айтиев, С. Арганчеев и другие. Местом нахождения Революционного комитета был определен город Оренбург, являвшимся тогда важным промышленным и культурным центром. По постановлению Кирревкома 3 - 11 января 1920 г. в Актюбинске была созвана краевая конференция - первое совещание Советов Киргизии. На нем присутствовала 280 делегатов.

Конференция приняла решение об объединении всех казахских областей в одну советскую республику в составе РСФСР («Известия Киргизского края», 1920, 15 января). Был избран новый состав Киргизского ревкома, в который вошли Пестковский, Байтурсынов, Мендешев, Джангильдин, Айтиев, Мирзагалиев, Арганчеев, Сидельников.

В мае 1920 г. С. Пестковский был направлен на Западный фронт уполномоченным СНК по созданию Литовско - Белорусской ССР, а председателем Кирревкома стал В. Радус - Зенкович.

Объединяя и возглавляя всю деятельность органов в Казахстане, Кирревком должен был осуществить разработку проекта положения о Казахской советской автономии и подготовку созыва Учредительного съезда Советов Казахстана.

Таким образом, с момента обоснования в г. Оренбурге с 3 августа 1919 г. начинается деятельность Кирвоенревкома по «собиранию киргизских земель».

Вместе с тем в работе Кирревкома были серьезные трудности. Не хватало подготовленных, грамотных работников, очень слабой была связь с местами.

В этом плане значительную помощь оказывала деятельность представительства Казахстана при СНК РСФСР, а для Северных областей Казахстана представительства при Сибревкоме (1920 - 1922 гг.). Сибревком был создан постановлением ВЦИК от 27 августа 1919 года «Об образовании военно - гражданского управления в Сибири». Сибревкому подчинялись вновь организованные (и еще расположенные на территории, занятой колчаковцами) губернии и области: Алтайская, Енисейская, Иркутская, Омская, Семипалатинская и Якутская.

Сибревком начал свою деятельность 11 сентября 1919 г. в Челябинске и по мере освобождения Сибирской территории Красной Армией передвигался на восток. В ноябре 1919 г. его административные учреждения переехали в Омск, а в июне 1921 г. В Новониколаевск (Новосибирск), который стал постоянным местом пребывания Сибревкома.

15 ноября 1919 г. по постановлению Сибревкома и Реввоенсовета 5 - й армии был образован Омский ревком, а 24 ноября – Омский губревком. 3 января 1920 года постановлением Сибревкома Акмолинская область (Омская) была окончательно расформирована и образована Омская губерния в составе 10 уездов: Омского, Акмолинского, Атбасарского, Ишимского, Калачинского, Кокшетауского, Петропавловского, Тарского, Татарского и Тюкалинского.

в) Временно впредь до установления согласия с Киргизской (Казахской) Советской Республикой в состав Омской губернии включается также в современных границах уезды Атбасарский, Акмолинский;

г) Для установления более правильных границ уездов Павлодарского и других, граничащих с Киргизстаном или имеющих волеизъявление войти в его состав, предложить В.Н. Соколову организовать обследование этих уездов путем посылки на места специального лица.

На протяжении ста лет Омск был центром огромной административной территории, в которую входила северная часть сегодняшнего Казахстана.

Будучи центром Сибревкома, при котором находилось представительство КазАССР, и в последующие годы Омск поддерживал тесную взаимосвязь с северными областями Казахстана, оказывал всевозможную помощь в создании государственности казахов с 1920 г.

Омск – колыбель казахской национальной интеллигенции. Достаточно вспомнить плеяду деятелей Алаш Орды, выпускников различных учебных заведении Омска – С. Сейфуллина, А. Досова, М. Жумабаева, С. Садвакасова, Ж. Садвакасова, Н. Нуркина, М. Саматова и многих других или же такую яркую личность, как Ч.Ч. Валиханов, выпускника Омского кадетского корпуса.

Все это говорит об общности истории, схожести менталитета и традиции, в частности, первое русское учебное заведение, так называемая «Азиатская школа» (1789 - 1870 гг.) была организована в Омске, где обучались дети казахов, как и в других учебных заведениях. В последствии все эти выпускники стали видными государственными и общественными деятелями молодой государственности казахов и внесли неоценимый свой вклад в дело просвещения казахов, установления и укрепления Советской власти в Казахстане.

В начале августа 1920 г. в г. Москве состоялось несколько совещаний с представителями Кирвоенревкома, Туркестанского крайкома РКП(б), Реввоенсовета Туркестанского фронта, с представителями Сибревкома по вопросам, связанным с созданием Казахской АССР. Заключительное совещание проходило под председательством В.И. Ленина.

Вопрос стоял о национально - территориальном размежевании Сибири и Казахстана. Вот как вспоминает председатель Сибревкома тов. И.Н. Соколов свою встречу с В.И. Лениным и весь ход совещания: «Сегодня предстоит уточнение национальной границы Казахской республики, выделенной в автономную государственную единицу. Вопрос сложный и деликатный. В царское время эти рубежи нарушались и ломались, о чем свидетельствует и приготовленная к совещанию карта, на которой выделены освоенные русскими переселенцами участки казахской степи. В свое время об «эпохе столыпинских реформ» (1906 - 1911) Ленин писал: «переселенческая политика царизма (Указ 9 ноября 1906 г.) с предоставлением льгот переселенцам и возможность продать земельный надел на родине оказалась способной поднять «девятый вал» крестьянской колонизации Казахстана и Сибири. Цель этой политики была ясна очевидцам происходящего» разрядить атмосферу в России, постараться сбыть побольше беспокойных крестьян в Сибирь».

Совещание должно было решить запутанный историей вопрос: в чьи государственные границы должны быть включены эти земли. Останутся ли они в границе Сибири или же отойдут к Казахстану.

Совещание закончилось на благожелательной нотке передачи рождающейся республике казахов Омского уезда Акмолинской области с центром г. Омском.

Примером продолжения и развития сотрудничества между Казахстаном и Россией является совместно разработанный антикризисный механизм, т.н. «семь ключей».

1. 
   История Казахской ССР. В 5 - ти томах. Том ІV. - Алма - Ата, 1977. - С. 277 - 278.
   
2. 
   История Казахской ССР. В 5 - ти томах. Том ІV. - Алма - Ата, 1977. - С. 203;
   
3. 
   ГААиО (ЦТА РК) Ф. 5, оп. д. 195, л. 1; Образование КазАССР. Сборник документов и материалов // Под ред. С.Н. Покровского. - Алма - Ата, 1957. - С. 10, 12.
   
4. 
   История Оренбургской губернии. - М., 1994. - С. 232; История Каз ССР. Том ΙV. - Алма - Ата, 1977 г. - С. 219.
   
5. 
   ГААО (ГАЦО до 1992 г.) Ф. 212, оп. 1, д. 1, л. 92; Омская область. Административно - территориальное деление/Составители: В.М. Крюков, В.А. Казимиров: Справочник. - Омск: Омское книжное издательство, 1984.
   
6. 
   ГАЦО (ныне ГААКО) ф. 212, оп - 1, д. 1, л. 92.
   
7. 
   Вибе П.П., Михеев А.П., Пугачева Н.М. Омский историко - краеведческий словарь. - М., 1994. - С. 41, 232.
   
8. 
   Бекишев К.О. Влияние передовой демократической интеллигенции Русской Сибири на формирование мировоззрения Ч.Ч. Валиханова. - Валихановские чтения - 3. Материалы научно - практической конференции. Часть 1. - Кокшетау, 1996. - С. 129 - 139.
   
9. 
   Омский историко - краеведческий словарь. - М., 1994. - С. 167.
   

Тау - кен машиналарын пайдалы қазбалар мен кен жыныстарын бұрғылайтын, тасымалдау құралдарына тиейтін, сонымен қатар жер асты жағдайында тазартпа және ұңғыма қазбаларды бекітетін машиналарға бөліп, ажыратады.

Орындайтын жұмысына байланысты: бұрғылау машиналары, қазып алу немесе ұңғыма кен машиналары, тиегіштер (тиеу машиналары) және тасымалдау машиналары деп бөлінеді.

Қазып алу немесе ұңғыма кен машиналарына тазатрпа және ұңғыма комбайндары, көмір жоңғылары, бір және көп шөмішті экскаваторлар, бульдозерлер, сырмалар, гидромониторлар, жер снарядтары жатады.

Жезқазған жерасты кеніштері барлық жерасты өздігінен жүретін жабдықтар паркін, әсіресе бұрғылау қондырғыларын, тиеу және көлік машиналарын толық жаңартуда. Бұл аймақта өнімділігі, қозғалыс жылдамдығы және жетегінің қуаты айтарлықтай көбірек жаңа, өнімділігі жоғары арнайы өздігінен жүретін машиналар, әсіресе, тазарту және ұңғылау кенжарларынан кен қазындысын тиеу және тасымалдау бойынша барлық жұмыстар көлемін кешенді орындауға мүмкіндік беретін қуатты тиеме - көліктік машиналарын енгізу септігін тигізіп отыр.

Кен орындарына қашықтықтан басқарылатын тиеме - көліктік машиналарын енгізуде. Бұл кентіректерде (целики) қалдырылған кен қорларын қайта өндіру үшін кенүңгір (камера) аралық кентіректерді алу жұмыстарында адам өмірінің қауіпсіздігін қамтамасыз етеді.

Жезқазған шахталары тек қана жаңа технологиялармен жұмыс істеуде, мұнда өндірістік үрдістер толығымен механикаландырылған және автоматтандырылған. Жерасты кеніштерде өздігінен жүретін жабдықтардың механикаландыру жиынтығында дизельді тұғырлы пневмодөңгелекті жүрістегі машиналар қолданылады.

Теспелерді бұрғылау үшін: «Sandvik Tamrok» фирмасы (Финляндия, Канада) шығарған Paramatik H205T, Ахеra, Monomatic, Sandvik DD 410 - 40 гидравликалық бұрғы қондырғылары; Atlas Copco Simba ITH (Швеция) пневматикалық бұрғылар, Atlas Copco Rocket Boomer 281 (Швеция) CОР 1838 перфораторы бар туннел мен кен қазбаларын (қимасы 31 м² дейін кенжарларда) бұрғылауға арналған гидравликалық бұрғы қондырғысы және т.б. өздігінен жүретін бұрғылап, төбелерді бекіту қондырғылары қолданылады. Кенді тиеу «Саterpillar» фирмасының (АҚШ) қуаты 261 кВт, шөмішінің сиымдылығы 4,5 – 6,1 м³ CAT - 980Н тиегіштері; «Sandvik Tamrok» фирмасының шөмішінің сиымдылығы 5,4 м³ болатын және жүккөтергіштігі 14 тонна LH514 тиегіштері; 10, 14 және 15 тонналық ST1030, ST14, ST1520 Atlas Copco (Швеция) фирмасының шөмішті тиегіштермен жүзеге асырылады. Кен қазындысын тасымалдау TORO - 50 Plus («Sandvik») және МТ5010 (Atlas Copco) 50 тонналық жүк көтергіштігі жоғары өзітүсіргіштермен орындалады. Қосымша жұмыстарда кеңінен қолданылатындар: төбені тексеру және бекіту үшін СП - 8, СП - 18А, СП - 24 өздігінен жүретін сөрелері; теспелерді механикаландырып оқтау үшін ПМЗШ - 2, ПМЗШ - 5К, адамдарды тасымалдау үшін жерасты автобустары АП - 30 және т.б.

Қазіргі уақыттағы тау - кен машиналарының құрастырмасына (конструкциясына) қатаң талаптар қойылады:

• 
  машинаның жақсы мобильдігі және жоғары жұмыс жылдамдығы;
  
• 
  құрастырмасының қарапайымдылығы және басқарудың ыңғайлылығы;
  
• 
  энергия шығыны үлесінің төмендігі;
  
• 
  технологиялық үрдісте қарастырылғандай әр түрлі көлбеу жағдайларда жұмыс істеуі;
  
• 
  жұмысының сенімділігі және тозуға төзімділігінің жоғарылығы;
  
• 
  металл шығынының үнемділігі;
  
• 
  автоматизацияның кеңінен енгізілуі;
  
• 
  техникалық қызмет көрсету мен жөндеудің ыңғайлылығы.
  

Кен өндіру процестерін толығымен механикаландырылатын машиналар жиынтығын құру және олармен жоғары дәрежелі жұмысшылардың басқаруынан кеніштерде еңбек өнімділігінің жоғарғы көрсеткіштеріне қол жеткізуге болады.

Кешендік машиналар мен жабдықтарды таңдау төрт кезеңнен тұрады:

1. 
   Тау - кен техникалық жағдайлармен жұмысты ұйымдастыруға байланысты бұрғылау, тиеу, тасымалдау операцияларын жүргізуге арналған оңтайлы машиналардың типі мен санын таңдайды. Теориялық өнімділігі жоғары машинаны алуға тырысады. Машинаның әр типін қолдану жағдайы кен алудағы механизация құралдарын қарастырғанда беріледі.
   
2. 
   Әр машинаның техникалық өнімділігін нақты жағдайлар бойынша есептейді.
   
3. 
   Тау - кен жұмыстарының кестесін құрады және сол бойынша әр машинаның пайдалану өнімділігін анықтау кезінде дайындау – қорытындылау және қосалқы операцияларды орындағанда кететін уақыт шығынын есептеу қажет, сонымен бірге техникалық және ұйымдастыру себептеріне байланысты машинаның тоқтап тұруын да ескеру керек.
   
4. 
   Циклограммада жеке операцияларға бөлінген уақытты нақтылап, кешеннің пайдалану өнімділігін толық есептейді.
   

• 
  пневматикалық бұрғылауды өнімділігі жоғары, үнемді электр тұғыры бар гидравликалық бұрғы қондырғысына алмастыру;
  
• 
  кен қазбаларын ұңғылау жұмыстарында «ПНБ - МоАЗ» кешеннің орнына олардан да күштірек тиеме - тасымалдау машиналарын қолдану;
  
• 
  гидродинамикалық трансмиссиясы бар пневмодөңгелекті жүрісті толық жетекті шассиді қолдану. Бұл жүгі бар машиналардың жолмен жоғары қарай көтерілгенде қолайлы жүрісін және қажетті тартым - жылдамдықты береді;
  
• 
  жұмыс жасап шыққан газдардағы зиянды, улы заттардың шахты атмосферасына аз тастау үшін қазіргі уақыт талабына сай, шектен тыс тотықтанбайтын дизельді қозғалтқыштарды пайдалану;
  
• 
  машина құрылысының жоғары деңгейдегі қауіпсіздігі, яғни – май ваннасындағы жабық тежегіштер, рөлмен басқару және тежегіштердің қайталама жетектері, операторлардың қауіпсіз кабиналары, автоматты диагностика және ақаулардың дабылды белгілері және т.б.
  

Жерасты кеніштердегі күрделі кен - техникалық жағдайларға байланысты кейін, яғни қазіргі таңда Atlas Copco фирмасының (Швеция) МТ5010 шахтылық өзітүсіргі машиналар қолданылып жүр. Оның жүккөтергіштігі 50 тонна, оператордың өте ыңғайлы кабинасымен жабдықталған бұл машина жерасты ірі қазбаларда жұмыс жасау үшін арналған. Қоршаған жұмыс ортасының температурасы 52°С - дейін жағдайда жұмыс жасайды, жүріс бөлігі әлемге әйгілі Bridgestone шиналарымен жабдықталған. Оператордың кабинасында руль, орындық қажетінше реттеледі, кондиционер, кабинада сыртқы шудың деңгейінің төмендетілуі (83дБ - дейін), сондай - ақ кең әрі үлкен терезелері оператордың қауіпсіздігін қамтамасыз етеді.

Қазіргі кезде Caterpillar тиеме - көліктік машиналардың (ТКМ) мынадай типтері кеңінен пайдаланылуда:

Caterpillar тиеме - көліктік машиналарында да оператордың жұмысына қолайлы жағдайлар жасалған: кабинаға кіріп – шығу қарапайымдылығы, тамаша көрініс, кабинаның ыңғайлы болуы және дірілдің, шудың төмендетілуі. Сондай - ақ дилердің техникалық күтім мен диагностикасын өткізуі, отын үнемділігі, машинаның техникалық күйі мен жұмысын бақылайтын электрондық жүйелері Caterpillar фирмасының машиналарын кеңінен қолдануға септігін тигізеді.

«Sandvik - Tamrock» (Финляндия) фирмасының ТОRО - 0011 тиеме - тасымалдау машиналары да Жезқазған жерасты кеніштерінде кеңінен қолданыс тапты. Ол егерде автоөзітүсіргіш болмаған жағдайда 60 - 70 м қашықтыққа кенді жеткізуге мүмкіндік берді.

Кенді тасымал машинасына тиейтін дизельді жетекті, пневмодөңгелекті жүрісті Sandvik LH514 тиеме - көліктік машинасы пайдалы кендерді тазартпалық қазуға және дайындау қазбаларын жүргізуге арналған. Жүккөтергіштігі 14 т, шөмішінің сыйымдылығы 5,4 м³. Дизелді қозғалтқыштың қуаты 243 кВт (325 л.с.). Sandvik LH307 тиеме - көліктік машинасының шөмішінің сыйымдылығы 3,0 м³, жүккөтергіштігі 6,7 т, қозғалтқыштың қуаты 150 кВт.

Қазіргі таңда Atlas Copco фирмасының жерасты жұмыстарына арналған жоғары өнімді Scooptram (ST) тиегіштері кеңінен қолданыс тапты.

Atlas Copco тиегіштері Detroit дизель қозғалтқыштарымен жабдықталған, мотор майларын ара қашықтықтан (дистанционно) басқару арқылы ағызу қарастырылған, ISO ROPS/FOPS стандартына сәйкес оператор кабинасы қорғаныс төбесімен жабылған, оператордың орны бүйір жаққа да бұрылады, бұл екі жақты басқаруына мүмкіндік береді, электронды джойстикпен шөмішті бұру, көтеру және аудару басқарылады, интерактивті дисплей модулі бар. Шөміштері және оған қажетті қосымша бөлшектері тозуға берік металдан жасалған. Шөміш пен цилиндрлер оңай шешіледі, жебенің (стрела) астында қауіпсіз жұмыс жасауға болады, ол жерге тіреулер қоюды қарастырған. «Қуат/масса» қатынасының жоғары дәрежеде жұмыс істеуі трансмиссияға байланысты, яғни жүктемеге байланысты берілісті автоматты түрде өзі таңдай береді.

Пневматикалық перфораторлармен салыстырғанда гидравликалық бұрғы қондырғыларында бірқатар артықшылықтар бар: соққы қуаты және айналыс моменті өте жоғары, бұл пневматикалық перфораторлармен салыстырғанда бұрғылау жылдамдығын 1,8 – 2 есе өсуіне мүмкіндік береді. Бұл кезде еңбек және энергетикалық шығындар азаяды (20÷30%), шудың деңгейі төмендейді (20 - 25 дб), жұмыс аумағында майдың шашыраулары болмайды.

Sandvik DD 410 - 40 бір жебелі электргидравликалық бұрғы қондырғысы 8 – 44,5 м² қималы қазбаларды аршу үшін қолданылады. Автоматты функциялары және түрлі бақылау - өлшеу құралдары қосылған гидравликалық тұрғыдан басқарылатын бұрғы қондырғысы кенжарда жоғары өнімді жұмыс көрсете алады. HLX 5 перфораторының қуаты 20 кВт жоғары өнімді және ұзақ мерзімді жұмыс жасай алады. Ең үлкен айналыс моменті 400 Нм. ТВ40 универсал жебесі үлкен аумақта және теспелердің параллельдігін автоматты түрде қамтамасыз етеді. Сондай - ақ, жебе анкер (бекітпе қарнақ) орнатуға да келеді.

Қазіргі кезде Жезқазған шахтыларында Atlas Copco фирмасының Rocket Boomer 281 гидравликалық бұрғы қондырғылары кеңінен қолданыс табуда. Гидравликалық бұрғылау жүйесі бұрғы штангасының тежеліп тұрып қалмауы үшін қарастырылған RPCF (Rotation Pressure Controlled Feed) қорғаныс функциясымен жабдықталған. Соққы, айналыс және басатын функцияларына арналған тәуелсіз гидравликалық насостар бұрғылауды тиімді етуге және өнімділікті жоғарылатуға мүмкіндік береді. Rocket Boomer М2С екі перфораторы (СОР1838) бар гидравликалық бұрғы қондырғысы тоннель мен қазбаларды аршуға арналған, ол компьютермен басқарылатын бұрғы жүйесімен жабдықталған.

Қорыта келгенде, кенді шахталар қазіргі заманғы өнімділіктері жоғары ТМД және шетелдік тау - кен машиналарымен жабдықталып, беріктілігі әр түрлі жыныстарды бұзуды, олардың кезекті алынуын, тиелуін және жазықпен көлбеу қазбаларда тасымалдануын қамтамасыз ету арқылы Қазақстан экономикасының дамуына өзіндік үлесін тигізуде.

Қазіргі кездегі тау - кен кәсіпорындарының техникалық жабдықталу деңгейі әр түрлі жоғары өнімділікті қуатты техниканың пайдалануын жоғары дәрежеде игерген, өндірісті басқару мен ұйымдастыру сұрақтарын шеше алатын білікті мамандандырылған инженерлік - техникалық кадрларды қажет етуде. Ал ондай мамандар тау - кен машиналары мен кешендерінің сенімділігін, олардың жоғары жұмыс өнімділігін, қызметін, техникалық сипаттамасын, құрылымын, жұмыс істеу негізін, оларды тиімді пайдалану жағдайын, техникалық тұтыну және техникалық қауіпсіздік ережелерін жақсы білген кезде ғана қамтамасыз етіледі.

Осылайша, «Қазақмыс» корпорациясының жетекшілігімен Жезқазғанның ашық және жерасты кеніштерін қазіргі уақыт талабына сай жоғары өнімділікті машиналармен қамтамасыз етудің нәтижесінде технологиялық процестердің өнімділіктерін жаңа деңгейге көтеруге қол жеткізді.
ӘДЕБИЕТ

1. 
   Ю.Г. Скорняков. Подземная добыча руд комплексами самоходных машин. - М.: Недра, 1986. - 204 с.
   
2. 
   Хамитова Г.Ж. Жезқазған жерасты кеніштеріндегі кен жұмыстарын механика - ландырудың соңғы жетістіктері. Мақала. Қазақстанның тау журналы / ғылыми - техникалық және өндірістік журнал. №10 (54) // Алматы, 2009, Б. 34 - 37.
   

Барлақ тасымалдау шығындарын есептеу үшін керек:

1. 
   Мұнай өнімдерін мұнай базаларына жеткізу, сақтау және толтыру шығындарын есептеу;
   
2. 
   Мұнай өнімдерін ЖҚС - ға жеткізу кезіндегі транспорттық шығындарды есептеу;
   
3. 
   Жоғарыда көрсетілген барлық шығындарды қосу.
   

1. 
   Мұнай өнімдерін мұнай базаларына (7 кесте) тасымалдау, сақтау және толтыру шығындарын аныөтау үшін зауыттық бағалар қолданылады. Алдымен бұл шығындардығ 1 т - ға шаққандағы есебін аныөтаймыз (5 кесте), содан соңоны көлеміне көбейтеміз (2 кесте).
   

Кесте 1. Мұнай өнімдерін мұнай базаларына жеткізу,

сақтау және толтыру шығындары, тн./т

Мұнай өнімдерінің тоннадағы фактикалық көлемін анықтау үшін оның литрлік көлемін қалыңдығына көбейтіп оны 1000 - ға бөлеміз.

Мұнай өнімдерінің қалыңдығы, кг/л:

(Аи - 80) = 0,735

(Аи - 92) = 0, 765

(Аи - 96) = 0,773

(Дизжанар май) = 0,835