Өсімдік шаруашылығы практикумы қайта өңделіп, толықтырылып екінші шығарылуы

қоспалардан дайындалған мал азығының сапасы жалпы өнімде бұршақ тұқымдастар коспоненті 25-30 проценттен кем болмағавда ғана анағұрлым жоғарылайды, сондықтан маңызды мэселелердің бірі компоненттердің себу мөлшерін дүрыс анықтау болып табылады.

1. Қазақстанның өртүрлі топырақ-климат айцмақтарына бейімдеп бұршақ-астық түқымдас қоспалардың (аралас шөптердің) себу мөлшерін есептеу.

2. Мал азығына өсірілетін бір қоспашөптердің (асбұршақ- ноғатық-сиыржоңышқа-астық тұқымдас) операциялық технологиясын жасау.

Компоненттердің себу мөлшерін өртүрлі тәсіддермен ессптеуге болады, олардың бірі 88-кестеде негізгі аймақтар үшін келтерілген компонентгердің жобалы себу мөлшері.

1. 
   Негізгі біржылдық астық тұқымдас шөптердің !(судан шөбі, мал азықтық тары, итқонақ, қонақтары) сүлы, қара бидай, арпа және кырыққабат тұқымдас өсімдіктерінің мал азықтық құндылығын сипаттау.
   
2. 
   Біржылдық астық тұқымдас шөптердің және қырыққабат тұқымдас өсімдіктердің мал азығын арттырудағы маңызы мен жасыл конвейер жасаудағы рөлі.
   
3. 
   Мал азықтық шөптер мен қырыққабат тұқымдас өсімдіктердің биологиялық ерекшеліктерін салыстырмалы түрде сипаттау.
   
4. 
   Негізгі біржылдық мал азықтық шөптер мен қырыққабат тұқымдас өсімдіктерді биологаялық ерекшеліктері жөне топырақ- климат жағдайларына қарай аудандастыру.
   
5. 
   ҚР пайдалануға рұқсат етілген біржылдық астық тұқымдас шөптер мен қырыққабат тұқымдас өсімдіктердің сорттары.
   
6. 
   Биологиялық ерекшеліктері мен топырақ-климат жағдайларына қарай біржылдық шөптерді тұқымға есіру ерекшеліктері.
   
7. 
   Судан шөбі, мал азықтық тары, итқонақ, қонақтары, қара бидай, рапс, майлы шомыр ж.б. мал азығына есіру ерекшеліктері.Бұршақ-астық тұқымдас біржылдық шөптердің қоспасын қолданудың биологиялық және шаруашылық маңызы.
   

1. 
   Аймақтың әртүрлі топырақ-климат жағдайлары үшін біржылдық бұршақ-астық түқымдас шөптер қоспаларының компоненттерін тандау ерекшеліктері.
   
2. 
   Біржылдық бұршақ-астық тұқымдас шөптерді мал азығына өсіру ерекшеліктері өсіру технологиясының мына элементтеріне назар аударған жөн:
   

Бөлім бойынша әдебиет

Бенц В.А. Горох. Алма-Ата: Кайнар, 1976.

Благовещенский Г. Сено. Сенаж. Травяная резка. М., 1974.

Величко П.В. Житняк. Кайнар, 1980.

Зыков Ю.Д. Люцерна Семиреченская. Алма-Ата, 1965.

Иванов А.Е. и др. Механизация производства семян многолетних трав. Л.: Колос, 1981.

Интенсивные технологии в кормопроизводстве в Северном Казахстане//Труды, Акмола, 1994.

Каджюлис и др. Выращивание многолетних трав на семена. М.: Колос, 1983.

Можаев Н.И. люцерна на корм и семена. Алма-Ата: Кайнар, 1981.

Можаев Н.И. Основные резервы повышения урожайности многолетних трав в Северном Казахстане//Тр. ЦСХИ, т. 57, 1984.

Можаев Н.И., Цапков Н.А. Приемы повышения урожайности семян суданской травы// Селекция и семеноводство. 10, 1982.

Можаев Н.И. Полевые культуры Северного Казахстана. Алма-Ата: Кайнар, 1979.

Можаев Н.И. Рекомендации по возделыванию многолетних трав и суданской травы на семенных участках Целиноград, 1983.

Производство семян многолетних трав. М.: Россельхозиздат, 1976.

Суданская трава. М.: Колос, 1981.

Соловьев В.Ф. Суданская трава-высокопродуктивная кормовая культура. М.: Колос, 1979.

Тютюнников А.И. Однолетние кормовые травы. М.: Россельхозиздат, 1995.

Труды ЦСХИ: т.9, вып. 4, 1973; 1974; т.12, вып.7, 1975; т.13, 1975; вып.П, 1977; т.18, 1978; т.24, 1979; т.49, 1982; т.52, 1983; т.57, 1984; т.65, 1985; т. 72, 1986; 1989.

1. 
   Тамыр жемістердің түрлерін, тұқымын, егін көгі, жапырақтары және тамырлары бойынша оқып-үйрену.
   
2. 
   Тамыр жемістердің өсіп-жетілу кезеңдерін сипаттап жазу.
   
3. 
   Тамыр жемістердің биологиялық өнімін анықтау әдістемесін оқып-үйрену.
   
4. 
   Пайдалануға рүқсат етілген сорттары мен будандарына шаруашылық-биологиялық сипаттама беру.
   
5. 
   Мал азықтық қызылшаның суармалы және суарылмайтын жерлерде өсірудің операциялық технологиясын жасау.
   

Қант қызылшасы , ала бүталар тұқымдасы , сәбіз , шатырша гүлдер тұқымдасы, тарна, турнепс, қырыққабат тұқымдасы.

Тұқымның көктеуі ұрықтық тамыр мен сабақшаның өне бастауының нәтижесінде тұқым қабығы жарылады да тұқым жарнақтары жер бетіне шығып жасылданады. Жер бетіне шығарылған қант қызылшасы мен сөбіздің тұқым жарнақтары ұзынша пішінді болады, осынысымен тарна мен турнепстің қыска, жалпақ жөне шеттері ойықты түқым жарнақтарынан ажыратылады (90-кесте).

Әрі қарай дамығанда тамыр жемістің тұқым жарнақтарының арасындағы бүршіктен алғашқы (бірінші) нағыз жапырақ түзіледі. Қант қызылшасының алғашқы жапырақтары жұптасып түзіледі, кейіннен бір-бірден пайда болады. Алайда қазіргі уақыттағы түсінік бойынша жапырақтар жүптасып түзілмейді, бүрандалы тәртіппен пайда болады-5/13 бөлшегімен жапырақ түзілуінің анықтамасына сэйкес.

90-кесте Тамыр жемістердін егін көгі мен нағыз

жапырақшаларының айырмашылык белгілері

Себіздің нағыз жапырағының тақтасы өте күшті тілімденген, тарна мен турнепстің алғашқы жапырақтары ұзынша-сопақ немесе өлсіз тілінген, ал кейінгілеріңде тақталарының тіліктері арта түседі. Тарнаның жапырақтары күңгірт-жасыл, беті жылтыр, ал турнепсте-ашық-жасыл, түкті.