Су – электролиттер алмасуының бұзылыстары
Ересек адамның организмінде дене салмағының – 60%, жаңа туылғандардың – 80% судан тұрады.
Организмде судың бөлінуі:
Жасуша ішінде 70%
Жасуша сыртында 30% (тамырішілік су, жасушааралық су, организм қуыстарындағы су).
70 кг ересектегі су мөлшері
|
Жасуша ішілік су 40% дене салмағынан
|
Жасуша сыртындағы су 20 % дене салмағынан
|
14%
|
5%
|
1%
|
28 литр
|
Организм қуыстарындағы су
10 литр
|
Плазма
3,5 литр
|
Жасуша аралық
1 литр
|
Су тепе-теңдігі – организмге түскен су мен шыққан су арасындағы тепе-теңдік. Су тепе-теңдігінің шамасы тәулігіне 2,5 л.
Су тепе-теңдігінің бұзылу түрлері (С.Т.)
Оң С.Т. – түскен судың шыққан судан басым болуы (ісінулер, сулану, сумен улану)
Теріс С.Т. – түскен судан шыққан судың басым болуы (сусыздану= гипогидратация = дегидратация)
Сусызданудың себертері
1) судың жеткіліксізтүсуі
|
2) судың артық шығарылуы
|
Төтенше жағдайлар
|
организмдегі дерттік үрдістер:
өңештің тарылуы
кома
Шөлдеу сезімі болмауымен сипатталатын бас миы аурулары
Құтыру ауруындағы «судан қорқу»
|
Су мен тұздың
құсу
диарея
полиурия
қансырау
аумақты күйіктер
қатты терлеу
|
Су
гипервентиляция
полиурия (қантсыз диабет)
гиперсаливация
|
Қан плазмасының осмолярлығы өрнек арқылы есептеуге болады:
Росм. = 2 х Na+ плазмада + қандағы глюкоза мг% : 18 + қанның зәрнәсіл азоты : 2,88
мысалы:
Na+ плазманың – 135 мМ/л, глюкоза 120 мг%, қанның зәрнәсіл азоты – 14мг%
Росм. = 2 х 135 + 120 : 18 + 14 : 2,88 = 281,5 мосм/кг
Қалыптыда қанның осмолярлығы 280 – 290 мосм/ су кг
Сусызданудың патогенезіне қарай түрлері
(жасуша сыртындағы осмостық қысымның өзгеруіне сәйкес)
Осмостық қысым – 280 мОсмоль/л
|
Изоосмолялды (изотониялық) – су мен электролиттерді бірдей деңгейде жоғалты
|
Гиперосмолялды (гипертониялық) – суды артық шығару немесе оның аз түсуі
|
Гипоосмолялды
(гипотониялық) - электролиттерді артық жоғалту (диарея, қайталанған құсу, қатты терлеу)
|
Қалыпты
Жасуша ішінде
|
Жасуша сыртында
|
жасуша
су
|
|
280 мОсмоль
|
280 мОсмоль
|
Изотониялық сусыздану
Жасуша ішінде
|
Жасуша сыртында
|
|
жасуша
су
|
|
|
280 мОсмоль
|
280 мОсмоль
|
|
Изотониялық гипергидратация
Жасуша ішінде
|
Жасуша сыртында
|
|
жасуша
су
|
|
|
280 мОсмоль
|
280 мОсмоль
|
|
Гипонатриемия
|
Жасуша ішінде
|
Жасуша сыртында
|
|
жасуша
|
|
|
280 мОсмоль
|
260 мОсмоль
|
Гипернатриемия
Жасуша ішінде
|
Жасуша сыртында
|
жасуша
|
|
280 мОсмоль
|
300 мОсмоль
|
Сусызданулардың патогенезі:
Гиперосмолялды гипогидратацияның патогенезі
|
Су тапшылығы
|
г иповолемия
АҚК↓, АҚ↓,
Қан тұтқырлығының ↑
Микроциркуляция бұзылыстары
Бүйрек ишемиясы
Сүзілу
олигурия
аутоуыттану
|
Жасуша аралық кеністікте Р осм.
Судың жасушадан жасуша аралық кеністікке аусуы
Жасушалардың бірісуі мен сусыздануы
шөлдеу
Тіндік гипоксия
Зат алмасулык ацидоз
|
Тіндік нәруыздардың ыдырауы
дене температурасының
|
ОЖЖ қызметінің бұзылуы, елес, кома
|
Гипоосмолялды гипогидратацияның патогенезі
|
Тұздар тапшылығы
|
Қанайналымдык гипоксия
Зат алмасулык ацидоз
|
гиповолемия
АҚК↓, АҚ↓,
Қан тұтқырлығының ↑
Микроциркуляция бұзылыстары
Бүйрек ишемиясы
Сүзілу
олигурия
аутоуыттану
|
Р осм. во внеклеточном секторе
Жасуша аралық кеністіктен жасуша ішіне судын аусуы
Жасуша домбығу
|
ОЖЖ қызметінің бұзылуы
|
Организмде су тапшылығын табу үшін өрнек:
СТ (су тапшылығы) = 0,6 х дене салмағы (кг) х (1-140: Na+ қан сары суында мөлшері)
Мысалы: дене салмағы 80 кг, қанлағы Na+ – 158 мМ/л
СТ= 0,6 х 80 (1-140:158) = 5,47л
Гипергидратацияның патогенезіне қарай түрлері (жасуша сыртындағы осмостық қысымның өзгеруіне сәйкес)
Гиперосмолялды - теңіз суын ішкенде, гипертониялық ерітінділерді енгізгенде
|
изоосмолялды –физиологиялық ерітінділерді енгізгенде (ісінулер, сулану)
|
гипоосмолялды – сумен улану
|
Сулану – сұйықтықтың дене қуыстарында жиналуы (іш шемені - ascites, гидроторакс - hydrothorax, гидроперикардиум - hydropericardium)
Сумен уланудың патогенезі (гипоосмоляльды гипергидратация):
|
Бүйректердің су шығару қызметі төмендеген жағдайда суды артық ішу
|
↓
|
Жасуша сыртында су мөлшерінің артуы (олигоцитемиялық гиперволемия)
|
↓
|
Салыстырмалы эритропения, гипопротеинемия, гипонатриемия
|
↓
|
Жасуша аралық кеністікте осмостық қысымының төмендеуі
|
↓
|
Жасуша ішіне судың артық жиналуы
|
↓
|
Жасуша домбығу → ісіну
|
↓
|
Бас ішілік қысымы жоғарылауы
|
Эритроциттердің гемолизі, цитолиз
|
↓
|
|
Гемоглобинемия
|
↓
|
Гемоглобинурия
|
↓
|
Бүйрек жеткіліксіздігі
|
↓
|
Гиперазотемия, аутоуыттану
|
|
ОЖЖ қызметтерлерінің бұзылыстары, бас ауыруы, лоқсу, құсу, тырыспа, кома
|
Ісіну – қан мен тіндер арасында су алмасуының бұзылыстарынан тін мен тінаралық кеңістіктерде сұйықтың артық жиналып қалуы.
Қ ан мен тіндер аралығында су алмасуы
гидростатикалық қысым (Рг) Рг = 10-15мм Hg 32-35 мм Hg
А В
Коллоидты-осмостық қысым (Ро) Ро = 22-25ммHg
22-25мм Hg
Қ ан тамыры: А – артериялық жағы; В– веналық жағы
- Су жылжу белгілері
Ісінудің патогенездік жайттары
Гемодинамикалық жайт
|
Қылтамырлардың вена бөлігінде гидростатикалық қысымның артуы (сүзілу, резорбция)
|
Онкотикалық жайт
|
Гипопротеинемия нәтижесінде қанның онкотикалық қысымының төмендеуі (гипоальбуминемиялар)
|
Тіндік жайт
|
Электролиттер, нәруыздар, зат алмасу өнімдері жиналуынан тіндерде онкотикалық және осмостық қысымның артуы
|
Қантамырлық жайт (мембранагендік)
|
Қылтамырлар өткізгіштігінің артуы
|
Лимфа ағып кетуінің қиындауы
|
Лимфалық тамырлардың тромбозы немесе қабынуы нәтижесінде, құрттармен бітелгенде, жоғары қуыс венасында қысым артқанда
|
Жүйкелік-эндокриндік жайт
|
Су – электролит алмасуының жүйкелік және гуморалды реттелулерінің бұзылуы, әлдостерон және диурезге қарсы гормонның түзілуінің артуы
|
Гемодинамикалық фактор –
Қылтамырлардың вена жағында су қысымының жоғарылауы
Сүзілу , кері сіңірілу
Гидростатикалық қысым (Рг) Рг = 20мм Hg
40-50мм Hg
А В
Коллоидты - осмостық қысым (Ро) Ро = 22-25ммHg
22-25мм Hg
Ісінудің клиникалық түрлері
Ісінудің клиникалық түрлері
|
Ісінудің негізгі патогенездік жайттары
|
Жүректік ісіну
|
Гемодинамикалық және эндокриндік жайттар
|
Бүйректік ісіну
Нефриттік
Нефроздық
|
Жүйкелік -эндокринді және тамырлық
(қылтамырлардың жүйелі зақымдануы) факторлар
Онкотикалық (протеинурия гипопротеинемия) және нейроэндокриндік (АҚК әлдостеронның) жайттар
|
Бауырлық ісінулер
|
Онкотикалық (нәруыз түзілуінің бұзылуы) және жүйке-эндокриндік ( әлдестерон әсерсізденуінің бұзылуы) жайттар
|
Кахексиялық (ашығулық) ісінулер
|
Онкотикалық жайт
|
Қабынулық ісінулер
|
Гемодинамикалық, қантамырлық, тіндік жайттар
|
Аллергиялық ісінулер
|
Тамырлық жайт
|
Жүрек қызметінің жеткіліксіздігі
|
Минуттық қан көлемінің төмендеуі
|
↓
|
↓
|
↓
|
↓
|
↓
|
Қылтамыр
ларда қан қысымы көтерілуі
|
Лимфалық тамырлар жиырылуы
↓
|
Бауыр қызметі бұзылуы
↓
|
гипоксия
↓
|
Бүйрек ишемиясы
↓
|
↓
|
Лимфа ағуы баяулауы
|
әлбумин аз түзілуі
|
ацидоз
↓
|
Ренин түзілуі артуы
↓
|
↓
|
↓
|
Қылтамырлар ішінде онкотикалық қысым төмендеуі
|
Тамыр қабырғалары өткізгіштігі жоғарлауы
|
Ангиотензин II түзілуі артуы
↓
|
↓
|
↓
|
↓
|
↓
|
Альдостерон түзілуі артуы
↓
|
↓
|
↓
|
↓
|
↓
|
гипернатриемия
↓
|
↓
|
↓
|
↓
|
↓
|
Вазопрессин түзілуі артуы
↓
|
↓
|
↓
|
↓
|
↓
|
Судың несептен кері сіңірілуі артуы
|
Организмде су жиналуы, ісіну дамуы
|
Бүйректік ісінудің даму жолдары
|
Нефроздық синдром
|
|
Нефриттер
|
нефрон шумақтарының тіректік мембранасының өткізгіштігі көтерілуі
|
↓
|
бүйректе қан айналымы төмендеуі (гипоперфузия)
|
Әлбуминурия, гипоальбуминемия, гипопротеинемия
|
↓
|
Ренин, ангиотензин, альдостерон, ДҚГ гиперсекрециясы
|
судың тамыр сыртына сүзілуі кұшеюі, кері сіңірілуінің төмендеуі
|
↓
|
несептен судың кері сіңірілуі артуы
|
Ісіну
|
Электролиттер алмасуының бұзылыстары
Натрий (140 ммоль/л)
|
Гипонатриемия
|
Гипернатриемия
|
Себептері
|
Ауқатпен түсуінің ↓, альдостероннің ↓, көп мәртелі құсу, іш өту, қанның сұйылуы
|
Аукатпен түсуінің ↑, альдостерон бөлінуінің ↑, бүйрек жеткіліксіздігі,
|
Салдарлары
|
Жүйкелік – бұлшық еттік қозымдылықтың ↑, АҚ төмендеуі, тахикардия
|
АҚ жоғарылауы, қызба
|
Калий (4-5 ммоль/л)
|
Гипокалиемия
|
Гиперкалиемия
|
Себептері
|
Ауқатпен түсуінің ↓, альдостеронның бөлінуінің ↑, іш өту, көп мәртелі құсу, глюкокортикоидтарды ұзақ қабылдау, К шығаратың зәрайдағыштарды колдану
|
Альдостерон бөлінуінің ↓, бүйрек жеткіліксіздігі, тін ыдырауы, ацидоз
|
Салдарлары
|
Жүйкелік – бұлшық еттік қозымдылықтың ↓, АҚ төмендеуі, ЭКГ Р-Q және QТ аралығының ұзаруы, Т өркешінің ↓, алкалоз
|
Брадикардия, жүректің диастолада тоқтауы, ЭКГ: Т өркешінің ↑
|
Кальций (2,25-2,75 ммоль/л)
|
Себептері
|
Паратгормонның бөлінуінің ↓, тиреокальцитониннің ↑, D гиповитаминозы, ішектерде сіңірілуінің ↓, алкалоз
|
Паратгормонның бөлінуінің ↑, тиреокальцитониннің ↓, D гипервитаминозы, ішектерде сіңірілуінің ↑, ацидоз
|
Салдарлары
|
Жүйкелік – бұлшық еттік қозымдылықтың жоғарылауы, спазмофилия және құрысу, қанның гипокоагуляциясы, АҚ төмендеуі
|
Жүйкелік – бұлшық еттік қозымдылықтың ↓, кальциноз, АҚ жоғарылауы, полиурия, шөлдеу
|
Достарыңызбен бөлісу: |
