«Қазақстанның болашағы — қазақ тілінде!». Н.Назарбаев
Интер белсенді тақта, ақын жазушыларымыздың қанатты сөздер.
Ана тілінен айырылған адам өз халқы жасаған мәдени мұраның бәрінен құралақан қалады. Ғ.Мүсірепов
Ана тілін білмейтін адам — бір қолы жоқ шолақ адам сияқты. Ғ.Мұстафин
Жалпымақсаттар
Тіл мәдениеті туралы әдеби тілдің нормасы мен оның дамуы мен ауызекі сөйлеу арқылы қарым-қатынастарын нығайта отырып, оқушыларды ауызекі тілде сұхбаттасу арқылы таза сөйлеуге, ойлауға, жазуға дағдыландыру. Өз Отаннын, жерін қадірлеп, өз елінің мәдениетті азаматы болуға баулу.
Қызығушылықты ояту
Мұғалімнің сөзі: Тіл — қастерлі де, қасиетті ұғым. Ол әрбір адамға ана сүтімен бірге еніп, қалыптасады. Ана тілін сүйген адам — туған жерін, елін, Отанын, атамекенін сүйеді деген сөз бар. Ал, бұлардың бәрі — адам баласы үшін ең қасиетті ұғымдар. Сондықтан біз мәдениетті ойланып, сөйлеп үйренуіміз керек.
Топқа бөлу
Туған жер,ана,еңбек туралы мақал-мәтелдерді пайдаланып 3-топқа бөлу.
Ынтымақтастық атмосферасы
Жолдарыңа үңіліп,
Екі бақа жүгіріп,
Секіреді, бақ-бақ,
Ағаштарды аттап.
Олар ерте тұрады,
Беті-қолын жуады.
Оңға-солға шайқалып,
Бақылдайды ән салып.
Судан шіркей табады,
Өсіп үлкен болады.
Бақ-бақ, нақ-нақ,
Біздер айттық тақпақ.
Оқушылар мұғаліммен қосылып тақпақты айтады
Мағынаны тану
Сұрақтарға жауап беру: Мәтін бойынша тіл мәдениетіне қатысты өз ойларын сұрақ бойынша толықтыру.
Тілді қадірлеу неден басталады?
Тілді қадірлеу дұрыс сөйлеуден басталады
Адам мәдениетінің алғышарты не болып табылады?
Адам мәдениетінің алғышарты — дұрыс сөйлей білу болып табылады
Тілін білмеген нені білмейді?
Тілін білмеген — түбін білмейді.
Қазақта дұрыс сөйлей білу мәдениеті деп нені атаған?
«Аталы сөз — баталы сөз» деген екен.
«Тілін білмеген — түбін білмейді» дегенді қалай түсінесіңдер?
Сөз мәдениетін дұрыс сөйлей, ойлай алмайтын адамды айтады.
Қазақта ойланып барып сөйле деген нақыл сөзде бар.
Оқулықтағы тапсырмаларды, топтарға бөлу.
Сергіту сәті
Оңға түзу тұр,
Солға түзу тұр.
Алға бір адым
Артқа бір адым.
Оңға бұрылып,
Солға үңіліп
Жоғары, төмен қарайық,
Орнымызды табайық.
Білімділік: Оқушыларға мәтіннің бөліктері туралы түсінік беру. Дамытушылық: Оқушылардың өз бетімен жұмыс жасауы арқылы теориялық ойлауын, сөйлеу тілін дамыту.
Тәрбиелік: Ұйымшылдыққа, адамгершілікке, еңбекқорлыққа, көше тәртібін сақтауға тәрбиелеу.
Дұрыс құрылмаған мәтінді қайта құру арқылы сөйлемдердің байланысын көрсету. Мәтіннің тақырыбы мен ондағы негізгі ойды анықтау.
Топқа бөлу
Сыныпты жыл мезгілдеріне қарай төрт топқа бөлу. Күз айында туылғандар 1 - топ, қыс айында дүниеге келгендер 2 - топ, көктем айындағылар 3 - топ, жаз айындағылар 4 - топ болып бөлінеді.
Ынтымақтастық атмосферасы
Оқушыларға сұрақ қою арқылы бүгінгі тақырыптың атын табу. Ол үшін сұрақтың жауабын тауып, сол сөздің бірінші әріпін шашылған әріптердің ішінен тауып жазып отырамыз.
а) Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал ету.Ойлау шеберлігін,сөйлеу мәдениетін арттыру;
ә) Тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу;
б) Сөйлеу тілін сөз мағынасын түсініп,шапшаң ой қорыта алуға,көркем,ұқыпты жаза білуге дағдыландыру.
Сабақтың түрі : Дәстүрлі сабақ
Сабақтың әдісі : Сұрақ-жауап,шығармашылық іздену
Сабақтың көрнекілігі : Кеспе қағаздар,суреттер
Оқыту нәтижесі
Мәтінмен жұмыс істейді
Жазбаша ауызша түрлерімен таныс болады
Топқа бөлу
Пазлдың көмегімен оқушыларды топтарға бөлу
Ынтымақтастық атмосферасы
– Балалар, бүгін біз бірінші рет шаттық шеңберіне жиналайық! Шеңберге тұрайық, достарымызбен қол ұстасайық! Барлығымыз жақсы көңіл-күйде бір-бірімізге тілегімізді айтайық! Бір-бірімізге қарап күлкімізді сыйлайық!
Мәтін деп айтылған ой-пікірдің,белгілі бір шығармашылық жұмыстың,біреудің шығармасының не оның үзіндісінің қағазға түскен немесе ауызша айтылған түрін айтады.Мәтін өзара байланысты бірнеше сөйлемнен тұрады да,олардағы жинақталып келіп, автордың белгілі бір пікірін,көзқарасын білдіреді.
Мәтінмен жұмыс:
Мәтін туралы түсінік берген соң,суреттер қойып соған қарап мәтін құратқызамын.
Шығармашылық жұмыс:
Оқушыларға мынадай тапсырма беремін.
1-топ
Жолдасына хат жазуды тапсыру.
2-топ
Өзінің бір нәрсеге қуанған кезіндегі көңіл күйін баяндап жаздыру.
3-топ
Табиғат көрінісін суреттеу
Оқулықтағы жаттығуларды,топтарда орындау.
Сергіту сәті
Орнымыздан тұрайық,
Алақанды созайық.
Оңға қарай иіліп,
Солға қарай иіліп,
Бір отырып, бір тұрып,
Сәл тынығып алайық.
Оқушылар денелерін жатықтырады
Ой толғаныс
Мәтін дегеніміз не?
Мәтіндегі ой бөліктері дегенді қалай түсінесің ?
Мәтін мен мазмұнның байланысы дегенді қалай түсінесің ?
Жазбаша мәтін туралы не білесіңдер?
Үй тапсырмасы
Оқулықтағы тапсырмаларды орындау
Күнделіктеріне жазады
Бағалау
Бағалау парақшаларын тарату
Парақшаларды толтырады
Кері байланыс
Қазақ тілі
Уақыты:
Кабинет:
Мұғалім:
Сабақтың атауы
Мәтіннің құрылысы Ойдың берілу тәсілдері (әңгімелеу, баяндау, сипаттау, талқылау)
Сілтеме
Қазақ тілі оқулығының әдістемесі
Сабақтың жабдығы
Тақта,суреттер,кеспе қағаздар
Жалпымақсаттар
Сабақтың мақсаты: а) Мәтіннің түрлерімен таныстыру, сол арқылы оқушылардың байланыстырып сөйлеу дағдыларын қалыптастыру. Мәтін түрлерін бір - бірінен ажыратып, оны таба, құра білуге машықтандыру.
ә) Тазалық, ұқыптылық, білімге деген құмарлық, бір - біріне деген достық, қамқорлық қасиеттеріне, табиғатты аялауға баулу.
б) Сөздік қорын молайтып, ауызекі, жазба тілін, логикалық ойлау, шығармашылық қабілеттерінің дамуына ықпал ету.
Сабақтың түрі: Жаңа білімді меңгерту
Оқыту әдісі: сөздік, көрнекі, талдау, салыстыру, ажырату, топтау, проблемалық ізденіс әдісі, өз бетінше жұмыс, жазба жұмысы, ойын әдісі
Көрнекілік: сөйлемдер жазылған қима қағаздар, күнбағыс мүшелерінің кескін суреттері, М. Жұмабаев портреті, компьютерден слайд,
Пәнаралық байланыс: дүниетану, әдебиеттік оқу
Оқыту нәтижесі
Топқа бөлу
Сыныпты жыл мезгілдеріне қарай төрт топқа бөлу. Күз айында туылғандар 1 - топ, қыс айында дүниеге келгендер 2 - топ, көктем айындағылар 3 - топ, жаз айындағылар 4 - топ болып бөлінеді.
Ынтымақтастық атмосферасы
Оқушыларды, оқу құралдарын түгендеп, тексеру.
Психологиялық дайындық:
Мынау менің жүрегім,
Бәрі осыдан басталған.
Мынау басым ақылды,
Бәрін осы басқарған.
Мынау менің оң қолым
Мынау менің сол қолым
Барлық істі атқарған.
Үй тапсырмасын сұрау
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру: Дидактикалық карточкадағы орындаған тапсырмасын оқушылар кезекпен шығып ауызша айтып береді. Бағалау, мадақтау.
1. Мәтін дегеніміз не?
2. Қандай сөйлемдер мәтін құрайды?
3. Мәтіннің қандай бөліктері болады?
4. Мәтіннің бөліктері қалай жазылады?
Мағынаны тану
Мәтіннің үш бөлімі болады:
Басы
Негізгі бөлімі
Соңы
Ереже
Мәтін - мағына жағынан өзара байланысты екі не одан да көп сөйлемнен құралады. Мәтінге ат қоюға болады.
Мәтіннің үш түрі болады
Әңгімелеу (не істеді?)
Сипаттау (қандай?)
Пайымдау (неліктен?)
Оқулықтағы жаттығуларды,топтарда орындау.
Сергіту сәті
«Би билейміз» қимылды ән
Иілеміз оңға бір, иелеміз солға бір.
Бір анда, бір мұнда, өзіңді өзің айнала.
Бас аяқты топ, топ, топ,
Шапалақта хоп, хоп, хоп.
Бір анда, бір мұнда, өзіңді өзін айнала.
Басымызды иеміз, би билейміз күлеміз,
Бір анда, бір мұнда, өзіңді өзің айнала.
Оқушылар денелерін жатықтырады
Ой толғаныс
- Балалар, бүгін сабақта немен таныстық?
- Мәтіннің қандай түрлері болады?
- Мәтіннің бөліктері қалай жазылады?
Мәтіннің қандай түрлері бар?
Мәтін
Үй тапсырмасы
3 түрлі мәтін жазып келу
Күнделіктеріне жазады
Бағалау
Бағалау парақшаларын тарату
Парақшаларды толтырады
Кері байланыс
Қазақ тілі
Уақыты:
Кабинет:
Мұғалім:
Сабақтың атауы
Диктант «Аса білімді адам» Қатемен жұмыс.Тіл ұстарту.
Сілтеме
Қазақ тілі оқулығының әдістемесі
Сабақтың жабдығы
Тақта,суреттер,кеспе қағаздар
Жалпымақсаттар
а) білімдік: тақырып бойынша жан-жақты мәлімет бере отырып,
лексиканы пысықтау, сауатты жазуға және сөйлеуге үйрету;
ә) дамытушылық: ауызша және жазбаша тілді дамыту,
қызығушылығын арттыра отырып, танымдық көзқарастарын
қалыптастыру;
б) тәрбиелік: өз елін, жерін, Отанын сүюге, мемлекеттік тілді
құрметтеуге, қоғамдық ортада өзін-өзі ұстауға тәрбиелеу;
Сабақтың түрі: пысықтау сабағы
Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ-жауап
Оқыту нәтижесі
Топқа бөлу
Геометриялық фигуралар арқылы топтарға бөлу
Ынтымақтастық атмосферасы
Ұға білсең мені сен,
Бақытыммен бөлісем.
Жүрек сөзін жалғаймын,
Бәрін саған арнаймын!
– Бүгін – тамаша күн. Біздің көңіл-күйіміз жақсы. Біз бір-бірімізбен ойнап, Махаббатқа, Қуанышқа, Бақытқа өз жүрегімізді арнап отырмыз.
Үй тапсырмасын сұрау
Үй тапсырмасы жазылған дәптерлерін тексеру
Мағынаны тану
Асхана.
Біздің ауыл орталығында үлкен асхана бар. Асханада ауыл адамдары тамақ ішеді. Асханадағы аспаз тамақты өте дәмді пісіреді. Асханада әрдайым ыстық тамақ, салаттар жеуге болады. Асхананың іші жарық, кең және таза.
Біз мұғаліммен асханаға келдік. Барлығымыз орындықтарға отырып тамақ іштік. Тамақ өте дәмді болды. Барлығымызға асханада өте ұнады. Біз аспазға алғыс айттық. (51 сөз)
Сергіту сәті
Орнымыздан тұрайық,
Алақанды созайық.
Оңға қарай иіліп,
Солға қарай иіліп,
Бір отырып, бір тұрып,
Сәл тынығып алайық.
Оқушылар денелерін жатықтырады
Ой толғаныс
І нұсқа
ІІІ деңгей
1. Мына сөздерге зат есімнің сұрағын қой: асхана, мұғалім.
2. Көптік жалғау жалғанған сөздерді тауып жаз.
3. Буынға бөліп, буын түрлерін анықта.
Біздің ауыл орталығында үлкен асхана бар.
ІІ нұсқа
ІІІ деңгей
1. Мына сөздерге зат есімнің сұрағын қой: Аспаз, ауыл.
2. Көптік жалғау жалғанған сөздерді тауып жаз.
3. Буынға бөліп, буын түрлерін анықта.
Тамақ өте дәмді болды.
ІІ деңгей.
І нұсқа
1.Дыбыстық талдау жаса: Жарық
2. Мына сөздердің септік жалғауларын тап. Біздің, тамақты, асханада.
ІІ нұсқа
1. 1.Дыбыстық талдау жаса: Аспаз.
2. Мына сөздердің септік жалғауларын тап. Мұғаліммен, ауыл, аспазға.
І деңгей
І нұсқа
1. Отбасы туралы әңгіме құра.
2. Білім туралы 2 мақал-мәтел жаз.
ІІ нұсқа
1. Мектеп туралы әңгіме құра.
2. Отбасы туралы 2 мақал-мәтел жаз.
Үй тапсырмасы
Қайталау
Күнделіктеріне жазады
Бағалау
Бағалау парақшаларын тарату
Парақшаларды толтырады
Кері байланыс
Қазақ тілі
Уақыты:
Кабинет:
Мұғалім:
Сабақтың атауы
Лексика.Сөз бен мағына.
Сілтеме
Қазақ тілі оқулығының әдістемесі
Сабақтың жабдығы
Тақта,суреттер,кеспе қағаздар
Жалпымақсаттар
а) білімдік: сөз бен мағынаның бірлікте қолданылатынын аңғарту, сөздердің де топқа бөлінетін түсіндіру;
ә) дамытушылық: ана тілінде өз ойларын көркем тілде жеткізе білу қабілеттерін дамыту, шығармашылық қабілетін жетілдіру;
б) тәрбиелік: сөздердің табиғатын түсіне отырып, орынды қолдана білуге дағдыландыру, сауаттылық пен ұқыптылыққа тәрбиелеу.
Сабақ түрі: аралас сабақ
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, пікірлесу
Пәнаралық байланыс: әдебиет
Көрнекіліктер: кеспе қағаздар
Оқыту нәтижесі
Топқа бөлу
Сыныпты жыл мезгілдеріне қарай төрт топқа бөлу. Күз айында туылғандар 1 - топ, қыс айында дүниеге келгендер 2 - топ, көктем айындағылар 3 - топ, жаз айындағылар 4 - топ болып бөлінеді.
Ынтымақтастық атмосферасы
Психологиялық дайындық
Қазақ тілім – өз тілім, ана тілім,
Абай, Мұхтар сөйлеген дана тілім.
Қастерлейді ұл-қызың мәңгі сені
Болашағым, бақытым, дара тілім.
(Ж. Молдағалиев)
Үй тапсырмасын сұрау
Үй тапсырмасы жазылған дәптерлерін тексеру,талдау
Мағынаны тану
Лексика – белгілі бір тілдегі сөздердің жиынтығы. Сөз – зат не құбылыс атауы.
Сөздерді өз орнына қойыңдар. Сөйлем құрауға бізге қандай тілдік құрал беріліп тұр?
Мөлдір, сулы, айналуы тиіс, Қазақстан, желекті, жасыл, өлкеге.
«Қазақстан мөлдір, сулы, жасыл желекті өлкеге айналуы тиіс.» Н.Назарбаев.
– Ал олардан сөйлем шығару үшін қандай қасиетіне қарадық?
– Мағына
– Мағына – сөздің ішкі мазмұны.
Оқулықтағы жаттығуларды,топтарда орындау.
Сергіту сәті
Орнымыздан тұрайық,
Алақанды созайық.
Оңға қарай иіліп,
Солға қарай иіліп,
Бір отырып, бір тұрып,
Сәл тынығып алайық.
Оқушылар денелерін жатықтырады
Ой толғаныс
Топтық жұмыс. (Балаларға кәмпиттер шашылады, Ішінде сұрақтары бар, топ ішіненоқушылар жауап береді.)
Лексика дегеніміз не?
Сөз дегеніміз не? Мысал?
Сөздің тура мағынасы. Мысал келтір?
Сөздің ауыспалы мағынасы.Мысал
Омонимдер. Мысал?
Синонимдер. Мысал?
Антонимдер.Мысал?
Үй тапсырмасы
Оқулықта берілген тапсырманы орындау
Күнделіктеріне жазады
Бағалау
Бағалау парақшаларын тарату
Парақшаларды толтырады
Кері байланыс
Қазақ тілі
Уақыты:
Кабинет:
Мұғалім:
Сабақтың атауы
Сөз мағынасы мен тіл байлығы
Сілтеме
Қазақ тілі оқулығының әдістемесі
Сабақтың жабдығы
Тақта,суреттер,кеспе қағаздар
Жалпымақсаттар
1. Оқушылардың сөз және оның мағынасы туралы білдіріп тереңдете түсу. Мағынасы қарама - қарсы сөздер туралы түсінік беру.
2. Оқушылардың ойлау қабілетін дамыту, сол арқылы сөз байлығын арттыру, сөйлеу дағдыларын жетілдіру, зеректілікке, ұқыптылыққа, адалдыққа баулу.
3. Көркем жазу арқылы әсемдікті түсінуге тәрбиелеу.
Типі: жаңа білімді меңгерту сабағы.
Әдіс – тәсілдері: сұрақ - жауап, түсіндіру, талдау - жинақтау, түсіндірмелі.
Көрнекілігі: интерактивті сабақ, слайдтар.
Оқыту нәтижесі
Топқа бөлу
Сыныпты жыл мезгілдеріне қарай төрт топқа бөлу. Күз айында туылғандар 1 - топ, қыс айында дүниеге келгендер 2 - топ, көктем айындағылар 3 - топ, жаз айындағылар 4 - топ болып бөлінеді.
Ынтымақтастық атмосферасы
Көк аспанда күн күлсін.
Бірге күлсін бүлдіршін!
Көк аспанда күн күлсін,
Жерге ұдайы нұр құйсын!
Көк аспанда күн күлсін.
Ұл қолында ту жүрсін,
Қыз қолында гүл жүрсін!
Көк аспанда күн күлсін.
Бірге күлсін бүлдіршін!
М. Әлімбаев
Үй тапсырмасын сұрау
- Сөз мағынасы дегеніміз не?
- Біз қандай мағыналы сөздермен таныстық?
- Омоним дегеніміз не?
- Синоним дегеніміз не?
- Көп мағыналы сөздер деп қандай сөздерді атаймыз?
Мағынаны тану
Асыл сөзді іздесең,
Абайды оқы ерінбе!
Адалдықты көздесең,
Жаттап оқы көңілге!
С. Торайғыров
Ұлы ақын Абай ақылды, тапқырлықты қажет етеді және өте қызық ойын деп жұмбақты жақсы көріпті. Өзі де жұмбақ шығарыпты. Соның бірі мынау:
- Баяғыдан бері сегіз батыр кезек жығысып келе жатыр. Түбінде қайсысы жеңері тағы белгісіз. Сол сегіз батыр кімдер?
Шешуі: Қыс пен жаз, күн мен түн, тақ пен жұп,
Жақсылық пен жамандық болды сегіз.
(Абай)
- Осы жұмбақтың шешіміне назар аударыңдар.
- Жұптасып тұрған сөздер туралы не айтуға болады?
- Олар қандай сөздер?
Суретпен жұмыс.
- Мына суретке назар аударыңдар. Мағыналары бір - біріне қарама - қарсы болатын заттарды атаймыз.
Үлкен үй - кішкентай үй
Түзу сызық - қисық сызық
Түн – ай
Қыз бала - ұл бала
Бүр тай гүл - гүл шоғы
Қосу амалы – азайту амалы.
- Енді дәптерімізді екі бағанаға мына сөздерге қарама - қарсы мағыналы сөздер ойлап жазайық.
Аз - көп
Қорқақ – батыр
Таза - лас
Дос - дұшпан Алыс - жақын
Жас - кәрі
Жарық - қараңғы
Әдепті - әдепсіз
Оқулықтағы жаттығуларды,топтарда орындау.
Сергіту сәті
Керісінше
Мен қазір деймін көңілсіз
Ал сіздер деңдер......
Егер мен десем ол алыс
Қарсы болыңдар......... деп.
Егер мен жұмыс десем,
Айқайлаңдар............... деп.
Ал егерде бұл басы десем,
Айтасыңдар................ деп.
Өлеңдегі мағыналары қарама - қарсы сөздердің астын сызу.
Оқушылар денелерін жатықтырады
Ой толғаныс
Есіңе сақта!
Антоним грек тілінен аударғанда anti - қарсы, onima - есім деген мағынаны білдіреді. Антоним сөздер де синонимдер сияқты біздің тілімізді бай, көркем, мазмұнды ете түседі.
Антонимдер көбінесе мақал - мәтелдер мен жұмбақтарда кездеседі. Өйткені мақал - мәтелдер мен жұмбақтар да сөз аз, ал халық даналығы көп болады.
