І. Жоспарлау (шығармаға жоспар құру)
Қобызшы бейнесі, «Бозінген» тарихы, «Күй күшті, тауды-тасты бұзатұғын»
ІІ. Анықтау (ақын қолданған бейнелі сөздерді, теңеу, эпитеттерді табу)
Теңеу
|
Эпитет
|
Кейіптеу
|
Екі көз жасты өзендей сорғалатып
|
Күл көрпе, қорда төсек, қара тас, алтын басты, құба құм, қоңыр түн, әсем күй, жүйрік үн, зарлы қобыз, алтын күн, мұңды дауыс
|
Кейде күй, талмаураған, талықсыған,
Кейде өжет, кейде долы албыртсынған,
Сыр суы көңілі босап, сыңқылдаған,
Тұнжырап,жейде, жыңғыл дым үндемей,
Күйініп көкте жұлдыз жел жылаған.
Селеулер жел оятқан билеген би.
|
ІІІ. Зерттеу (күйге тән сипаттарды жинақтау)
ІҮ.Салыстыру ( С.Сейфуллиннің “Ақсақ киік” өлеңі мен І.Жансүгіровтің “Күй” поэмасын салыстыру, ортақ қасиетін табу)
С.Сейфуллиннің “Ақсақ киік” өлеңі
|
Ортақ қасиеті
|
І.Жансүгіровтің “Күй” поэмасы
|
1. Бетпақ дала көрінісі, киіктің сұлулығын,мерген қолынан жаралануы сипатталады.
2.Жазықсыз киіктің мұңы.
3.Өлең
|
Екі ақын да жануарлар басндағы зар мен мұңды шебер, көркем бейнелейді.
Сыршыл ақындар.
|
1.Қобызшы Молықбай шалдың ерекше орындайтын күй, Бозінген зары, күй құдіреті сипатталады.
2.Ұры қолына түскен інген зары.
3.Поэма
|
|
Сергіту сәті
|
Орнымыздан тұрайық,
Алақанды созайық.
Оңға қарай иіліп,
Солға қарай иіліп,
Бір отырып, бір тұрып,
Сәл тынығып алайық.
|
Оқушылар денелерін жатықтырады
|
Ой толғаныс
|
«Соңғы сөзді мен айтайын» стратегиясы.
Бүгінгі сабақтан не түйгенін ауызша айтып өту.(оқушылар дөңгеленіп тұрып, бір-біріне қобызды ұсыну арқылы ойларын жеткізеді)
|
Үй тапсырмасы
|
Поэмадан үзінді жатқа оқу
Белгілі бір күйдің шығу тарихын жинақтап келу.
Қазіргі замандағы күйшілер туралы
пікір алмасуға дайындық
|
Күнделіктеріне жазады
|
Бағалау
|
Бағалау парақшаларын тарату
|
Парақшаларды толтырады
|
Кері байланыс
|
Қазақ әдебиеті
|
Уақыты:
|
Кабинет:
|
Мұғалім:
|
Сабақтың атауы
|
Күйші құдіреті,өнер туралы
|
Сілтеме
|
Қазақ әдебиеті оқулығының әдістемесі
|
Сабақтың жабдығы
|
Тақта,суреттер,кеспе қағаздар
|
Жалпы мақсаттар
|
Өз халқының күйшілерін тану. Өнер адамдарына деген құрмет сезімдерін туғызу.
Тәрбиелік мәні: Өнерді құрметтеуге, өзін - өзі ұстауға, адамгершілікке, өнерді бағалай білуге тәрбиелеу.
Дамытушылық мәні: Оқушылардың ән - күйлерді тыңдай арқылы әуендік сезімталдығын арттыру, есте сақтау, қиялдау, ойлау қабілеттерін дамыту.
Сабақтың түрі: Аралас сабақ.
Пәнаралық байланыс: Тарих, әдебиет, бейнелеу.
Сабақтың көрнекілігі: Күйшілердің суреті, топтастыру, сергіту сәті, сызба жұмыстары, аспаптардың суреті, баян аспабы.
|
Оқыту нәтижесі
|
Топқа бөлу
|
Геометриялық фигуралар арқылы топтарға бөлу
|
Ынтымақтастық атмосферасы
|
Қоңырау біздің сиқырлы,
Сыңғырлап тағы ән салды.
Шақырды түріп ұйқыңды,
Шеңберге тұр, – деп баршаңды!
|
Үй тапсырмасын пысықтау
|
«Сары даланы сазбен тербеткен» қазақтың атақты күйшісі Қорқыт атамыз туралы айтамыз.
4. «Адасқан ноталар» ойынын ойнату.
5. Балалар біздер «Адасқан ноталар» сұрақ - жауап ойыны арқылы өткен сабақты пысықтау. Нота астында жазылған сұрақтарға жауап беріп, ноталарды нота сызығына орналастырамыз.
|
Мағынаны тану
|
Сабақтың тақырыбы: «Күй құдіреті»
- Музыка дегенде көз алдымызға не елестейді? Сұраққа жауап беру.
- Ән, күй, би, домбыра бұның барлығын өнер деп атаймыз.
Соның ішінде бүгінгі сабақта танысатынымыз «Күй» өнерімен танысамыз.
«Күй» дегеніміз не?
Күй - домбыра және басқа аспаптарда халық аспаптарында орындалатын музыкалық шығарма. Күйлер домбыра, қобыз және сыбызғы аспаптарында орындалады.
Күйлер тақырыбымен мазмұнына қарай: аңыз күйлер, тартыс күйлер, тарихи күйлер, арнау, лирикалық, психологиялық күйлер болып жіктеледі.
Аңыз күйлер - халықтың өткен тұрмыс - тіршілігі жайлы баяндайды. «Жетім бала», «Ақсақ құлан» т. б күйлерді жатқызамыз.
Тарихи оқиғаларға жоңғар шапқыншылығымен оған қарсы халқымыздың күресі «Ел айырылған», «Жеңіс» атты күйлер.
Арнау күйі - белгілі бір адамдарға арнап шығарған күй. Оларға «Абыл»,»Байжұма» күйлерді жатқызамыз.
|
Сергіту сәті
|
Жайғаным –түкті кілем,
Ілгенім-тықыр кілем. ( Жасыл шөп.)
Мұхиттардың ортасында
Аппақ тау бар, түк өспейді.
Жер шарының картасында
Оған еш шың теңеспейді. ( Оқжетпес.)
Туған жердің белбеуі
Шұбатылып қалыпты.
Керемет-ау кернеуі,
Тасты тесіп, жарыпты. (Бұлақ)Жұмбақтың шешуіне фонетикалық талдау жасау.
|
Оқушылар денелерін жатықтырады
|
Ой толғаныс
|
Күй аттарын теріп жаз.
«Асанқайғы», «Терісқақпай», «Қорамсақ», «Сары өзен», Боз інген», «Ақ көбек», «Ақсақ құлан», «Қос келіншек»,
«Жау жорығы», «Қалмақ қыз», «Арша мерген», «Қара көбек», «Бала көбек», «Желмая», «Тәттімбет», «Кенже қара»,
«Тойтан салған», «Атылған аққу», «Күйген», «Суға кеткен», «Нар идірген», «Ой,бауырым!», «Азат».
Күй туралы аңыздарды әңгімеле.
Күй әуенінің түрлері Зарлы күй
Ащы күй
Тәтті күй
Мұңды күй
|
Үй тапсырмасы
|
Оқулықтағы тапсырмаларды орындау
|
Күнделіктеріне жазады
|
Бағалау
|
Бағалау парақшаларын тарату
|
Парақшаларды толтырады
|
Кері байланыс
|
Қазақ әдебиеті
|
Уақыты:
|
Кабинет:
|
Мұғалім:
|
Сабақтың атауы
|
М.Әуезов «Ақын қонақтар»
|
Сабақтың жабдығы
|
Тақта,суреттер,кеспе қағаздар
|
Жалпы мақсаттар
|
1.Білімділік: а) Жазушы М.Әуезовтың өмірі мен шығармашылығы туралы мәлімет беру;әңгімедегі ақын қонақтар мен бала Абай жайы мағлұмат беру
3.Дамытушылық :ой еркіндігін, пікірлерін саралай білуге, тиянақты сөйлей білуге үйрету, өз бетімен ізденуге бағыттау;
2.Тәрбиелік: Оқушыларды әдеби шығарманы сүйіп оқуға баулу, Абай жолын үлгі ету. Егемен еліміздің жас ұрпақтарын жан-жақты жетілген адам атына лайықты азамат етіп тәрбиелеу;
Сабақтың түрі : жаңа сабақ
Әдістері : түсіндіру ,іздену, сұрақ-жауап, салыстыру ,сын тұрғысынан ойлау
Көрнекіліктер : интерактивті тақта , бейне таспа , сызба , семантикалық карта
Көрнекілігі: үлестірме кесте, карточкалар, плакатқа жазылған сөздер.
|
Оқыту нәтижесі
|
Топқа бөлу
|
Сыныпты жыл мезгілдеріне қарай төрт топқа бөлу. Күз айында туылғандар 1 - топ, қыс айында дүниеге келгендер 2 - топ, көктем айындағылар 3 - топ, жаз айындағылар 4 - топ болып бөлінеді.
|
Ынтымақтастық атмосферасы
|
Қоңырау біздің сиқырлы,
Сыңғырлап тағы ән салды.
Шақырды түріп ұйқыңды,
Шеңберге тұр, – деп баршаңды!
|
Қызығушылықты ояту
|
- Абайдың өмірі мен шығармашылығы туралы сұрақ – жауап.
1.Абай қай жерде ,нешінші жылы дүниеге келді.
2.Абайдың шын аты кім ?
3.Абайдың қандай өлеңдерін білесіңдер ?
4.Абайға қандай атақтар берілді?
3.Мағынаны тану
1.М.Әуезов туралы түсінік.Оқушылардың қосымша мәліметтері.
2.Бейне таспа материалдарын көрсету.
3. « Ақын қонақтар » әңгімесінің мазмұнын меңгеру.
4. . Әңгімені композициялық құрылысына талдай отырып, мазмұнын айту.
5.Қонақ түрлерін айтып,таныстыру. Сахналық қойылым.
Алайда халық арасында «Құтты қонақ келсе қой егіз табады, құтсыз қонақ келсе малын қырсық шалады», – деген де нақыл бар. Мұны Сырым батыр бала кезінде-ақ қалай теріске шығарған еді, енді соған тоқталсақ. «Мөңке бидің үйіне құнанына мініп Сырым бала келеді. Баланы көзге ілмеген би: «Балаға айран әкел», – депті. Таңертең аулада семіз қызыл тұсақтың үйелеп өліп қалғанына қайғырған Мөңке:
- «Құтты қонақ қонса, қойы егіз табады; құтсыз қонақ қонса, малын қырсық шалады», – деген. Қызыл тұсақ үйелеп өліпті. Бала, құтсыз қонақ болдың. Енді үйімнен кет, – деп ызғар шашады. Сонда Сырым бала: – Олай болмас. «Құтты қонақ қонса, малы өліп, басы аман қалады; құтсыз қонақ қонса, өзі өліп, малы иесіз қалады», – деген. Менің қандай қонақ екенімді өзіңіз біліңіз», – депті.
Қонақ түрлерімен таныстыру.Дәптермен жұмыс.
5. Түсініктеме күнделігі .Сөздікпен жұмыс
|
Мағынаны тану
|
6 .Әдебиет теориясы
Портрет – ақынның немесе жазушының кейіпкер бейнесін сөзбен салған портреті. Портретте адамның сырт бітімі, кескін-келбеті, жүріс-тұрысы суреттеледі.
7.Оқулықтан Абайдың портретін оқу
8.Венн диаграммасы
9 . Семантикалық карта
р/с
|
Сұрақтары
|
Зере
|
Ұлжан
|
Абай
|
Барлас
|
Байкөкше
|
1
|
Абайдың әңгімешіл әжесі кім?
|
|
|
|
|
|
2
|
Абайға домбыраны сыйға тартқан кім?
|
|
|
|
|
|
3
|
Абай ауылына келген жас қонақ кім еді?
|
|
|
|
|
|
4
|
Абай қонақтарға сый беру туралы кімге ұсыныс жасады?
|
|
|
|
|
|
5
|
13 жасар ақын бала кім еді?
|
|
|
|
|
|
|
Сергіту сәті
|
Анаграмманы оқу
Бірінші сөз.
Табылды аңшыдан
Екінші сөз.
Жердің өркеш биігі
Жолдың ақыры мен қиыры
Қос жұмбақ сөз.
Сөз құраса бірігіп,
Бізге бер деп
Аспа келер жүгіріп. (оқ - отау)
|
Оқушылар есте сақтауын жатықтырады
|
Ой толғаныс
|
VI. Ой қозғау
№
|
Сұрақтар
|
Дұрыс
|
Дұрыс емес
|
1
|
«Абай жолы» романындағы негізгі кейіпкер – Абай
|
|
|
2
|
Ұлжан – қатігез, зұлым, қара ниет адам
|
|
|
3
|
Әңгіме Абайдың жиырма жасар кезінен басалады
|
|
|
4
|
Барлас пен Байкөкше жоқ іздеп жүрген адамдар
|
|
|
5
|
Абайдың анасы ақын қонақтарға отар-отар қой тарту етті
|
|
|
6
|
«Ғылым таппай мақтанба» өлеңін Ыбырай Алтынсарин жазды.
|
|
|
7
|
«Абай жолы» романының авторы Мұхтар Әуезов
|
|
|
|
Үй тапсырмасы
|
Оқулықтағы тапсырмаларды орындау
|
Күнделіктеріне жазады
|
Бағалау
|
Бағалау парақшаларын тарату
|
Парақшаларды толтырады
|
Кері байланыс
|
Қазақ әдебиеті
|
Уақыты:
|
Кабинет:
|
Мұғалім:
|
Сабақтың атауы
|
С.Мұқанов «Лашын» әңгімесі
|
Сабақтың жабдығы
|
Тақта,суреттер,кеспе қағаздар
|
Жалпы мақсаттар
|
Білімділік мәні: Оқушыларға қазақ әдебиетінің ірі тұлғаларының бірі С.Мұқановтың өмірі мен шығармашылығын таныту.Өмібаяндық шығармасы “Өмір мектебі “романынан алынған үзіндідегі хазақтың саятшылық жайлы ой-пікірін, ұлттық дәстүрді насихаттау
Тәрбиелік мәні:Оқушыларға эстетикалық тәрбие беру, адамгершілікке баулу, қазақтың ұлттық құсбегңлік өнерін дәріптеу
Дамытушылық мәні: Жеке тұлғаны шығармашылықпен жұмыс жасауға өз ойын еркін жеткізе білуге ,ерік –сезімін дамытуға,тіл тазалығын сақтауға тәрбиелеп , дамыту
Түрі: Шығармашылық сабақ
Әдісі :Сын тұрғысынан ойлау,еркін жазу,сұрақ –жауап,әңгімелесу.
Пәнаралық байланыс: бейнелеу өнері, тарих, қазақ тілі, әдебиет теориясы.
Көрнекілігі:флипчарт ,сызбалар,сөзжұмбақ,суреттер,шығармалар ,бейне фильмдер
|
Оқыту нәтижесі
|
Топқа бөлу
|
Сыныпты жыл мезгілдеріне қарай төрт топқа бөлу. Күз айында туылғандар 1 - топ, қыс айында дүниеге келгендер 2 - топ, көктем айындағылар 3 - топ, жаз айындағылар 4 - топ болып бөлінеді.
|
Ынтымақтастық атмосферасы
|
Күн күлімдеп нұр төкті, бізге жолдап...
Балалар: Сәлем!
Жақсы сөздер нұр септі, бізге жолдап...
Балалар: Сәлем!
Еске сақтап кеңесті, достарға сыйла...
Балалар: Сәлем!
Кел,қосылып айтайық бір-бірімізге...
Балалар: Сәлем!
|
Үй тапсырмасын сұрау
|
Үй тапсырмасы жазылған дәптерлерін тексеру,бағалау
|
Мағынаны тану
|
Білім көкжиегі (оқулықпен жұмыс)
І топ
Мәтіннен Ахметтің портретін тауып оқы
ІІ топ
Лашын құсты суреттеген жерін тауып оқы
ІІІ топ
Дабыл аспабы жайлы деректі тауып оқы
Таным дерек: Дабыл аспабы жайлы
Этнография деп халықтың байырғы тұрмыс-салтын зерттейтін саланы айтады.
Этнографиялық бұйым немесе құрал деп байырғы тұрмыс-салтта қолданылған заттарды айтады. Мысалы: дабыл- этнографиялық құрал. Өйткені ертеде халық оны аңшылықта қолданған.
Зердеңе тоқы! Мәтінмен жұмыс
Шығармада
кездесетін
өлең жолдар
|
Шығармадағы
құс атаулары
|
Теңеу сөздер
|
Тұрақты тіркестер
|
Эпитеттер
|
Ахмет құс салуға шығатын кезең
|
|
|
|
|
|
|
Керекті сөздер: Жарау ат ,Құлақ естір жерде жоқ , Қыран құс қисық ұшып,түзу ілер ,сүңгуір қайықтай, өткірлігі ұстарадай, Қаз, Шабдан мұртты, Құс салып, айдын көлді дабылдаттым ,Лашын, Дуадақ, Таңату мен көтерілуінің арасы ,Күннің еңкеюі мен батуының арасы ,Айдын көл,
Көз көрім жер, Үйрек
“Құс аулау” ойыны
1- топ Үйректер сұрағына 10 20 30
2- топ Қаздар сұрағына 10 20 30
3 -топ Дуадақтар сұрағына 10 20 30 ұпайларын таңдау арқылы жауап берді .
Сауалдары:
1- топ Үйректер сұрағы 10 С.Мұқанов кім?
Үйректер сұрағы 20 Аңшы құстарды ата ?
Үйректер сұрағы 30 Дабыл деген не?
2- топ Қаздар сұрағы 10 Ахмет қазақ халқының қандай кәсібімен айналысады?
Қаздар сұрағы 20 Құстар жайлы мақал-мәтелдер айтыңыз
Қаздар сұрағы 30 Құстарда жауынан қорғану үшін қандай сезім мұшелері жақсы дамыған?
3 -топ Дуадақтар сұрағы 10 Ахметтің лашыны неше түлекте?
Дуадақтар сұрағы 20 Ахмет құс аулауға неге шілдеден кейін шығады?
Дуадақтар сұрағы 30Құстың отқа шығар кезі қай кез?
|
Сергіту сәті
|
Орнымыздан тұрайық,
Алақанды созайық.
Оңға қарай иіліп,
Солға қарай иіліп,
Бір отырып, бір тұрып,
Сәл тынығып алайық.
|
Оқушылар денелерін жатықтырады
|
Ой толғаныс
|
РАФТ стратегиясы
І топ
Роль -Оқушы бала
Аудитория -Сынып бөлмесі
Форма - Хат
Тақырып- Лашын- саят құсы
ІІ топ
Роль -Құсбегі
Аудитория -оқушылар
Форма - үндеу
Тақырып Саят құстарын қорғаңдар !
ІІІ топ
Роль -Жазушы
Аудитория -оқушылар
Форма - ертегі
|
Үй тапсырмасы
|
Оқулықта берілген тапсырмаларды орындау
|
Күнделіктеріне жазады
|
Бағалау
|
Бағалау парақшаларын тарату
|
Парақшаларды толтырады
|
Кері байланыс
|
Қазақ әдебиеті
|
Уақыты:
|
Кабинет:
|
Мұғалім:
|
Сабақтың атауы
|
Ғ.Мүсірепов «Жаңа достар»
|
Сабақтың жабдығы
|
Тақта,суреттер,кеспе қағаздар
|
Жалпы мақсаттар
|
білімділік - оқыған шығарманың мазмұнын меңгерту, мәтінге талдау;
дамытушылық - ізденушілік белсенділігін, танымдық қабілетін дамыту, қорытынды ой түйіндету;
тәрбиелік – адал достыққа, бауырмалдылыққа, мейірімділікке тәрбиелеу.
Типі:Білімді бекіту
Түрі:Топтық сайыс, әдеби талдау
Әдісі:СТО жобасы стратегиялары, сұрақ - жауап
Көрнекілігі:интерактивтік тақта, сызба – кестелер, Қ.Смағұлов портреті,кітап көрмесі т.б.
|
Оқыту нәтижесі
|
Топқа бөлу
|
Құттықтау қағазының қиындыларын құрастыру
|
Ынтымақтастық атмосферасы
|
Күн күлімдеп нұр төкті, бізге жолдап...
Балалар: Сәлем!
Жақсы сөздер нұр септі, бізге жолдап...
Балалар: Сәлем!
Еске сақтап кеңесті, достарға сыйла...
Балалар: Сәлем!
Кел,қосылып айтайық бір-бірімізге...
Балалар: Сәлем!
|
Үй тапсырмасын сұрау
|
1. Қайталау – оқу анасы.
2. Кітап- досың , ақылшың.
3. Білімді мыңды жығар.
4. Кім тапқыр? Ойыны.
5. Біліміңді байқап көр.
1. Қайталау - оқу анасы.
(оқушылардың бұрыннан білетін білімдерін еске түсіру арқылы буын тақырыбынан өткенді қайталау.)
а)Бірін –бірі тексеру .(сұрақ-жауап) Буын.
|
Мағынаны тану
|
1.Еске түсіру сұрағы:
а)- Кімнің қандай шығармасын оқып жатырмыз?
ә)-Шығарма қалай басталады?
2.Үй тапсырмасын тексеру сұрақтары
а) Баласын іздеген ана құшағында Қайрош қандай шаттық сезімге бөленді?
ә)Мария апай мен анамның әңгімесі
б)Қайрош шешесімен қайтпай,неге балалар үйінде қалды?Ол нені арман етті?
Үй тапсырмасын қорытындылай отырып,жаңа сабақты бастаймын.Шығарма маз-
мұнымен таныстық,бүгін шығарма кейіпкерлерімен тереңірек танысамыз.Кәні,шығарма
кейіпкерлерін атап жіберіңіздер.
Кейіпкерлер: Қайрош Мария апай
Бораш Қайроштың анасы
Шеген
Кейіпкерлерге мінездеме беру (топтастыру стратегиясы)
1. Білімге құштар адал
Қайрош
Ақылды бауырмал
өжет
өнерлі
ақылды Шеген адал
қайырымды
тәртіпті
өнерлі Бораш адал
тазайын
Қайроштың анасы мен Мария апайдың арасындағы әңгімені дәптерлеріне жазу
тапсырылады.
Кітаппен жұмыс.Шығармадан Шеген,Бораш,Мария апайлардың портретін тауып оқу.
Портреттің анықтамасы.Көркем әдебиетте адамның сырт бітімін,кескін -келбетін,жүріс-
тұрысын суреттеуді портрет деп атайды.
«Кім жылдам?» ойыны.Шығармадан табу.
Мақал мәтелдер: Әліпті таяқ деп білмейсің
Өлімнен ұят күшті
Қарға баласын аппағым дейді.
Тұрақты тіркестер: жау жүрек,екі көзі алақандай болу,шегіңді қатыратын,құлағына
құйып жатыр
Жер- су атаулары: Гурьев,Каспий,Сарытау,Ақ Жайық
Әдебиет теориясы.Пейзаж туралы түсінік беру.Пейзаж оқиғаның мезгілін,орнын көрсе-
тумен бірге шығармадағы кейіпкерлердің көңіл күйі мен сезімін,тіршілігін,арманын
аңғартуға қызмет етеді.
Салыстыру.Каспий теңізі мен Қайрош көңіл күйінде қандай ұқсастық бар?
|
Сергіту сәті
|
Орнымыздан тұрайық,
Алақанды созайық.
Оңға қарай иіліп,
Солға қарай иіліп,
Бір отырып, бір тұрып,
Сәл тынығып алайық.
|
Оқушылар денелерін жатықтырады
|
Ой толғаныс
|
Дәптерлеріне ой түйме жаздыру.
-Шығармадан алған әсерің қандай?
-Шығарма ұнады ма?
-Қандай оқиға өзіңе қатты ұнады?
|
Үй тапсырмасы
|
Оқулықтағы тапсырмаларды орындау
|
Күнделіктеріне жазады
|
Бағалау
|
Бағалау парақшаларын тарату
|
Парақшаларды толтырады
|
Кері байланыс
|
Қазақ әдебиеті
|
Уақыты:
|
Кабинет:
|
Мұғалім:
|
Сабақтың атауы
|
Бораш пен Шеген
|
Сабақтың жабдығы
|
Тақта,суреттер,кеспе қағаздар
|
Жалпы мақсаттар
|
Әңгіменің мазмұнын меңгерту. Кейіпкер бейнесін ашу Оқушыларды пікір айтуға, топпен жұмыс істеуге үйрету.
Тәрбиелік: Ұлтжандылыққа, отаншылдыққа, ата-анасын құрметтеуге, ұжымшылдыққа тәрбиелеу.
Дамытушылық: Оқушылардың тіл ұшқырлығы мен тіл байлығын жетілдіру.
Сабақтың түрі: талдау сабағы.
Сабақтың әдісі: топтық жұмыс, кейіпкерлерге мінездеме беру, хат жазу.
Көрнекілігі: интерактивті тақта, түсті бетшелер.
|
Оқыту нәтижесі
|
Топқа бөлу
|
Пазл арқылы топтарға бөлу
|
Ынтымақтастық атмосферасы
|
Шеңбер болып тұрайық жылы жүзбен,
Бізге келсін қуаныш нұр іздеген.
Шуақ толы жанымыз,жүрегіміз,
Үлгі алсын көрген жан мына бізден.
Бір-бірімізге күлімдейміз, қолымызды қысып амандасамыз, қатты құшақтасамыз.
|
Үй тапсырмасын сұрау
|
Оқушылар, біздер өткен сабағымызда классик жазушыларымыздың бірі
Ғ Мүсіреповтың «Жаңа достар» әңгімесімен таныстық. Бұл шығарма жазушының «Қазақ солдаты» романынан алынған үзінді. 1950 жылы толықтырылып басылған бұл роман алғашында «Қазақ батыры» деген атпен 1945 жылы жарыққа шыққан. Романға негіз болған оқиға өмірде болған Кеңес Одағының батыры Қайырғали Смағұлов (романда ол Қайрош Сарталиев деген атпен берілген). Неміс басқыншыларына қарсы ауыр да қаһармандық күресті суреттеген тұңғыш шығарма.
Сіздер өткен сабақта жазушы шығармашылығымен танысып, әңгіменің мазмұнын білдіңіздер. Бүгінгі сабағымызда кейіпкерлерге мінездеме беріп, шығарманы талдаймыз. Бірінші сыныпты топтарға бөліп аламыз. Ол үшін оқушылар кезек келіп, мына қағаздарды суырамыз. «Адал дос- асыл қазына» деген мақалды суырғандарыңыз бірінші топ, «Досы көпті жау алмайды, ақылы көпті дау алмайды» деген мақалды суырғандарыңыз екінші топ болады.
I. Мазмұнын айту.
I топ. 1. Сұрақтарға жауап бер.
1. Қайрош қайдан қашып келеді? Кімдерге кездеседі?
2. Бораш пен Шегеннің басынан қандай оқиғалар өткен?
3. Балалар қай жерді қоныстанған?
4. Шеген өзіне достарды қалай таңдайды және Қайрошқа нені міндеттеді?
II топ. 1.Сұрақтарға жауап бер.
1. Балалардың таныстығы қалай басталды?
2. Бораш пен Қайрошқа Шеген қалай көмектеседі?
3. Қайрош нешеге дейін санай алады?
4. Шегеннің үш түрлі өсиеті қандай?
2.Шығармадағы Қайрош қандай бала? Қайроштың ұнамды, ұнамсыз қасиеттерін дәлелдеу.
I топ. Жақтаушы. II топ. Қарсы топ.
|
Мағынаны тану
|
Сергіту сәті
|
Орнымыздан тұрайық,
Алақанды созайық.
Оңға қарай иіліп,
Солға қарай иіліп,
Бір отырып, бір тұрып,
Сәл тынығып алайық.
|
Оқушылар денелерін жатықтырады
|
Ой толғаныс
|
3.Бұл шығармадағы Қайрош кім? «Зытып келем, зытып келем» деп қазақ әдебиетінің классик жазушыларының бірі Ғабит Мүсіреповтей жазушының аузына сөз салған, барлық оқырмандардың сүйікті кейіпкеріне айналған әңгіменің бас кейіпкері Қайрош бейнесіндегі бала бұл- Қайырғали Смағұлов. Кеңес Одағының батыры. Ол шекарада әскери борышын өтеп жүргенде арнайы әскерилер дайындайтын оқуға жіберіледі. Сол кезде арнаулы жаттығулардан өтіп, барлаушы болады. Дегенмен, курс аяқталмай соғыс басталды. Еріктілер қатарында сержант Смағұловта соғысқа аттанады. Ол соғыс кезінде Сталинград, Кавказ, Грозный үшін болған шайқастарда асқан ерліктер көрсетіп, «Өжеттігі үшін» медалімен марапатталады.
4. Баяғыда бір жігіт биге келіп: «Мені сынап бер»,- деп келіпті. Сонда би: «Досыңды алып кел, өзіңді сынап берейін»,- депті. Әңгімеде Қайроштан басқа да кейіпкерлер бар. Олар- Қайроштың достары.
I топ. Бұл кімнің бейнесі?
Ашаң денелі, сұңғақ, күнге күйіп, күрең тартқан дененің бұлшық еттері иіріліп-иіріліп қояды.
II топ.
Бораш аққұба ғана, қағілез, қыз мінезді бала. Көздері де жаңа туған бұзаудың көзіндей, бар дүниеге таңдана қарайтын сияқты.қуануы да, ренжіп қалуы да оп-оңай. Мөлдір қара көзінен көңілінің түбі көрініп тұрғандай.
Шегенге мінездеме Борашқа мінездеме
Әңгімедегі Шеген балалар үйі белгілі себептермен Орал қаласына көшіріледі де, оқуды бітіріп, Орынбордағы әскери ұшқыштар училищесіне оқуға түседі.Ұлы Отан соғысына қатысып, ұшқыш болып, соғыста ерлік көрсетеді. Ал Борашқа келсек Мәскеудегі консерваторияға жолдамамен оқуға қабылданады.
5. Шегеннің үш өсиеті.
1.Балалар, осы өтірік айтса не болады?
Әрине, өтірік айтуға болмайды. «Өтірік өрге бастырмас» деген сөз бар емес пе?
Өтірікшіні ешкім жақсы көрмейді.
2.Ал, енді достық деген не? Шын достар қандай болу керек?
Шын достар- бір-бірі үшін қуанып, бірі үшін мұңая алатын жандар. Егер үнемі қуанып жүрсең, досың үшін шын бақыт.
3.«Алтын көрсе, періште жолдан таяды» деген мақалға қалай түсінесіңдер? Алтын қанша қымбат болса да, достықтан артық емес, «Адал дос- асыл қазына» деген.
Бұл үш өсиет кімнің талабы еді? Әриен, Шегеннің. Шеген өзінің достарына осылай талап қойған еді.
6. Стикерлер тарату.
Сонымен, оқушылар, бүгінгі сабағымыздан не ұқтық? Оны білу үшін ойларыңызды мына қағаздарға жазып берсеңіздер. Егер сабақты түсінбедік десеңіздер қызыл бетшелерге, сабақ қызықты өтті десеңіздер сары бетшелерге ойларыңызды жазып беріңіздер. ( бетшелер таратылады)
|
Үй тапсырмасы
|
Оқулықтағы тапсырмаларды орындау
|
Күнделіктеріне жазады
|
Бағалау
|
Бағалау парақшаларын тарату
|
Парақшаларды толтырады
|
Кері байланыс
|
Қазақ әдебиеті
|
Уақыты:
|
Кабинет:
|
Мұғалім:
|
Сабақтың атауы
|
С.Бегалин «Бала Шоқан»
|
Сабақтың жабдығы
|
Тақта,суреттер,кеспе қағаздар
|
Жалпы мақсаттар
|
Білімділік: шығармадағы бала Шоқан арқылы ұлы ғалымның бейнесін таныту;
Дамытушылық: шығарманы композициялық құрылысына қарай талдау дағдыларын, кейіпкерлерге мінездеме беру дағдыларын, шығарманың тілі,өз ойларын еркін жеткізе білуге, өз бетімен ізденіп, ой қорытындысын жасауды дамыту;
Тәрбиелік: оқушылардың адамгершілік қасиеттерін қалыптастырып, адалдыққа, бауырмалдыққа, кішіпейілдікке, бүкіл адамзатты сүйе білуге, достыққа адал, уәдеге берік болуды үлгі етіп тәрбиелеу.
Құрал–жабдықтар,көрнектіқ – құралдары: Портреті,оқулық , тірек - сызба .
Сабақтың түрі:дәстүрлі.
Сабақтың типі:талдау сабағы.
Сабақтың әдісі: әңгімелеу, түсіндіру, сұрақ – жауап.
|
Оқыту нәтижесі
|
Топқа бөлу
|
Сыныпты жыл мезгілдеріне қарай төрт топқа бөлу. Күз айында туылғандар 1 - топ, қыс айында дүниеге келгендер 2 - топ, көктем айындағылар 3 - топ, жаз айындағылар 4 - топ болып бөлінеді.
|
Ынтымақтастық атмосферасы
|
Күн күлімдеп нұр төкті, бізге жолдап...
Балалар: Сәлем!
Жақсы сөздер нұр септі, бізге жолдап...
Балалар: Сәлем!
Еске сақтап кеңесті, достарға сыйла...
Балалар: Сәлем!
Кел,қосылып айтайық бір-бірімізге...
Балалар: Сәлем!
|
Үй тапсырмасын сұрау
|
Сұрақтарға жауап беру
|
Мағынаны тану
|
ІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.
І. Қызығушылықты ояту.
1. Сыныпты екі топқа бөлу:
1) «Алғыр» тобы
2) «Адал» тобы
ІІ. Мағынаны тану кезеңі.
1. Топпен жұмыс. Шығарманы талдау кестесі
№ Шығарманың аты “Бала Шоқан”
1 Авторы С. Бегалин
2 Кейіпкелері Шыңғыс, Шоқанның анасы, Мысық, Жақып, Сыдық, Шоқан
3 Оқиға орны Құсмұрын бекеті, Шыңғыс күзегі
4 Шоқан кіммен кездесті? Күзетші баласы Мысықпен
5 Мысықтың күні - бойғы ермегі не? Саз балшықтан мүсін жасау.
6 Шоқанға жасаған қандай мүсінін берді? Түйе
7 Шоқан Мысықты қайда ертіп апарды? Өзінің үйіне апарды.
8 Шоқан Мысықты ертіп келгенде оған анасының көзқарасы, інісі Жақыптың әрекеті қандай болды? Мысықты жаратпады.
9 Мысық неден қорқып неден жылап жіберді? Қаршығадан қорықты.
10 Мысықтың басына келген ой? Мені құсқа жегізгелі жатыр деп түсінеді.
11 Шоқан Мысыққа не бергізді? Бауырсақ пен қымыз
12 Мысықты үйіне шығарып салып тұрып Шоқан не айтты? Ертең мен барамын, маған жақсылап түйе жасап қой,- деді
13 Мысықтың жауабы. Мен құс істеймін.
14 Шоқан Мысыққа берген уәдесінде тұрды ма? Уәде етпеу керек, уәде еттің орында
“Суреттер сөйлейді” стратегиясы
Оқушылар әңгіме бойынша салған суреттерін қорғайды.
ІІ. “Кейіпкерді таны” стратегиясы.
І топ
- Ей, Мысық, аман ба? Мына ойыншықтарды кім істеді? ( Шоқан )
- Шоқанжан, әне бір балшықтарың не? (Шыңғыс )
- Жоқ, сенің құнаның бар, алып қашып кетесің. Мен жаяумын. Кеше әлгі бір тентек бала өзімді сабап кетті. Сен тимейсің бе? (Мысық)
- Ей, өзін қара, неге келдің, шық үйден. (Жақып )
- Шоқан – ау, мынауың кім? Қайдағыны қасыңа ертіп, үсті басы немене, қасына жоламашы. Ойнауыңа бір жөнді бала табылмады ма? ( Анасы )
- Ей, сен қай ауылдың баласысың? (Жақып )
ІІ топ
- Мұнда қайдан келдің? деп сұрады. (Жақып )
- Аулақ кет, мұнда нең бар? Қорқытпа, тиіспе, бұл - менің жолдасым. (Шоқан)
- Жоқ, мен құс істеймін. (Мысық)
- Ей мынауың кім, қайдан ерттің, түу өзі сап – сары. ( Жақып )
- Кәмила, мына балаға ана әбдіредегі кездемеден көйлектік шыт жыртып берші, шешесі бар шығар, тіктіріп кисін, - деді ( Шоқанның анасы)
Көрініс «Уәде»
Рольдерде: 1 Шоқан – Санжар
2 Мысық – Елдар
3 Шыңғыс – Дәулет
4 Автор – Гүлден
|
Сергіту сәті
|
Орнымыздан тұрайық,
Алақанды созайық.
Оңға қарай иіліп,
Солға қарай иіліп,
Бір отырып, бір тұрып,
Сәл тынығып алайық.
|
Оқушылар денелерін жатықтырады
|
Ой толғаныс
|
Әңгіме мазмұнын еске түсіру мақсатында зымыран сұрақтар қою.
а) Шоқан қай жерде туып өскен?
ә) Шыңғыс Шоқанға кім болып келеді?
б) Әжесі Айғаным қандай кісі болған?
в) Шоқан мен Мысық қай жерде кездесті?
г) Шоқан мен Мысықтың шыққан тегінде айырмашылық бар ма?
ғ) Мысық Шоқанның келгеніне неге қуанды?
д) Мысықтың ермегі не?
ж) С. Бегалиннің қандай шығармалары бар?
|
Үй тапсырмасы
|
Оқулықтағы тапсырмаларды орындау
|
Күнделіктеріне жазады
|
Бағалау
|
Бағалау парақшаларын тарату
|
Парақшаларды толтырады
|
Кері байланыс
|
Достарыңызбен бөлісу: |
