«Фараби Әлемі» атты студенттер мен жас ғалымдардың халықаралық конференциясы
111
CRATAEGUS НЕГІЗІНДЕ СУБСТАНЦИЯ АЛУ ӘДІСІ
Хамзина М.М.
Ғылыми жетекші: аға оқытушы Нурлыбекова А.К.,
профессор, PhD Жеңіс Ж.
әл
-
Фараби
атындағы
Қазақ
ұлттық
университеті
anelyakhamzinamalika@gmail.com
Қазіргі кезде дәрілік өсімдіктерден препараттарды алу мәселесі өзекті мәселелердің бірі
болып табылады. Табиғи өсімдік материалдарынан алынған препараттар синтетикалық
препараттарға қарағанда адам ағзасына көбірек сәйкес келеді және уыттылығы төмен болып
есептеледі. Жалпы тұрмыстық немесе медициналық мақсаттар үшін
қолданылатын
өсімдіктердің тізімі жыл сайын көбейіп, жаңа фитопрепараттарды шығаруға мүмкіндік
береді.
Долана немесе
Crataegus
– қызғылт (Rosaceae)
тұқымдасына жататын жапырақты биік
бұталар немесе кішкентай ағаштар тұқымдасы. Бұл өсімдік тұрмыста сәндік және дәрілік
өсімдіктердің бірі, жемістері тағамға жарамды болып келеді.
Ғалымдар
Crataegus
тұқымдасының 200-ден астам түрін бөлетін болады. Қазақстанда өсімдіктің 7 түрі бар, кең
таралғандары: Тікенді
(Crataegus laevigata)
және Қан қызыл долана
(Crataégus sanguínea)
.
Олар орманды, орманды дала аймақтарында өседі және биіктігі 1-4 м-ге дейін жетеді. Халық
медицинасында
Crataegus
өсімдігін артериялық қан қысымын
және қан құрамындағы қант
деңгейін төмендетуге, «жаман» холестеринді оранизмнен шығаруға,
сонымен қатар
холестеринді бляшкалардың пайда болудың алдын алу үшін қолданды. Жалпы,
Crataegus
жемістерінің құрамында фармакологияда профилактикалық препараттардың компоненті
ретінде қолданылатын, сонымен қатар лимфоцитарлық лейкемияға
қарсы және протеин
синтезінің модификаторы ретінде қолданылатын урсол қышқылы, антиоксидант ретінде
қолданылатын,
зат алмасу процесстерінде, гормон өндірісінде пайдалы С витамині табылды.
Зерттеу нысаны ретінде ғылыми тобымызбен алынған Қазақстанның солтүстік-
батысындағы Іле-Алатауында өсетін
C. Sanguínea
өсімдігі болды. Жұмыс барысында
C.
Sanguínea
өсімдігіне сандық-сапалық талдау жүргізілген болатын.
Биологиялық белсенді
компоненттер ретінде: полисахаридтерді (2,36%), тері илегіш заттарды (1,346%),
алкалоидтарды (3,026%), экстрактивті заттарды (50% сулы спирт ерітіндісінде - 25,22% ;
80% сулы спирт ерітіндісінде - 22,15%), сонымен қатар өсімдік ылғалдылығы (7,38%) мен
күлділігін (5,8%) анықтадық. Физика-химиялық зерттеу және талдау әдістері орталығында
көп элементті атомдық-эмиссиялық спектрлік талдау әдісін қолдану арқылы
C. Sanguínea
күлінің құрамында 11 макро-микроэлементтер табылды. Оның ішінде ең бастылары: K
(1217,1934 мкг/мл), Ca (358,3634 мкг/мл), Mg (189,5252 мкг/мл).
«Фараби Әлемі» атты студенттер мен жас ғалымдардың халықаралық конференциясы
112
Достарыңызбен бөлісу: 
