Негізгі қарастырылатын сұрақтар: 1 Өзгергіштік және оның түрлері 2 Модификациялық өзгергіштік 3 Мутациялық өзгергіштік
Тақырыбы:
Модификациялық өзгергіштік және оның жіктелуі
Дәрістің мақсаты:
Өзгергіштік және оның қасиеттері мен жіктелу түрлері
Өзгергіштік дегеніміз организмнің сыртқы орта әсерінен өзгеруі яғни, жаңа қасиеттерге ие болып немесе бұрынғы бойында бар қасиеттерден айырылу қабілеті.
МУТАЦИЯЛЫҚ ӨЗГЕРГІШТІК
«Мутация» терминін ең алғаш 1901 ж. Голландия ғалымы Г.Де-Фриз өзінің «мутациялық теория» деп аталатын еңбегінде қолданды. Де-Фриз ұсынған мутациялық теорияның негізгі қағидалары:
4. мутацияның өзі әртүрлі бағытта пайдалы да, зиянды да болуы,
5. бір рет пайда болған мутацияның қайтадан қайталана алатындығы.
Мутация тудыратын факторларды мутагендер деп атады. Мутацияның пайда болу процесін мутагенез дейді.
Көпшілік жағдайда организмде пайда болған мутациялар жағымсыз әсері болғандықтан, оның тіршілік қасиеттерін төмендетеді. Сонымен қатар селекция үшін маңызы бар мутациялар да кездеседі. Әсіресе олар микроорганизмдер селекциясында кеңінен қолданылады. Мысалы, ультракүлгін сәулемен әсер ету арқылы пенициллиум саңырауқұлағының жаңа штаммы алынды. Олар бастапқы түрлеріне қарағанда пенициллинді мың есе көп түзеді. Сол сияқты рентген және басқа да сәулелермен әсер етіп, практикада мукор, ашытқы саңырауқұлақтарының, азотобактериялардың жаңа қасиетке ие жаңа түрлері алынды.
Мутагендік факторларды 3-ке бөледі:
Физикалық
Химиялық
Биологиялық
Физикалық факторларға: сәулелердің әртүрлі түрлері, температура, ылғалдылық және т.б. жатады.
