1.Нәрсетелік Ана немесе оның орнын
0-1 жас) алатын адам
|
|
Сенімділінімсіздік
|
Энергия және өмірлік қуаныш
|
2. Ерте жас (1-3 жас) Ата-аналар
3.Ойнау жасы (3-6 жасаналар, ағалары
мен апалары
|
МақсаттылықИнициативтілік-
кінә сезімі Қолжеткізу
толыққансыздық
|
Автономия-қобалжу, ұялу
|
Тәуелсіздік
|
4Мектеп жасы (6-12 жас) Мектеп Білім мен
көршілер іскерлікті мең геру
5. Жасөспірімдік жас
(12-20 жас)
|
Құрбы-құрдастар топтары
|
Біртектілік-бір
тектілік диффу
зиясы
|
Өзін-өзі анықтау,
жанқиярлық пен
берілгендік
|
6. Жастық шақ
(20-25 жас)
|
Достары, жақсы
көретін адамдары
|
Интимділік-изоляциясы
|
Қызметтестік,
махаббат
|
7. Ересектік
(25-65 жас)
|
Кәсіп, туған үйі
|
Шығармашылық-
тоқырау
|
Шығармашылық
пен қамқорлық
|
8. Кәрілік (65
жастан кейін)
|
Адамзат, жақын
адамдары
|
Интеграция-өмірге
көңіл қалу
|
Данышпандылық
|
Э.Эриксон тұлға даму кезеңіндегі мәселені шешу үшін екі шекті полюстердің арасындағы динамикалық қатынастарды айқындап,сапалық көрсеткіштерді ерекшелейді. Тұлға дамуын – дамудың келесі кезеңдеріне өту кезінде өз мәнін жоғалтпайтын бұл екі мүмкіндіктер өзара қайшылыққа тап болып,осы негізде даму жүріледі деп есептеген.Дамудың бірінші денгейінде(оральды-сенсорлық) Эго біртектілік бірінші формасымен қалыптасуы басқалар сияқты даму дағдарысынан өтеді. Өмірдің бірінші жылының соңына қарай оның көрсеткіштері; тістердің шығуы-нан, өзін жеке индивид ретінде сезінудің күшеюі, ананың кәсіби міндеттеріне және тұлғалық қызығушылықтарына оралуының
нәтижесінде «ана-бала» диадасының әлсіреуі. Бұл дағдарыс
38
оңайрақ өтеді. Егер де әлемге сену мен сенбеу арасындағы қатынас
бірінші жаққа қарай құрылса. Бұл қатынас балаға деген күтім
сапасымен, оған деген махаббат пен нәзіктіліктің бар болуымен анықталады.Екінші деңгей(бұлшықеттік-анальдік) ерте жасқа сәйкес келеді. Ол кезде баланың мүмкіндіктері тез өсіп, ол жүре бастайды және өз тәуелсіздігін мен автономиясын ұстай алуын меңгере бастайды. Бұл кезде дербестілік (самостоя- тельности) сезімі арта түседі.Және де осы кездері әлемге деген қалыптасқан базалық сенімдікті үзбеу керек. Мұндағы дағдарыс-күмән мен үят.Үшінші деңгей (локомоторлы-генитальді)бала қоршаған әлемді сапалы және белсенді түрде тани бастайды; ойын барысында бала өз құрдастарымен бірге өндіру процесін-дегі адамдар арасындағы қарым-қатынас жүйесін меңгереді. Осының нәтижесінде балада шынайы үлкендермен бірге әрекет-ке қосылу, кішкентай ролінен шығу ниеті қалыптасады. Бұл оның инициативтілігінің және белсенділігінің дамуына әсер етеді. Бұл жас кезенінде жыныстық идентификация жүреді және бала ер адам мен әйел адамның жүріс-тұрысының белгілі бір формасын меңгереді.Төртінші деңгей(латентті) инфантильді сексуаль-дылықтың белгілі бір ұйқышылдығы және генитальді ересектің артқа шегінуімен сипатталады. Бұл деңгей балаларда еңбекқорлықпен, жаңа білімдер мен іскерліктерді меңгеру қажеттілігімен байланысты.Бесінші деңгей ең терең өмірлік дағдарысты сипаттайды.Эго-біртектілік бірінші тұтас формасы қалыптасады.Жас өспірімдік шақта дамудың барлық өтілген дағдарыстық мезеттері қайта тұрады.Эго-біртектіліктің (иден-тичность) қалыптасуы жас адамға дамудың алтыншы деңгей-іне өтуге мүмкіндік береді.Оның мәні-өмірлік айырылмас серікті іздеу, басқалармен тығыз ынтымақтастықта болуды қалау, өзінің әлеуметтік топтың мүшелерімен жақын достық қатынастарға ұмтылу.Бұл деңгейдің қауіпті жағы-жалғыздық, толық жақын-дасуды талап ететін байланыстардан қашу.Жетінші деңгей адамның өмірлік жолында ересек кезеңде орталық, центрлік ретінде қарастырылады. Бұл деңгейдегі тұлғаның басты жағым-
ды сипаттары ретіндегі өндіргіштік пен ұрпақтың жалғасуы шығармашылықта және нәтижелі еңбек іс-әрекетінде жаңа ұрпақты
Достарыңызбен бөлісу: |