Білім беру бағдарламасы бойынша магистр дәрежесі
Химия сабағын үйретуде қолданатын әдістердің тиімділігін арттыру
жүктеу/скачать 1,32 Mb.
|
Шалғынбай М.Д.Химияны оқытуда жаңа материалдың логикалық құрылымын жақсы анықтау үшін оқушы өзіндік жұмыс әдісін қолдану мүмкіндіктері
Презентация на тему Өнеге отбасынан , 3, бейорг Бексултан 1бар, Щадяир 16 маи бет болды , Мақсат Н.Т. Жаңартылғын бағдарлама негізінде химияны оқытуда қашықтықтан білім беру технологиясын қолданудың артықшылықтары мен кемшіліктерін зерттеу, 22.05.2023ж әдебиет 9ә, Қожан Динара Жм-05-23
| Химия сабағын үйретуде қолданатын әдістердің тиімділігін арттыру
Ұйымдастыру әдісі бойынша өзіндік жұмыс топтық және жеке болып бөлінеді, білім алушылар өз бетімен де, топпен де жұмыс істей алады. Әдісті ойдағыдай меңгеру үшін әдістемелік жағын білу қажет. Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, химиялық білім берудің жаңа мазмұнын енгізудің келесі әдістемелік нұсқауларын анықтауға болады: оқушыға бағытталған тәсілді қамтамасыз ету, құзыреттілікке негізделген тәсілді жүзеге асыру. Білім алу қабілетін қалыптастыру, өз бетінше білім алуға бағыттау, қазіргі дидактикалық принциптерді сақтау, оқу жетістіктерін бағалау функцияларын түрлендіру. Қазіргі сабақтың әдістемесі оқулық, карточкалар, зертханалық тәжірибелер бойынша орындалатын өзіндік жұмыс жүйесімен сипатталады [9]. Оқушылардың назарын жұмыстың мақсатын түсіну қажеттігіне, тапсырманы орындау арқылы қандай білім мен дағдыларды алу керектігіне аудару керек. Мұғалім оқушыларға танымдық іс-әрекеттің барлық қажетті компоненттерін: мақсатты түсінуді, жұмысты орындауды, жұмыс нәтижелерінің мақсатпен байланысын, олардың жетістіктерін бағалауды үйретеді. Сабақта өзіндік жұмысты кеңінен қолдану көптеген оқу-тәрбиелік міндеттерді табысты шешуге мүмкіндік береді: мектеп оқушыларының білімді меңгеруінің саналылығы мен күшін арттыру; дағдылары мен дағдыларын дамыту; алған білімдерін өмірде пайдалана білуге үйрету; танымдық қабілеттерін, байқағыштығын, ізденімпаздығын, логикалық ойлауын, шығармашылық белсенділігін дамыту; өз бетінше, нәтижелі, қызығушылықпен жұмыс істеуге үйрету; оқушыларды мектептен кейін өз бетімен білім алуына дайындау. Тәжірибелік жұмыс барысында мұғалім өзіндік жұмыстың көптеген түрлерін ұйымдастырады. Баяндама, реферат, оқулықпен жұмыс, карточкамен жұмыс, тәжірибе жүргізу. Басқаша айтқанда, мұғалім К.Д.Ушинский атап өткендей, оқушының сабақта отыра алмайтындай жағдай туғызады: «Басында ойсыз, қолға жұмыссыз». Білім алушыларды оқытудағы дербестік дәрежесі, сонымен қатар мотивация дәрежесі де әртүрлі, сондықтан әртүрлі деңгейдегі жеке тапсырмаларды тәжірибеде қолданамын. Мотивациясы жоғары білім алушылар үшін жеке өзіндік жұмыстарға үлкен рөл беріледі, мұғалім білім мен дағдыларды меңгеруін қадағалайды, оқушының жетістікке жетуіне көмектеседі [10]. Оқу ынтасы төмен оқушылар үшін саралау тапсырмалардың құрылымында емес, мұғалімнің көмек көрсету дәрежесінде көрінуі керек. Мысалы, мен осындай оқушылардың жұмысын бақылап, ақыл-кеңес, жетекші сұрақтар беремін. Сабақтың барлық кезеңдерінде жеке жұмыс жүргізген жөн: жаңа білімді меңгеру және оны бекіту, өткенді жалпылау және қайталау, білімді бақылау. Ең бастысы, өзіндік жұмыс оқушының оқу қабілетіне сай болуы керек. Өздік жұмыс – оқу процесінің құрамдас бөлігі, ол терең де берік білім үшін күрес құралы. Химия сабақтарындағы өзіндік жұмыс жүйесі оқушылардың оқытылатын пәнге қызығушылығын арттыруға мүмкіндік береді, қазіргі өмірге бейімделуге қабілетті әлеуметтік бейімделген тұлғаны қалыптастырады [11]. Дүниені тану оны барлық сезім мүшелері арқылы өткізгенде тиімді болады. Дүниені танудың бір түрі ретіндегі өзіндік жұмыс дәл осы талапқа жауап береді. Өзіндік жұмыс сабақтың барлық кезеңдерінде және үй тапсырмасын орындауда оқушылардың танымдық қызығушылығын дамытуға көмектеседі, өйткені ол оқу процесін бақылауға мүмкіндік береді, өз бетінше ойлаудың дамуына ықпал етеді және оқу әрекетін ынталандырады. Студенттердің өзіндік жұмысы оқу процесінің ажырамас элементі болып табылады. Онсыз мектеп оқушыларының оқыту мен өз бетінше білім алуының бірлігін қамтамасыз ету мүмкін емес. Егер мұғалім оқушылардың оқу дербестігін, ұтымды оқу, оқу-танымдық іс-әрекетін дұрыс ұйымдастырып, жүзеге асыру қабілетін ерекше белсенді түрде дамытқысы келсе, онда ол оқытудың басқа әдістерімен үйлесімде басым болатын өзіндік жұмыс әдістерін қолдануы қажет [11]. Оқушылардың өз бетінше әрекет етуінің үш деңгейі бар [12]: 1. Репродуктивті (көшіру) – өзіндік жұмысқа арналған тапсырмалар үлгі бойынша белгілі бір әрекеттерді орындау талаптарын қамтиды. Олардағы нұсқаулар негізінен сол немесе басқа тапсырманы қалай және қандай ретпен шешу керектігін белгілейді. Бұл жағдайда өзіндік жұмыс жаңаны түсінуді жақсарту, оқылған материалды есте сақтау мақсатына қызмет етеді. 2. Ішінара ізденіс (эвристикалық) – өзіндік жұмыс оқушыны толық саналы әрекетке баулиды. Бұл жұмыс түріне арналған тапсырмалар білім алушыларға бұрыннан бар білімдер негізінде белгілі бір мәселені шешудің жолын және жолдарын табуға мүмкіндік береді. 3. Ғылыми-зерттеу өздік жұмысы – бұл білім алушылардың шағын зерттеулері, нәтижесінде білім алушылар жаңа білім алады немесе іс-әрекеттің жаңа тәсілін меңгереді. Әрбір тақырыпты оқып-білудің бастапқы кезеңінде химияның негізгі ұғымдарын меңгеру үшін білім алушылар, ең алдымен, ішінара зерттеушілік және зерттеушілік сипаттағы міндеттерді одан әрі орындауға негіз болатын репродуктивті сипаттағы жұмыстарды орындайды. Репродуктивті тапсырмалар білім алушыларға білімді ұзақ мерзімді жадқа «орналастыруға», жақсы түсінуге және бекітуге көмектеседі. Мұғалім тапсырмаларды орындау барысында оқушылар оқу әрекетінің келесі әдістерін қолдана алатындай етіп таңдайды: дайын үлгі бойынша есептер шығару, ұсынылған мәтін бойынша сұрақтарға жауап беру, дайын материал бойынша эксперимент жүргізу, нұсқау беру, оқулық мәтіні бойынша кестелер құрастыру, кестелерді оқу, заттардың, құбылыстардың, құрылғылар мен құрылғылардың қасиеттерін сипаттау, мәтінді қайталау, сөздік құрастыру. Тапсырмалар жүйесін құрастыру кезінде студенттерді репродуктивті әдістерден ішінара іздеу және зерттеу әрекеттерінің әдістеріне үнемі көшуге бағытталған оқытудың дамытушы принципін жүзеге асыру қажет. Заттардың қасиеттерін зерттеу мақсатында репродуктивті тапсырмалар эвристикалық сипаттағы және дайын нұсқау бойынша экспериментті қарастырады. Оқушыларға заттардың қасиеттерін сипаттауға үйрету үшін тапсырмалар жүйесін беруге болады. Репродуктивті және ішінара іздестіру шаралары қарастырылған жағдайда бар [13]. Оқушылардың өздік жұмысының үш түрін атап өте отырып, практикада әрбір нақты жағдайда қандай жұмыс түрі орындалғанын толық сенімді анықтау мүмкін еместігін айту керек. Өздік жұмыс түрлерінің арасында өткір сызық жоқ. Жұмыс барысында оқушылардың танымдық іс-әрекетінің сол немесе басқа сипатының басым болуы туралы ғана айтуға болады. Өзіндік жұмысты ұйымдастыруға белгілі талаптар қойылады [14]. 1. Өзіндік жұмыс мақсатты және жүйелі болуы керек. 2. Оқушылар тапсырмаларды орындауға дайын болуы керек. 3. Тапсырмалар оларды орындауға қызығушылықты оятуға ықпал ететіндей етіп таңдалуы керек, яғни көп деңгейлі. 4. Өзіндік жұмыс үшін білімді жаңа жағдайда қолдануды талап ететін тапсырмаларды ұсыну. 5. Өзіндік жұмыс оқу-тәрбие процесіне жоспарлы және жүйелі түрде енгізілуі керек. 6. Өздік жұмыс әдісін басқа әдістермен ұштастыру. Өзіндік жұмысты мұғалім тексеріп, түсініктеме беруі керек. 7. Заманауи сабақта оқушылардың білімді өз бетінше меңгеруі, содан кейін оны практикада қолдануы маңызды, балаларды ойлауға үйрету маңызды, өйткені бұл дағдылар метасубъективтіліктің негізінде жатыр. Тәжірибеде өзіндік жұмыстың келесі түрлері қолданылады: 1. Кітаппен жұмыс (мәтінмен жұмыс, жауап жоспарын құру, конспектілеу, мәтінді құрылымдау). 2. Жаттығулар (үйрету, үлгі бойынша қайта жаңғырту, практикалық дағдыларды дамытуға бағытталған жаттығулар). 3. Тексеру өздік жұмыс (тест, химиялық диктант). 4. Баяндамалар мен рефераттарды дайындау. 5. Сыныптан тыс жұмыстар (олимпиадаға дайындық). Зертханалық және практикалық жұмыстар кезіндегі оқушылардың өзіндік жұмысы [15] Өздік жұмыс зертханалық және практикалық жұмыстармен тығыз байланысты. Жаңа материалды меңгеру мақсатында зертханалық жұмысты орындау кезінде оқушылардың танымдық іс-әрекеті тапсырма (жұмыс дәптеріндегі) немесе жұмыс барысын, оқушылардың іс-әрекеттерінің ретін көрсететін, сұрақтарға жауап беру, кестелерді, сызбаларды толтыру және т.б. қорытынды құрастыруды көздейтін нұсқау картасымен бағытталады. Жұмысты орындау барысында оқушылар тапсырмада берілген сұрақтарға қысқаша жауаптарын дәптерлеріне жазады. Зертханалық жұмыс кезінде химия курсының алғашқы тақырыптарын оқу кезінде оқушылар тапсырманың әрбір тармағын дауыстап оқиды, және оқушылардан бұл жұмысты қалай орындау керектігін сұрайды. Біртіндеп жұмысты орындау барысында дербестік дәрежесі артады. Зертханалық жұмыс – химия сабағында жеке тақырыптар мен тарауларды меңгеруде алған білім, білік, дағдыны тексеруге арналған жұмыс түрлерінің бірі [16]. Зертханалық жұмыс оқушылардың теориялық білімін ғана көрсетіп қоймайды, сонымен қатар олардың ақыл-ой белсенділігін, дербестігін, зейінін, зейінін, шығармашылығын, қиялын тексеруге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, зертханалық жұмыстар оқушылардың оқытуда жаңа тәсілдер мен әдістерді іздестіруге, оларды қызықтыруға, пәнді оқуға тартуға тырысатын мұғалімнің өз шеберлігі мен әдістемелік сауаттылығын көрсетуге мүмкіндік береді. Эксперименттердің барлық түрлері балалар өз бетімен жүргізіп, дәлелдей алмайды. Мысалы, оқушылар негіздердің, қышқылдардың, тұздардың химиялық қасиеттерін өз бетінше орындап, нәтижесін есеп түрінде жазады. Өзіндік жұмыстың басқа түрлері [17] Алдын ала талдау арқылы өзіндік жұмыс тапсырманың немесе жаттығудың егжей-тегжейлі талдауы барлық теориялық негіздемелермен бірге беріледі. Содан кейін өзіндік жұмыс үшін де осындай тапсырма ұсынылады. Проблеманы шешу, содан кейін тексеру оқушылар тапсырманы өз беттерінше орындайды, сосын өздеріне көрсетілген үлгі бойынша жұмыстарын тексереді, бұл ретте тиісті сұрақтар қою арқылы шешімнің мәнділігі бірте-бірте нақтыланады: - дайын жауаптары бар көп нұсқалы тапсырма. Бұл жұмыстар кері байланысты тез орнатуға, олқылықтарды анықтауға және түсініксіз жағдайларды шешуге көмектеседі. - өзін-өзі тексеру арқылы химиялық диктант. - берілген алгоритм бойынша жұмыс оқушыларды тапсырманы анық, жүйелі орындауға дағдыландырады, оқушылардың ой әрекетін мақсатты түрде ұйымдастырады. Химиядан өзіндік жұмысты ұйымдастырудың химия курсына және оқу жылына байланысты ерекшеліктері бар. «Оқушылардың өздік жұмысы» деген сұрақ жаңалық емес, оны көптеген мұғалімдер, әдіскерлер, психологтар зерттеді. Зерттелген әдебиеттерді талдай отырып, олардың әрқайсысының бұл мәселені зерттеуге өзіндік үлес қосқанын, өзіндік жұмыстың мәнін, орнын, қызметін, әдістерінің түрлерін түсінгенін айта аламыз. Өзіндік жұмыстың мәнін теориялық тұрғыдан зерттей отырып, іс-әрекеттің 3 бағытын ажыратады: танымдық, практикалық, ұйымдастырушылық және техникалық. Бірінші бағыт Б.П. Есипова (60 ж.) еңбектерінде берілген [18]. Ол оқушылардың танымдық іс-әрекетін дамыту қабілетіне ерекше назар аудара отырып, оқу-тәрбие үрдісіндегі өзіндік жұмыстың рөлін, орнын, міндеттерін анықтады. Екінші бағыт Я.А. Каменский мектеп оқушыларын өзіндік іс-әрекетке тартудың ұйымдастырушылық және практикалық мәселелерін әзірлейді. Өздік жұмыстарының көлемін, түрлерін, қолданылуын талдайды [19]. Үшінші бағыт Қ.Д. Ушинский еңбектерінде көрініс тапты [20]. Ол оқушылардың өзіндік іс-әрекетінің мәнін, оның элементтері – іс-әрекеттің пәні мен мақсаттарын ашты. Бұл мәселеге көп көңіл бөлген автор А.И. Зимняя. Өзіндік жұмыстың сабақта дұрыс ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің салдары екендігін, оның өз бетінше кеңеюіне, тереңдетілуіне және бос уақытта жалғастыруына түрткі болатынын атап көрсететін қыс. А.И. Зимняя өзіндік жұмысты үштік қызмет атқаратын интегралды педагогикалық процестің құрамдас бөлігі болып табылатын оқушының оқу іс-әрекетінің ең жоғарғы жұмысы ретінде қарастырады. Ю.К. Бабанский өздік жұмыс әдістерін оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекетін ұйымдастыру және жүзеге асыру әдістерінің кіші тобы ретінде қарастырады [21]. Автор өздік жұмыстың әдістерін жіктеп, олардың функцияларын бөліп көрсетеді, оларды қолданудың ұтымдылығын, өзіндік жұмыстың тиімділігін, оны пайдаланудағы сараланған көзқарасты қарастырады, өзіндік жұмыстың әдістерін жетілдіру туралы жалпы қорытынды жасайды. Оқушылардың дербестігін дамыту мұғалімнің де, оқушының да іс-әрекетінің мақсаты болып табылады, сондықтан мұғалім оқушының өз бетімен жұмыс істеуіне жағдай жасауы керек, бұл өз бетінше әрекет етудің негізгі мақсатын – іске асыруға мүмкіндік береді. оқушы тұлғасын, оның шығармашылық мүмкіндіктерін дамыту. Әрбір оқушы оқу процесіне қатысатындай өзіндік жұмысты ұйымдастырады. Оқушылардың өздік жұмыстарын сабақта кеңінен қолдану, осылайша, көптеген оқу міндеттерін ойдағыдай шешуге мүмкіндік береді: оқушылардың білімді меңгеру санасы мен күшін арттыру; оларда оқу бағдарламасы талап ететін дағдылар мен әдеттерді дамыту; алған білім, білік дағдыларын өмірде, қоғамдық пайдалы еңбекте пайдалана білуге үйрету, білімді меңгерту барысында оқушылардың танымдық қабілетін, байқағыштығын, ізденімпаздығын, логикалық ойлауын, шығармашылық белсенділігін дамыту; ақыл-ой және дене еңбегінің мәдениетін қалыптастыру, өз бетінше, өнімді және қызығушылықпен жұмыс істеуге үйрету; оқушыларды табысты ересек болуға дайындау. Химиядан өздік жұмыс [22]: 1. Көрсетілген мақсатқа сәйкес: 1.1. Жаңа нәрселерді үйренуге арналған SR. 1.2. Білім мен дағдыны жетілдіру, қолдану бойынша СЖ. 1.3. Білім мен дағдыны бақылауға арналған СР. 2. Іс-әрекеттің сипаты бойынша: 2.1. Көшіру. 2.2. эвристикалық. 2.3. Зерттеу. 3. Ұйымдастыру нысаны бойынша: 3.1. Фронтальды. 3.2. Топ. 3.3. Жеке. 4. Іс-әрекет бойынша өзіндік жұмыс түрлері: 4.1. Оқу, анықтамалық, арнайы әдебиеттермен, үлестірмелі материалдармен, экскурсиялармен, көрнекі құралдармен жұмыс, қателермен жұмыс. 4.2. Жаттығулар, үй тапсырмасы, жеке тапсырмалар, практикалық, жазбаша бақылау, ізденіс жұмыстарын орындау. 4.3. Жоспарлар, тезистер, тапсырмалар, диаграммалар, кестелер, диаграммалар, күнтізбелер, графиктер, дидактикалық ойындар құрастыру. 4.4. Химиялық бюллетеньдерді, қабырға газеттерін, сөздіктерді, альбомдарды, витрина көрмелерін тіркеу. 4.5. Есептеу, тәжірибелік, есептеу және эксперименттік есептерді шешу, ребустар, сөзжұмбақ. 4.6. Плакаттар, стендтер, коллекциялар, тренажерлар жасау. 4.7. Модельдерді, құрылғыларды, макеттерді, құрылғыларды жобалау. 4.8. Хабарламалар, есептер дайындау, олармен орындау. 4.9. Мұғалімге сабақ дайындауға, химиялық тәжірибе жасауға, артта қалған жолдастарға көмектесу. 4.10. Жолдастарының ауызша және жазбаша жауаптарын, химиялық тәжірибені орындау сапасын тексеру. 4.11. Тәжірибелік жұмыстар бойынша рефераттар, химиялық рефераттар, рефераттар, сценарийлер, мақалалар, баяндамалар жазу. 4.12. Рефератты, жеке шығармашылық жұмысты қорғау. жүктеу/скачать 1,32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|