«Биология» мамандығы үшін Құрастырғандар
Лекция №3 Тақырыбы: Эволюциялық идеялардың қалыптасуы (Дарвинге дейінгі кезең)
жүктеу/скачать 0,83 Mb.
|
759cd937-3317-11e3-9d7d-f6d299da70eeЭволюционное учение УМКД
- Бұл бет үшін навигация:
- Лекцияның жоспары және қысқаша мазмұны
| Лекция №3
Тақырыбы: Эволюциялық идеялардың қалыптасуы (Дарвинге дейінгі кезең) Мақсаты: Ж. Б Ламарктің эволюциялық идеясы және градация ұғымы туралы мәлімет беру. Лекцияның жоспары және қысқаша мазмұны: 1. Ж. Б Ламарктің эволюциялық ілімі және оның бағалануы Жоғарыда аталғандай Ж. Б. Ламарк өзінің эволюциялық теориясын «Зоология философнясы» деген еңбегінде баяндады. Бұл трактат 1830 жылғы айтыстан жиырма жыл бұрын жарияланған болатын. «Зоология философиясында» баяндалған Ламарктың пікірлері өз замандастарынан, тіпті алдыңғы қатарда саналатын замандастарының кезқарастарынан да асып түсті. Мұны Ламарк-тың өзі де тусініп, еңбегінің алғы сөзінде былай деп жазды: «Адамның албырт қиялынан туғандардың бәріне тез сене салу-дан гөрі, түсінілген шындық лайықты бағаланбай, ұзақ тартыс-қа душар болғаны артық» '. Ламарктың эволюциялық ілімін талдауға кірісерде, ең алдымен оның жалпы философнялық және жалпы биологиялық концепци-яларымең танысуға тиістіміз. Көптеген басқа деистер сияқты, Ламаркта материяны және табиғатты, яғни оның коз-ғалыс заңдарын құдай жаратты деп түеінеді. Қудіреттің жарату ісі осымен тынады. Табиғаттың барлық келешектегі дамуы, оның өз заңдары арқылы жүзеге асырылып отырылды. Ламарк ақыр-ғы мақсат (себеп) принципі жайындағы телеология ұғымына қарсы шығып, табиғатта мақсат бар, ондағы-эрекеттер санамен орындалып отырылады деп түсінуші табиғат зерттеушілер ада-сып жүр дейді. Ол рухты материяға қарама-қарсы қою дұрыс емес, себебі, бұл материяның функциясы деп карайды. Материя белгілі мөлшерде жаралды, бірақ ол өзгерісте болатындықтан, онда үнемі жаңа түзіліс болып отырады. Ламаркша, тірінің өліден сапа жөнінен түбегейлі айырмасы бар. Анорганикалық дене біртекті және әртекті масса түрінде болады. Ірі денелердің_бәрі,_ тіпті өте .қарапайым құрылыстылары да_ ұксастығы жок бөлікте,рден кұралған. Анорганикалық заттарды кұраушы массалардың белгілі пішіні болмайды, тек олардың кұрамындағы бөліктердің ғана формасы өзгермейдь Бұған керісінше тірі денелерде белгілі бірформа болады, бұлар оны ұрпақтарына қалдырьш отырады. Сыртқы жағдайлар анорганикалық және органикалық табиғатка әр түрлі ықпал етеді: өлі денеге әсер етіп, оны бұзады; ал олар тірі денеге әсер етіп тіршілігін сақтайды.; Өлі заттардың ұлғаюы, мысалы краеталдыц үлгаюы сыртынаи үстеп қосылу жолымен, яғни сол дененіц сыртына жаңа бөліктердің косылу жолымен жүреді; организмдегі ұлғаю, оның денесіне заттардыц ену нәтижесінде болады, ол заттар тірі дененің заттарына ұксас болып, денеге қосылып соның мүшесіне айналып отырады. Анарганикальіқ табиғат қоректі керек етпейді; органикалық табиғатқа-қоректену процесі қажет, себебі бұл тірі денедегі ыдырау мен жаңару сонымен байланысты. Өлі зат ұрықтан дамымайды, тірі заттың дамуы сонымен басталады. Ең ақырында, ешбір анорганикалық..дене өлмейді,' себебі онда тіршілік қабілеті жоқ, ал әрбір тірі дене сөзсіз өлуге тиіс «Сөйтіп өлі немесе анорганикалық денелер мен тірі денелердіц арасында үлкеп айырмашылық, терең үзіліс (һуаtus) бар; екінші сөзбен осы екі түрлі денелердіц бір-бірінен алшақтығы сонша, ешбір аноргани-калық дене сң қарапайым деген тірі денеге жақындаса алмайды. Тіршілік және денеде оны құрап тұрғандардың бәрі, тірі денелер-діц, барлық тіршілігі жоқ денелерден елеулі айырмашылығы бар екендігін керсетеді» '. Егер тірі денелердің осындай ерекшелікте-рі болса, онда олар тіршілік жайындағы өзінше ілім — биология пәнінің объектісі болуға тиіс. Ламарк жануарлар дүниесінің табиғи системасын дамыта отырьш, Лпнней жасаған алты класты қосып алып, жануарларды он төрт класка топтастырды. Өзіннің системасында ең қарапайымдар (инфузория класы) мен ең күрделі құрылыстылар (сүт қоректілер класы) арасына кұрылыс дәрежелерінің біртіндеп күрделіленуіне қарай басқа барлық кластарды орналастырады. Линней кезінен бері жануарлар кластарын орналастыру тәртібі айтылғанға мүлде қарама-қарсы болатын; яғни сүт қоректілерден басталып қарапайым кұрылысты құртпен аяқталып келді. Ламарк егер кластарды осылай (Линнейше) орналастырсақ, жануарлар системасына шолу жасағанда, олардың құрылысы деградацияланғаны және қарапайымдалғаны байқалар еді деген пікір көрсетеді. Бұған керісінше, Ламарктың он төрт класты орналастыру бағытын алсақ, жануарлардың құрылысы баспалдақ сипатында біртіндеп күрделіленіп отырғанын — градацияны көреміз. Мұнда он төрт класс алты сатыға орналастырылып, Ламарк ойынша бұлардың әрқайсысы келесісінен орган-дарының негізгі системалары жөнінде нерв және кан тамырлар системаларының құрылысы курделенуі жөнінен айырмашылық-тары бар (3-сурет). Өсімдік дүниесінде де баспалдақты қатарлар бар, мұнда да өсімдік топтары құрылысының күрделілігіне қарай орналасады. Ондай қатарлар (градация) жануар дүние-сінде де өсімдік дүниесінде де қарапайымнан басталып күрделі құрылысты денелі организмдермен аяқталады. Бұл тәртіп органикалық формалардың қарапайымнан күрделіге, қарапайым құрылыстан күрделі құрылысқа қарай даму процесі жүріп тұратындығын көрсетеді. Қолданылған әдебиеттер: Шмальгаузен И.И. Проблемы дарвинизма, Л,1969 г. Яблоков А.В.Эволюционное учение.М, 1976.Ст .21-50. Канаев И.И.Жорж Кювье.М.1976г. Равинович А . И Чарльз Лайель.М, 1976г Парамонов А . А Дарвинизм М, 1976. Ст 41-58. История биологии с древнейших времен до наших дней М,1972. Георгиевский А. А. Дарвинизм М,1985г. Правдин Н.В. Дарвинизм М,1986 жүктеу/скачать 0,83 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|