Омская гуманитарная академия

1. 
   Бизюкова И.В. Кадры управления: подбор и оценка. - М.: Экономика, 2001. - 150 с.
   
2. 
   Книга работника кадровой службы / Под ред. Е.В. Охотского, В.М. Анисимова. М.: Экономика, 2001. - С. 67 - 150.
   
3. 
   Управление персоналом организации / Под ред. А.Я. Кибанова. - М.: ИНФРА - М, 1998. - 512 с.
   

4. 
   Тихонов Р.Е., Пищулин Н.П., Ковалевский В.Ф. Кадры: вопросы теории, государственной политики и практики. - М.: Российская Академия управления, 2003. - 71 с.
   

Ауыл шаруашылығы өнім өндірісінің есебі қаржылық шаруашылық қызметінің өнім өндірісінің шығынрдары жайлы құжаттарының айналымда келтірілуі материалдық, еңбек және қаржылық ресурстарды мақсатты және тиімді пайдалануына бағытталады.

Өндіріс шығындарының жіктелуі (классификация) өндірістік шығындарды топтастырудың жалпы әдістемесін өзгертпей белгілі бір көлемде кәсіпорынның шаруашылығының айрықша ерекшеліктеріне, басқару қажеттілігіне әсер етеді.

Экономикалық әдебиеттер мен өнімнің өзіндік құнының есебін ұйымдастыру бойынша бекітілген құқықтық нормативтік құжаттарға өндірістің негізгі топтастырулар қарастырылады [2].

Шығындар баптары мен элементтері бойынша негізгі және қосалқы шығындардың экономикалық мазмұнын және мақсатты бекітілуі бойынша өнімнің өзіндік құнының тікелей және жанама шығындарға қатыстылығы бойынша өндіріс көлеміне - айнымалы жәнә тұрақты шығындарға қатыстылығы бойынша; жоспарды қамту деңгейі бойынша - жоспарланатын және жоспарланбайтын; өнімнің өзіндік құнына қатыстылығы бойынша; өнімнің өндірістік өзіндік құнына кіретін шығындарға және өнім өндірісіне қатысты емес, бірақ негізгі қызметтен түсетін пайдада ескерілетін кезеңдік шығындар бойынша; элементтер бойынша топтастырулар негізінен қалыптасуы мен орнына байланыссыз біртекті экономикалық шығындар жатады. Экономикалық элементтер бойынша топтастыру барлық өнім өндірісінде жұмсалған жоспарлы және нақты шығындардың деңгейі бойынша жоспар құру үшін қажет.

Шығындарды элементтер бойынша топтастыру әр түрлі салалардан жеке шығындар элементтерінің арақатынасын анықтауда өндірісті экономикалық сипаттау үшін қажет [3].

Сонымен қатар ол кәсіпорынның барлық өндірістік шаруашылық қызметіндегі нақты шығындарды анықтау үшін, сонымен қатар шығындардың қалыптасуының орналасуына байланыссыз ресурстарды мақсатты не байланыссыз қандай мақсаттарға жұмсалғанын анықтауға қолданылады. Өндірістік шығындар құрылымы элементтер бойынша топтастырудың мәліметтерін анықтауда да, пайдаланылады.

Бұл мәліметтер өнімнің материалдық сыйымдылық жағдайында өндірістің қосалқы бөлшектерінің жағдайында бақылау жүргізу үшін, сонымен қатар салалық есепті жүргізу үшін қажет. Шығындар динамикасын элементтері мен құрылымы бойынша талдау, есептік кезеңдегі өндірістегі техникалық құралдармен технологияны өзгерту әсерінен өнімнің өзіндік құнын төмендетудің жолдарын анықтауға мүмкіндік береді [4].

Ғылыми техникалық прогрестің дамуы және өндірістің дамуы материалдық, отын энергетика шығындарының және негізгі қордың амортизациялық шығындарының құрылуына өзі әсер етеді. Элементтер бойынша топтастыру шаруашылық субъектінің өндіретін өнімнің түрі бойынша жұмсалған шығындардың мақсаты мен қалыптасуы бойынша орналасуы туралы ақпаратпен, сонымен қатар еңбек материалдық және қаржылық ресурстарды тиімді пайдалануға бақылау жүргізуді қамтамасыз ете алмайды [5].

Шығындарды элементтер бойынша топтастыру, жеке өнімнің шығындардың құрылымын анықтауға қолданылады. Осыған байланысты өнімді өндірумен өткізуге байланысты шығындар өнімнің өзіндік құнының есебін жүргізуге және болжам жасауда калькуля баптары бойынша топтастырылады.

Шығындарды топтастырудың бұл түрінің дұрыс жүргізілуі өзіндік құнды анықтаудың нақтылығына, есеп жүргізу сапасына, өндірістік шығындар мен кірістерді талдаумен аудиттің ұйымдастырылуына әсер етеді.

Шығындарды топтастырудың бұл түрінің дұрыс жүргізілуі өзіндік құнды анықтаудың нақтылығына есеп жүргізу сапасына өндірістік шығындар мен кірістерді талдаумен аудитін ұйымдастыруына әсер етеді.

Шығындардың баптар бойынша құрылымы олардың құрамы, өнімнің өзіндік құрырың есебін жүргізуі және калькуляция боиынша әдістемелік ұсыныстар арқылы анықталады. Кәсіпорынның шығындарының құрамы бойыншаақпараттар толығымен №10 журнал ордерде беріледі [6].

Бақылау жүргізу үшін кәсіпорынның әрбір өндірістік бөлімшелері бойынша ведомствада берілетін негізгі өндіріс 90 бап бойынша топтастыру өндірілген өнімнің шығындарының күрделілігі мен қалыптасуын анықтау үшін пайдаланады. (цех, участок, бригада және басқа да ішкі өндірістік бөлімшелер бойынша шығындарды) Бұл топтастыру шығындардың мақсатты жұмсалу және олардың технологиялық процеспен байланыста бақылау жасауда мүмкіндік береді [7].

Шығындардың баптары бойынша реті шығындардың кейбір элементтері бойынша мазмұны мен орналасуы бойынша біртекті немесе аталуы бір болады. Бірақ бұл шығындардың қағидалық түрде ерекшеліктері орналасуы мен бағытталуына байланыссыз.

Кәсіпорынның өндірістік шаруашылық қызметіне жұмсалған барлыұ шығындар түрінде беріледі. Шығындардың калькуляциялық тізбегі ақпараттың талдану талаптарына сәйкес келуі қажет.

1. 
   "Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы" 2011 жылдың 28 - ші ақпанындағы №234 - ІІІ Қазақстан Республикасының Заңы.
   
2. 
   "Қазақстан Республикасындағы аудиторлық қызмет туралы" Заңы 2012 жылғы 20 қараша (2012 жылы 5 мамырдағы өзгертулер мен толықтырулармен №139 - І).
   
3. 
   Бухгалтерлік есеп стандарттары және әдістемелік ұсынымдар Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп жөніндегі Ұлттық комиссиясы бекіткен 13.11.2012 жыл №3 (өзгерістер мен толықтырулар).
   
4. 
   Бухгалтерлік есеп шоттарының типтік жоспары 18.09.2012 ж. №438 (№327 21.10.2003 ж. өзгертулермен).
   
5. 
   Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.И. «Бухгалтерский учет на предприятий», Алматы «Центраудит - Казахстан», 2012 г.
   
6. 
   Томас П. Карлин, Альберт Р. Макмин, «Анализ финансовых отчетов», (на основе GAAP).
   

Переход к рыночной экономике требует радикальных преобразований структуры производства, направленных на преодоление монополизма и развитие конкуренции. Решение этой задачи невозможно, как подтверждает мировой опыт, без развития предпринимательства, основанного на различных формах собственности [1].

В Республике Казахстан интенсивно создаются все условия для развития предпринимательской деятельности, в частности, осуществлена большая работа по приватизации собственности, ставшей прочной экономической основой для развития предпринимательства.

В стране применяются широкомасштабные меры по государственной поддержке предпринимательства, малого и среднего бизнеса

В качестве научного термина понятие «предприниматель» появилось в работах известного английского экономиста начала 18 века Ричарда Кантильона. Он разработал первую концепцию предпринимательства, а под предпринимателем понимал человека, действующего в условиях риска, в связи с тем, что торговцы, фермеры, ремесленники и прочие мелкие собственники покупают по определенной цене, а продают по неизвестной.

Основным субъектом предпринимательской активности выступает предприниматель. Однако предприниматель - не единственный субъект, в любом случае он вынужден взаимодействовать с потребителем как основным его контрагентом, а также с государством, которое в различных ситуациях может выступать в качестве помощника или противника. И потребитель и государство также относятся к категории субъектов предпринимательской активности, как и наемный работник (если, конечно, предприниматель работает не в одиночку), и партнеры по бизнесу (если производство не носит изолированного от общественных связей характера).

Во взаимоотношениях предпринимателя и потребителя предприниматель относится к категории активного субъекта, а потребителю свойственна прежде всего пассивная роль. При анализе стороны этих взаимоотношений потребитель выполняет роль индикатора предпринимательского процесса. Это понятно, поэтому все то, что составляет предмет деятельности предпринимателя, имеет право на реализацию только в случае позитивной (положительной) экспертной оценки потребителя. Такая оценка осуществляется потребителем и выступает как готовность последнего приобрести тот или иной товар. Предприниматель, при планировании и организации своей деятельности никоим образом не может игнорировать настроения, желания, интересы, ожидания, оценки потребителя [2].

Таким образом, целью предпринимателя выступает необходимость «завоевать» потребителя, создать круг собственных потребителей.

В свою очередь, субъектами малого предпринимательства являются физические лица без образования юридического лица и юридические лица, занимающиеся предпринимательской деятельностью, со среднегодовой численностью работников не более 50 человек и общей стоимостью активов за год не свыше шестидесятитысячекратного расчетного показателя.

Основными целями государственного регулирования частного предпринимательства являются создание благоприятных условий для развития частного предпринимательства и защита интересов государства и прав потребителей путем введения администрирования частного предпринимательства.

Необходимость государственной поддержки малого бизнеса признается как учеными - экономистами, так и самими предпринимателями. Объектом научных споров являются вопросы о принципах, направлениях, и приоритетах государственного регулирования малого предпринимательства, особенностях региональной системы поддержки жизнеспособности малого бизнеса. Эти вопросы требуют не только глубокой теоретической проработки, важно, чтобы результаты научного анализа воплотились в реальных программах поддержки предпринимательства на региональном уровне.
Государственное вмешательство в рыночную экономику подразделяется на прямое и косвенное вмешательство. Следовательно, поддержка малого предпринимательства, являясь составной частью процесса государственного регулирования, также может быть подразделена на прямую и косвенную. Прямая поддержка означает, что государство не ограничивается установлением общих «правил игры», не довольствуется ролью «арбитра», но само становится «игроком», берет на себя бремя конкретных хозяйственных решений. Это вариант широкого государственного регулирования деятельности малого бизнеса в сочетании с протекционистской политикой его поддержки. Выделяются дотации малым предприятиям, нуждающимся в помощи, создаются специальные государственные финансовые учреждения для кредитования малых фирм, устанавливаются верхние пределы для ставки процента по кредитам, выдаваемым малым предприятиям коммерческими банками и т.п. Косвенная поддержка означает создание институциональной структуры, в рамках которой осуществляют свою деятельность предприятия малого бизнеса, определение «правил игры» для свободного рынка. Суть поддержки – это не прямые, безвозвратные инъекции в создание мелких предприятий, а, к примеру, формирование правовой базы для эффективной деятельности частных банков, специализирующихся на кредитовании малого бизнеса. Первый вариант, создавая «тепличные» условия для малого бизнеса, может иметь двойственный эффект.

С одной стороны, прямая поддержка государства способствует становлению и развитию малых предприятий, позволяет им выжить в конкуренции с крупными предприятиями. С другой стороны, этот вариант снижает стимулы к производительному труду, проявлению инициативы и самостоятельности, в отличие от косвенной государственной поддержки, безусловно умножающая и укрепляющая экономическую свободу малого бизнеса. Поэтому второй вариант является естественной политикой государства в условиях развитого рынка. Вместе с тем, протекционизм в отношении малого предпринимательства характерен, в той или иной степени, для всех стран развитой рыночной экономики. Об этом можно судить, в частности, по принятому в США еще в 1953 году специальному закону о малом бизнесе: правительству предписано «в той мере, в какой это возможно, оказывать поддержку предпринимателям малого бизнеса, консультировать, помогать и защищать их интересы с тем, чтобы сохранить свободное конкурентное предпринимательство» [3].

Регулирование малого бизнеса со стороны государства должно включать обоснование трех важнейших сторон деятельности малых предприятий:

1) экономического статуса;

2) финансового статуса малых предприятий;

3) правового статуса.

Определение экономического статуса малого предприятия подразумевает:

а) обоснование сущностных характеристик и классифицирование малых предприятий по различным признакам и уровням приоритетов;

б) разработку методологии прогнозирования развития субъектов малого бизнеса и их взаимодействия с другими экономическими субъектами;

в) разработку системы оценочных показателей деятельности малых предприятий.

Второй важнейший компонент государственного регулирования малого бизнеса заключается в определении финансового статуса малых предприятий. Это включает:

а) регулирование отношений малых предприятий с бюджетами различных уровней (налоговое регулирование);

б) определение стратегии, источников и конкретных объектов финансовой поддержки малых предприятий через бюджетную сферу, фонды поддержки малого бизнеса, страховые компании и т.п.;

в) регулирование механизма взаимоотношений малых предприятий с банковской системой. Третий компонент стратегии регулирования малого бизнеса заключается в определении правового статуса малых предприятий.

Это подразумевает разработку, принятие и выполнение специального законодательства, регулирующего комплекс вопросов функционирования малых предприятий, включая его права, обязанности и ответственность перед обществом, а также юридические гарантии государства развития малого предпринимательства.

В соответствии с конституционным положением: «Каждый имеет право на свободу предпринимательской деятельности, свободное использование своего имущества для любой законной предпринимательской деятельности». Поэтому государство гарантирует свободу предпринимательской деятельности и обеспечивает ее защиту и поддержку. Так, 4 июля 1992 года был принят Закон Республики Казахстан «О защите и поддержке частного предпринимательства, 19 июня 1997 года был принят Закон «О государственной поддержке малого предпринимательства. В целях реализации Послания Президента народу Казахстана «Об основных направлениях внутренней и внешней политики на 2003 год» Правительство Республики Казахстан Постановлением от 7 августа 2002 года образовало Комиссию при Правительстве Республики Казахстан по вопросам малого и среднего бизнеса, а Постановлением Правительства РК от 19 августа 2002 года утверждено Типовое положение об Экспертных советах по вопросам поддержки и развития малого и среднего предпринимательства. Государственная поддержка малого предпринимательства осуществляется на основе государственных, отраслевых и региональных программ и представляет собой комплекс мер, направленных на развитие и поддержку малого предпринимательства [3].

В то же время законодательное регулирование предпринимательской деятельности еще далеко от совершенства, нормативные документы по вопросам приватизации, налогообложения, банкротства предприятий и развития малого бизнеса зачастую противоречат друг другу. В этом, на мой взгляд, проявляется один из стратегических просчетов реформ, поскольку для создания новой модели экономики в нашей стране необходимо прежде всего формирование условий для появления действительных собственников, обладающих всеми факторами производства: землей, капиталом, квалифицированной рабочей силой и предпринимательским талантом. При этом главное состоит не в количестве, а в качестве собственников, которые призваны повысить эффективность и придать экономике социальную направленность. Вот почему не столько надо устранять государственную собственность, сколько ее монопольное положение, в том числе и способствуя развитию малого бизнеса [4].
ЛИТЕРАТУРА

1. 
   Грузинов В., Грибов В. Предпринимательство формы и методы организации предпринимательской деятельности // Экономика предприятия - М., 1996 г.
   
2. 
   Таубалдин А. Государственное регулирование малого бизнеса в Казахстане // Материалы Республиканской научно - теоретической конференции «Сейфуллинские чтения - 9: новый вектор развития высшего образования и науки» посвященная дню Первого Президента Республики Казахстан. - 2013. - Т. ІІ, ч.2. - С. 249 - 251
   
3. 
   Дюсембаев К.Ш. Государственное регулирование экономики в условиях Казахстана (теория, опыт, проблемы). - Алматы: Экономика, 2014. - 456 с.
   
4. 
   Предприниматели об условиях ведения бизнеса. Институт политических решений // www. ipr.kz.
   

Жалпы менеджмент теориясында, адамдардың қоғамдық өндірісте қатысуын көрсететін терминдердің жеткілікті саны пайдаланылады: еңбек ресурстары, адам ресурстары, адам факторы, ұйымдастырушылық тәртіп, еңбекті ұйымдастыру, кадрды басқару, кадр саясаты, ұжым, команда, әлеуметтік даму, адам қатынастары және т.б. Негізгі обьект ретінде адамды бөле отырып, олар кадрды басқару проблемасының түрлі аспектілерін және оларды шешу жолдарын ашады [1].

Адамды басқару мәселесі кіші және ірі фирмалар, коммерциялық немесе коммерциялық емес фирмалар төңірегінде, өнеркәсіптік және қызмет көрсету салаларында маңызы зор. Сондықтан, әрбір кәсіпорында кадрды басқаруға үлкен мән беріледі. Кадрды басқару – адамдармен және олардың кәсіпорын ішіндегі қатынастарымен байланысты болатын менеджменттің бір саласы.

Кадрды басқару персоналмен жұмыстың бір жүйесі болып табылады. Бұл жүйе кадр саясатын, кадрды таңдауды, кадрды бағалауды, кадрды ұйымдастыруды, оның бейімделуі мен оқытылуын және т.б. қамтиды. Жалпы кадрды басқару – ұйымдастыру мақсатына жету үшін қызметшілерді тиімді пайдалануға бағытталған, кәсіпорында жүретін әрекет түрі болып табылады. Персонал жүйе ретінде еңбек ресурстарының жарығы, кадрдың категориялар бойынша бөлінуі, кадрды басқару концепциясының талдауы, персоналмен жұмыс жүйелерінің өзара байланысын және т.б. сұрақтарды қамтып отырады. Еңбек ресурстарының нарығы – еңбек ресурстарын жалдау, оқыту және пайдалану бойынша әлеуметтік - экономикалық қатынастардың жиынтығы. Персоналмен жұмыс жүйесі – бұл кәсіпорында жұмысшылар мен қызметшілер кадрларын басқарудың принциптері және әдістерінің жиынтығы. Персоналмен жұмыс жүйесін жасақтау үшін бастапқы мәліметтер: адамдар құқықтарының жалпы деклорациясы; ел Конституциясы; елдің азаматтық кодексі; еңбек жөніндегі заңдар кодексі; кәсіпорынды басқару жүйесі; экономикалық және әлеуметтік даму жоспары [2].

Кадр саясаты ұзақ перспективаға персоналмен жұмыста басты жолды және принципиалды бағыттарды анықтайды. Кәсіпорында кадр саясаты директорлар кеңесі, әкімшілік және кәсіпорын басшысымен қалыптастырылады.

Кадрды таңдау бос жұмыс орындарын толтыру үшін кадрлар резервін жасауда қамтылады. Кадрды таңдау жұмысшылар категориялар бойынша персоналға деген қажеттілікті есептеу процедурасын, жұмысшылар мен қызметшілерге кәсіби талаптардың нормативті көрінісін, кадрларды кәсіби таңдау тәсілдерін, сонымен бірге бос жұмыс орындарына кадрлар резервін қалыптастырудың жалпы принциптерін қамту керек. Сондықтан, кадрларды таңдаудың басты тапсырмасы жақын арада жаңа жұмыс орындарына орналасып, ішкі мотивация, материалды немесе моральді ынталандырудан шыға, жұмыс түрін ауыстыра алатын адамдар жиынтығын анықтау болып табылады. Кадрды таңдау негізінен кадрларға деген қажеттіліктермен анықталады.

Персоналдың бағалауы жұмысшының бос немесе жұмсалған жұмыс орнына сәйкестігін анықтау үшін жүзеге асырылады. Бос орынды жұмсау кезінде жұмысшының потенциалын, яғни кәсіби білім мен тәжірибесін, өмірлік және өндірістік тәжірибесін, денсаулық және жұмысқа қабілетін және басқа да ерекшеліктерді анықтау маңызды. Потенциалды бағалау нақты жұмыс орнында адамдардың қабілетін қолдану перспективасы жөнінде ойластыруға мүмкіндік береді. Жұмысшының жұмыс орнына сәйкестігінің талдауы белгілі бір уақыт өткенде қажет және еңбек нәтижелерін ескере отырып, шығармашылық потенциал және жеке салымды бірлесіп бағалау жолымен мүмкін.

Персоналдарды ұйымдастыру олардың потенциалын, жеке салымын жоспарланатын карьера, жас, жұмыс орындарын жұмсау мерзімдерін және кәсіпорынның штаттық кестесінде бос орындардың болуын бағалау нәтижелерінен шыға кадрлардың үнемі қозғалысын қамтамасыз ету керек. Ғылыми негізделген кадрдың ұйымдастырылуы олардың өмірлік қызығушылықтарын ескере отырып, қызметтік карьераның жоспарлануын; жұмысшылар категориялары және кадрлар резервіне тәуелді мақсаты, бәсекелесуі немесе таңдалуының рационалды сәйкестелуін; бағалау нәтижелеріне тәуелді аппарат жұмысшыларының жоспарлы қозғалысын; жұмыс орнын жұмсау мерзімдері және басқару кадрларының жасын анықтауын; жұмыс орнын ғылыми ұйымдастыруын; еңбек шарттары мен төлемін анықтауын жан - жақты қарастырады [3].

Персоналдың бейімделуі – бұл ұжымның, ұйымның ішкі және сыртқы ортаның өзгермелі шарттарына, ал жеке индивидуумдардың жұмыс орнына және еңбек ұжымына бейімделу процесі. Жұмысшылардың бейімделуі бейімделу критериі, сынақ мерзімін ұйымдастыру, жас мамандардың бейімделуі, консультация және оқыту әдістері, адам ресурстарының дамуы секілді негізгі элементтерді қамтиды. Бейімделу қызметшілердің тұрақты жұмысқа орналасуымен аяқталады.

Кадрларды оқыту жұмысшылардың кәсіби білімдері мен тәжірибелерінің өндіріс пен басқарудың осы заманғы деңгейіне сәйкестігін қамтамасыз ету үшін арналған. Оқытудың төрт түрі бар: негізгі мамандықты алуды білдіретін жұмысшылар мен қызметшілердің училище, техникум және жоғарғы оқу орындарында дайындығы; оқу орындарында квалификацияны көтеру (орталық, мектеп, институт), яғни жұмысшының негізгі мамандығы бойынша жаңа білімдерді алу; жаңа мамандықты алу үшін кадрдың қайта дайындау; жоғарғы оқудан кейінгі кәсіби білім алу (магистратура, аспирантура, докторантура). Оқытудың көрсетілген түрлерінің өзара әрекеттесуі әрбір жұмысшының білімін үзіліссіз көтеру үшін мүмкіндіктерді қамтамасыз етуге, адамдар саны мен кадрдың кәсіби - квалификациялық құрылымы арасындағы сәйкестігін уақытында басқаруға мүмкіндік береді.

Сонымен, кадрды басқару кадр саясатын, таңдау, бағалау, ұйымдастыру, бейімделу мен кардларды оқытуды қамтитын жүйе ретінде қарастырылып, кәспорынның басты нормативтік құжаттарында көрініс табуы керек. Жалпы кадрды басқарудың бірнеше ерекшелігі бар. Кадрды тиімді басқару негізінен кеңседе болатын әртүрлі процедуралар мен ережелерге қарағанда, практикалық қызметке бағытталған. Кадрды басқару шарушылық қызметіндегі мәселелерді, кадрдың дамуын, еңбек жағдайын жетілдіруді, еңбек жағдайын жетілдіруді қолдай отырып, олармен байланысты проблемаларды шешуге басты назар аударады. Сонымен бірге ол жеке қызметшіні жеке тұлға ретінде қарастырып, оның жекелеген қажеттіліктерін қанағаттандыруға тырысады. Әрбір кәсіпорынның, фирманың ұзақмерзімдік стратегиясында адам факторы қашан да ескеріледі.

Кадрды басқарудың мақсаты – кәсіпорын, фирманы басқарудағы жетістіктерге қол жеткізу болып табылады. Сонымен қатар оның жекелеген мақсаттарына мыналар жатады: фирманы жақсы дайындалған қызметшілермен қамтамасыз ету; кадрды басқару бөлімінің саясатын қызметшілерге жеткізу; кадрдың біліктілігін, тәжірибесін, жұмыс істеу қабілеті мен шеберлігін тиімді пайдалану. Фирма басшылары қызметшілерді тиімділікке жетудің көзі деп қарастырған жағдайда ғана осы мақсаттар орындалады.

Кадрды басқару міндеттеріне мыналар жатады: фирмаға алдына қойған мақсаттарына жетуде көмектесу; фирманы жоғары дәрежелі мамандармен қамтамасыз ету; қызметшілердің өз еңбегімен қанағаттануын барынша көтеруге тырысу; қызметшілердің өмір сүру деңгейін көтермелеу; кадрды басқарудың үнемі қызметшілермен байланыста болды; жақсы моральдық климатты сақтауға көмектесу және т.б. Кәсіпорынның жоғары басқармасында кадрды басқару өмірлік маңызды элементке айналды. Кадрды басқару жалпы басшылыққа және стратегиялық жоспарлауға ену керек деп санайтын фирмалар саны жыл санап өсуде. Кәсіпорындағы кадрды басқару тұжырымдамасының негізін қазіргі уақытта қызметкерлердің жеке тұлға ретіндегі ролінің өсуі, ұйымның алдына қойған мақсатына сәйкес оларды ұйымдастыру және бағыттау жатады [4].

Жалпы өндірістік кәсіпорындарда кадрды басқару жүйесінің негізі, көбінесе мына бағыттарда ұйымдастырылады: адам ресурстарын пайдалануды жоспарлау; қызметшілерді іріктеу; таңдау және бағыттау; тәжірибелік оқыту және біліктілікті көтеру, қызметшілерге көмек көрсету; еңбек қауіпсіздігі мен денсаулық; еңбек қатынастары; қызметшілер еңбегін бағалау және бақылау; еңбек графигін жасау; еңбек жағдайын ұйымдастыру.

1. 
   Әбденов С. Кадрды инновациялық басқарудағы маңызды фактор.
   
2. 
   Леонтьева Т.А. Персоналдарды басқару қызметі жұмысын ұйымдастыру // Экономикалық - математикалық әдістер мен модельдер.
   
3. 
   Шәріпбаев А. Кадр қарымы білім мен білікке тәуелді.
   
4. 
   Болгова А.Ю. Компанияларды кадрлармен жасақтау шығынының бюджеті.
   

Бухгалтерлік есепті жүргізу әдістеріне шаруашылық қызмет фактілерін топтау мен бағалау әдістері, активтердің құнын есептеу, құжат айналымын қабылдауды ұйымдастыру түгендеу, бухгалтерлік есеп шоттарын қолдану әдістері, бухгалтерлік есептің тіркелім жүйесі, мәліметті өңдеу мен басқа да сәйкес әдістер мен амалдар кіреді.

Ұйымның өзінің есеп саясатын өңдеу мүмкіндігі мен қажеттілігі бухгалтерлік есеп пен басқа екінші деңгейлі нормативтік құжаттар бойынша баптарда қарастырылған бухгалтерлік есептің кез келген мәселелерін шешудің көп түрлілігімен анықталады. «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы» Қазақстан Республикасының заңы мен бухгалтерлік есеп принциптерінде кәсіпорын өзінің есеп саясатын құру барысында бұйрық немесе жарлық бойынша қажетті құжаттар тізімін бекітуі керек екендігін көрсетілген. Бұл бекітілетін құжаттардың қатарына мыналар жатады: - бухгалтерлік есептің уақытылы және есеп берудің толық тиісті талаптарына сәйкес жүргізілуі; - бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізуде қолданылатын синтетикалық және аналитикалық шоттарының жұмыс жоспары; - алғашқы есеп құжаттарының типтік нысандары; - ұйымның ішкі бухгалтерлік қорытынды есеп құрудағы құжат нысандары; - актив пен міндеттемелер түгендеуін өткізу тәртібі; - актив пен міндеттемелерді бағалау әдістері; - құжат айналымы ережелері мен есеп ақпараттарын өңдеу технологиясы; - шарушалық операцияларды бақылау тәртібі; - бухгалтерлік есепті ұйымдастыруға қажетті басқа шешімдер [1].

Кәсіпорынның қабылдаған есеп саясаты сол ұйымдағы бухгалтерлік есептің маңызды мәселелерінің бірі.

Ұйымның есеп саясатын таңдау мен негіздеуіне келесі негізгі факторлар әсер етеді: меншік нысаны мен құқықтық - ұйымдастырушылық нысаны (жауапкершілігі шектеулі серіктестік, ашық акционерлік қоғам, жабық акционерлік қоғам, өндірістік кооператив және тағы басқа); салалық қызметінің түрі (өнеркәсіп, құрылыс, сауда, көлік, ауыл шаруашылығы және тағы басқа); қызметінің көлемі, жұмысшылар мен қызметкерлерінің орташа тізімдік саны және тағы басқа; салық салу жүйесімен арақатынасы (әртүрлі салық түрлері бойынша жеңілдіктер немесе салық төлеуден босату, салық мөлшері және тағы басқа); қаржы - шаруашылық қызметін дамыту стратегиясы (ұйымның экономикалық дамуының ұзақ мерзімдік перспективасының мақсаттары мен міндеттері, инвестициялардың жұмсалу бағыты, перспективалы мәселелерді шешудің тактикалық тәсілдері); ұйымның ақпараттық қамсыздандыру жүйесі (оның тиімді әрекетіне қажетті барлық бағыттары бойынша); материалдық базасының болуы (компьютерлік техника мен басқа да оргатехника жабдықтарымен қамтамасыз етілуі, бағдарламалық - әдістемелік қамсыздандыру және тағы басқалар); кәсіпорындағы бухгалтер мамандарының (қаржы бөлімі қызметкерлерінің) біліктілігі және басшылардың экономикалық батылдығы, ынталылығы мен тапқырлық деңгейі; Кез - келген ұйымның өзінің қызметін іске асыру үшін таңдап бекіткен есеп саясаты толықтылық, уақыттылық сақтық, қарама - қайшылықсыздығы мен орындылық талаптарына сай болуы қажет.

Көрсетілген талаптардың әрқайсысының мазмұнын қарастырайық [2].

Толықтылық. Кәсіпорынның таңдап алған есеп саясаты оның объектілерді есептеу жолын толық қамтамасыз етуі керек.

Уақыттылық. Кәсіпорынның шарушалық әрекетінің фактілері бухгалтерлік есеп пен бухгалтерлік есеп беруде уақытында көрініс табуы қажет. Ешқандай операциялар бухгалтерлік есеп шоттарында тіркеу барысында кешіктірілімейді немесе орындалмай тұрып есепке алынбайды.

Сақтық. Қолданылатын есеп әдістері бухгалтерлік есепке алынуға тиісті кірістер мен табыстарға қарағанда, жасырын резервтердің жасалуына жол бермей, шығындар мен міндеттемелерді айқын бейнелеуге дайын болуды қамтамасыз етуі керек, яғни есепке алынған немесе алуға нақтылы мүмкіндік бар болатын кірістер алынады.

Қарама - қайшылықсыздығы. Есептің таңдалынған әдістері - әр айдың соңғы календарлық күніне айналымның аналитикалық есебі мен шоттар бойынша қалдықтардың синтетиклақ есеп мәліметтерінің теңдігін қамтамасыз етіп отыруы қажет.

Орындылық. Кәсіпорынның есеп саясаты бухгалтерлік есепті орынды және үнемді жүргізуді қамтамасыз етуі керек.

Кәсіпорынның есеп саясаты сол кәсіпорында қолданылатын бухгалтерлік есеп жүйесінің тұтастығын және оны құраушы әдістемелік, техникалық, ұйымдастырушылық жақтарының барлығын қамтиды. Есеп саясатының әдістемелік жағына мына элементтер кіреді: мүлік пен міндеттемелерді бағалау әдістері, мүліктің әрбір түрлері бойынша амортизация есепту әдістері, табысты есептеу әдістері және тағы сол сияқты. Осылайша белгіленген заңға сәйкес кез келген заңды тұлға болып табылатын ұйым өзінің есеп саясатын құрастырған уақытта төменде аталған бухгалтерлік есептің негізгігі әдістемелік аспектілерін айқындауы қажет. негізгі құралдарына амортизациялық аударым сомасын есептеу әдістері. Материалдық емес активтеріне амортизациялық аударым сомасын есептеу және оларды есептен шығару жолдары; Шығындарды топтау мен өндіріс шығындарына жатқызу әдістері; өндіріс шығындарын және оларды объектілер арасында тарату әдісі; Дайын өнімдерді кіріске алудың есебі; Аяқталмаған өндірісті анықтау және бағалау жолдары; Материалдық қорларды бағалау әдістері; Негізгі құралдарды жөндеу бойынша шығындар есебін ұйымдастыру; Курстық айырманы есептеу; Тағы да басқалар [3].

Кәсіпорынның есеп саясатына енгізілген өзгертулер осы ұйымның басқару құжаттарымен, яғни бұйрық, өкім немесе қаулыларымен рәсімделунуі қажет. Ұйымның қабылдап бекіткен есеп саясаты сол кәсіпорынның қызмет атқаруы барысында қолданылады. Оған өзгеріс енгізу мынадай жағдайларда жүргізілуі мүмкін: Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы заңының өзгеруіне сәйкес; Бухгалтерлік есеп бойынша нормативтік актілердің өзгеруі салдарынан; Жаңа бухгалтерлік есеп стандартына көшуге байланысты және тағы да басқа.

Кәсіпорынның бухгалтерлік есепті жүргізу жолдары ұйымның есеп саясатының дайындалған кезінде таңдалып алынады. Бұл есеп саясаты кәсіпорынның барлық құрылымдық бөлімшелерінде олардың орналасқан орындарына қарамастан қолданылады. Ұйымның филиалдарының, еншілес және тәуелді серіктестерінің және тағы басқа бөлімшелерінің өзіндік бухгалтерлік есеп жолдарын жүргізуіне, яғни басқа есеп саясатын таңдауына құқығы жоқ.

Бас кәсіпорын қаржылық қызметінің бөлімшелерін есеп саясатындағы болған өзгерістер туралы алдын ала қамтамасыз етуі қажет. Ұйымдардың түсініктеме жазуларында жыл бойы орындалған жұмыстар бойынша жасалынған қаржылық талдаудың мәтінімен қатар бухгалтерлік қорытынды есеп туралы шығарылған шешім және таза табысты бөлу тәртібі жазылады. Сонымен қатар осы түсініктеме жазуда кәсіпорынның келесі жылға қабылдаған есеп саясаты (егер оған, яғни есеп беру жылына өзгерістер енгізілген болса) жазылады. Сонымен, мен нарықтық қатынастар жағдайында кәсіпорынның ағымдағы активтерінің құрамы мен құрылымының динамикасын, кәсіпорынның табыстылығы мен қызметінің тиімділігі мен іскерлік белсенділігін талдап, кәсіпорынның оңды қаржылық жағдайы туралы ақпарат алдым. Сонымен қатар - кәсіпорынның ағымдағы активтерінің аудиттен өтуі олардың еш бұрмалауға түспегенін аңғартты.

Қорыта келгенде, зерттелген кәсіпорынның бухгалтерлік есеп жүйесі, жыл сайынғы жүргізіп отыратын аудиті ұйымдасқан күйде белгілі бір тәртіппен жүзеге асырылады. Кәсіпорынның ағымдағы активтерінің жағдайы жақсы тенденцияға жетелейтіні талдау барысында байқалды.
ӘДЕБИЕТ

1. 
   Құдайбергенов Н.А., Әжібаева З.Н., Кеулімжаев К.К. «Бухгалтерлік есеп принциптері». Алматы, Экономик'с 2003 ж.
   
2. 
   Абленов Д.О. «Аудит негіздері». Алматы, Экономика 2005 ж.
   
3. 
   Дүйсенбаев К.Ш., Төлегенов Э.Т., Жұмағалиева Ж.Г. «Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау». Алматы, Экономика 2001 ж.
   
4. 
   Радостовец В.В., «Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп». Алматы, 1999 ж.
   

В современной экономике бренды играют роль глобальных коммуникаторов между продавцами, товарами и покупателями. С помощью брендов производители не только информируют потребителей о ключевых ценностях своих рыночных предложений, но и стремятся сделать свой бизнес более устойчивым, заручаясь для этого поддержкой преданных клиентов. Потребителям же бренды служат своеобразным путеводителем среди конкурирующих товаров и фирм, снижая рыночную неопределенность и экономя время на принятие решений о покупке.

Понятие «бренд», будучи новым и в тоже время быстро укоренившиеся в экономическом языке имеет известно с давних времен. Бренд как торговая марка применялся еще в 1300 г. до н.э. в Индии. Маркировка товаров (брендирование) практиковалась во времена расцвета Древнего Египта, когда египетские мастера, изготавливавшие кирпичи, ставили на них именное клеймо. В Древнем Риме существовало фабричное клеймо Fortis, которое стало настолько популярным, что его даже начали подделывать другие производители. Подобные идентифицирующие знаки можно было увидеть на легендарном древнекитайском фарфоре.

Появление слова «бренд» (brand) восходит к понятиям «клеймо», «выжженное тавро», «марка», хотя единства мнений в вопросе о происхождении этого термина нет. Так, например, российский исследователь истории брендов В.А. Корзун говорит о предположительно скандинавских корнях слова «бренд», ссылаясь на то, что во времена викингов оно употреблялось в значении «клеймить скот» [1]. В то же время Джанелл Барлоу и Пол Стюарт, сотрудники известной консалтинговой компании TMI, утверждают, что слово «бренд» происходит из среднеанглийского языка и означает «пламя факела».

Первый импульс в использовании брендов относят к Средним векам, когда наблюдался расцвет деятельности цеховых ремесленников, помечавших брендом свои товары. В эту историческую эпоху бренд играл роль гаранта качества продукции. Например, в 1266 г. английское законодательство требовало, чтобы булочники отмечали своим знаком каждую буханку хлеба с целью контроля заявленного веса. На этапе развития мануфактурного производства начала формироваться технология бренда как многофункционального клейма. В период перехода от мануфактурного к машинному производству, когда происходило становление «сбытового» маркетинга, стали зарождаться первые «фундаментальные» бренды, часть из которых дожила до наших дней. А в 1870 г. Конгресс США потребовал, чтобы каждый владелец торговой марки отсылал в Патентное бюро название и описание своей марки, а также уплачивал сбор в размере 25 долл [2]. Бренды стали давать производителям правовую защиту уникальных характеристик или особенностей разработанной ими продукции.

К концу XIX в. в период завершения централизации основных производств начался вывод на рынок первых брендов товаров массового спроса. Первой в мире зарегистрированной торговой маркой стало английское пиво Bass. Брендинг стал проявляться как предмет отдельного внимания специалистов по продажам. С начала XX в. крупные фабрики стали активно расширять географию своих рынков сбыта и с помощью брендов пытались убеждать потребителей доверять товарам «не местного производства». Моментом рождения классической модели бренд - менеджмента многие считают появление в мае 1931 г. докладной записки младшего менеджера по маркетингу компании Procter & Gamble Нейла Мак - Элроя, ответственного за рекламу мыла Camay, который предложил новый для того времени подход к управлению продвижением товара на рынки, ориентированный исключительно на бренд. В своей знаменитой записке Мак - Элрой предложил идею создания команды, отвечающей за выработку маркетингового плана развития товарного бренда и его координацию с продажами и производством. Эта аналитическая записка оказала громадное воздействие на работу фирм всего мира. Подражая P&G, другие производители мыла стали спонсировать модные тогда радиопередачи, откуда и пошло выражение «мыльные оперы».

В эпоху активной индустриализации в мире рождались новые мощные компании и появлялись новые бренды. Потребительский бум на товары массового спроса (роль которых сегодня выполняют товары так называемого «быстрого» спроса - fast moving consumer goods, FMCG) и усиление конкуренции производителей способствовали «выплескиванию потоков» брендов во всех товарных категориях. Со второй половины XX в. стали зарождаться такие прикладные направления использования брендов, как брендинг территорий, брендинг личностей, политический брендинг. Бренды постепенно становились атрибутом повседневной жизни людей и предметом научных исследований.

В XXI в. возрастание роли брендов происходит на фоне масштабных изменений в области предпринимательства, связанных с внедрением новых информационных и управленческих технологий. На микроуровне брендинг выделился в самостоятельную сферу деятельности и превратился из маркетингового инструмента продвижения товара в способ ведения бизнеса. Известность марки и приверженность марке потребителей становятся не только конкурентными преимуществами фирм, но и социальными факторами.

Сильные бренды имеют определенное влияние на общественные ценности, а потребители выбирают бренды потому, что они выражают их веру и интересы. Бренды, изменяя ценности людей, становятся новой религией и помогают людям найти смысл жизни.

В постиндустриальном мире действие брендов уже не ограничивается сугубо экономическими процессами. Как символические частности, формирующие в массовом сознании образы товаров, фирм, индивидов и целых государств, бренды все чаще используется за рамками сугубо экономической деятельности - в политике, социальной сфере, образовании, культуре - везде, где есть конкурентная среда и варианты выбора при принятии решений. Такой подход разделяет автор монографии «Брендинг: новые технологии в России» и редактор журнала «Бренд - менеджмент» В.Н. Домнин, который рассматривает бренд как «целостный образ товара, услуги, страны и т.д. в потребительском сознании» [3].

В настоящее время существуют различные трактовки понятия «бренд». Самое «узаконенное» определение бренда принадлежит Американской ассоциации маркетинга (American Marketing Associations - AMA): «Имя, термин, знак, символ или дизайн или комбинация всего этого, предназначенные для идентификации товаров или услуг одного продавца или группы продавцов, а также для отличия товаров или услуг от товаров или услуг конкурентов» [4]. Многие специалисты считают определение АМА устаревшим и не соответствующим постиндустриальным реалиям.

«Бренд - это не вещь, не продукт, не компания и не организация. Бренды не существуют в реальном мире - это ментальные конструкции. Бренд лучше всего описывать как сумму всего опыта человека, его восприятие вещи, продукта, компании или организации. Бренды существуют в виде сознания или конкретных людей, или общества». James R. Gregory, из книги «Leveraging the Corporate Brand» [5].

«Бренд - это больше, чем реклама или маркетинг. Это все, что приходит в голову человеку относительно продукта, когда он видит его логотип или слышит название». David F. D'Alessandro, генеральный менеджер John Hancock, из книги «Brand Warfare: 10 Rules for Building the Killer Brand» [6].
«Бренд - это набор восприятий в воображении потребителя». Paul Feldwick, исполнительный директор по стратегическому планированию BMP DDB, международный директор по брендинг - планированию DDB [7].

«Идентифицируемый продукт, сервис, личность или место, созданные таким образом, что потребитель или покупатель воспринимает уникальную добавленную ценность, которая наилучшим образом отвечает его потребностям». Leslie De Chernatony, профессор Brand Marketing и директор Centre for Research in Brand Marketing в Birmingham University Business School, автор нескольких книг по брендингу [8].

Бренды - это образные представления, сохраненные в памяти заинтересованных групп, которые выполняют функции идентификации и дифференциации и определяют поведение потребителей при выборе продуктов и услуг. Франц - Рудольф Эш, профессор кафедры маркетинга университета г. Гиссен, Германия, директор Института коммуникации (Institut fur Marken - und Германия [9].

Бренд - по сути, есть торговая марка, построенная на ожиданиях потребителя и легко идентифицируемая потребителем по любой из своих составляющих частеи (цвет, гра-фема и т.д.) в целостныи образ. Попытаемся резюмировать данные определения.

Как видно из указанных определении каждый автор указывает на важные, по его мнению, термины, например Джеймс Грегори (James R. Gregory) указал, что бренд - набор атрибутов [10] и представлении потребителей на рынке, например красный цвет это Кока Кола, зеленый, фиолетовый и белый это Мега Ком.

David F. D'Alessandro представил бренд как набор восприятий потребителем [11], например, Активия не важно творог или могут все понимают, что это полезная вещь для здоровья и иммунитета или Шубат всем понятно, что речь идет о национальном напитке казахов.

И.А. Шелеп представил определение как «торговая марка, построенная на ожиданиях потребителя» тем самым быстро и активно воспринимаемыми потребителями с помощью цвета, ассоциации и т.д. [12]. Например, если потребитель берет телевизор фирмы Филипс он думает о том, что это качественный товар, или если пьет Ессентуки то не только утоляет жажду, но и способствует здоровью. Тем самым каждое определение ставит перед собоий цель раскрыть сущность бренда, только каждыий автор того или иного определения выбирает на его взгляд важный атрибут бренда.

Ф. Котлер и К. Келлер рассматривают бренд как «предложение ценности от известного источника, где ценностью является все то, что может быть предложено покупателю для удовлетворения его потребности». Авторы вышеприведенного определения исходят из того, что ценность для потребителя сочетает осязаемое и неосязаемое, а воплощением потребительской ценности товара является комбинация продукции, услуг, информации и впечатлений. В этом контексте бренд (торговая марка) вызывает в сознании потребителей комплекс ассоциаций, которые отражают имидж марки (бренда).

Сегодня «бренд» - это скорее созданный у покупателя чувственный образ, который опирается на качество, привлекательность и конкурентоспособность продукции. «Коробочка чувств» - говорит о нем известный маркетолог Дэвид Аакер [13].

В целом очень сложно дать единое определение бренда как понятия, хотя сущность бренда в целом понятна и ясна. Например, в маркетинге 1500 определений, но все опираются на определение Ф. Котлера, в определении бренд пока нет такого гуру, и многие учебники и пособия по бренду характеризуют со своей точки зрения.

XXI век - эпоха глобальных конкуренции не товаров, а территорий. Многие страны, как развивающиеся, так и развитые, принимаются активно продвигать свой имидж - Казахстан, Испания, Россия, Малайзия, Турция, Румыния, Эстония, Китай, Великобритания, Египет, Куба и другие. И одной из наиболее значимых побуждающих причин действий вышеперечисленных стран является цель сделать образ своего региона экономически привлекательным.

Как сообщает «Интерфакс», президент страны Нурсултан Назарбаев выступил с предложением о создании всемирно узнаваемого бренда республики, который бы отличал ее от других стран и формировал имидж страны. «Даже я вот начинаю думать над этим вопросом. Например, Япония называется Страной восходящего солнца, Корея - Страна утренней свежести, Нидерланды - Страна тюльпанов, Китай - Поднебесная. Мы - Страна великой степи!» - подчеркнул казахстанский лидер, выступая в Астане в ходе телемоста «Новая индустриализация» [14].

По словам Назарбаева, у Казахстана должен быть свой уникальный опознавательный знак, который бы создавал его неповторимый образ в глазах мировой общественности и выделял из ряда других стран. Над формированием нового имиджа власти республики рассуждают на протяжении нескольких последних лет - этой задаче, по задумке Астаны, должна служить, в частности, международная выставка EXPO - 2017. Заявленная тема «Энергия будущего», по замыслу организаторов, должна продемонстрировать всему миру, что Казахстан, экспортирующий ресурсы, привержен идее зеленой экономики.

Построение бренда страны и создание ее положительного имиджа – это сильнейший инструмент повышения привлекательности товаров страны - производителя, так как бренд способствует получению высокой прибыли и обеспечивает долгосрочное развитие страны. Один из основных признаков бренда – наличие устойчиво существующего большого числа лояльных потребителей. Поэтому страна, имеющая бренд, не только привлекает туристов, ее национальный бизнес и товары получают сильную поддержку в конкурентной борьбе.