Феодалдық қатынастардың қалыптасуы . Лангобардтар
жергілікті тұрғындардан бөлек қоныстанып, өздерінің «
фара »
деп аталған рулық қандас қауымдарын, топтарын құрды. Үздік-
сіз соғыстар мен лангобард ақсүйектерінің жерді басып алуына
байланысты және Римдегі жеке меншіктің ықпалымен ерікті
қауымдар арасында топқа бөліну басталып , лангобард фара-
лары ыдырай бастады. Осы ыдырауға негізгі себеп жерге жеке
меншіктің пайда болуы еді. VII ғ. Соңында лангобардтықтардың
егістік жерлері
аллодқа айналып,
ірі жер иеліктері пайда бола
бастады. Король жасақшылары
гезиндер , әскери басшылар –
гер- цогтар, графтар мен
корольдар ірі жер иелеріне айналды. Сон-
дай-ақ ІХ ғасырға қарай жер иелеріне діни уағыздаушылар, ақ-
сүйектер де айналып феодалдардың қатарын өсірді. Ал ерікті
село тұрғындары өздерінің жерлеріне жеке меншік құқығынан
айрылып, жер шонжарлары патронат пен коммендацияларға бір-
те-бірте тәуелді бола бастады. Сөйтіп Рим құлдары мен колон-
дары, жартылай ерікті шаруалар бірігіп феодалдарға тәуелді
шаруаларға айналды. Алайда лангобардтардың Италия тұрғын-
дарынан оқшау қоныстануы қауымдық-рулық қатынастардың
ұзақ уақыт сақталуына жағдай жасаған еді. Сондықтанда мұнда
феодалдық қатынастар баяу дамыды.
ҮІІІ аяғында Италияны франктердің жаулап алуы феодал-
дық қатынастардың дамуын жеделдетті. ІХ-ХІ ғғ. шаруаларды
ұстау оларға
29 жылға жерді жалға беру тәсілі қолданылды. Бұл
тәсіл
либелло деп аталынды. Шаруа-либеллиярий шыққан өнім-
нің үштен бірін не төрттен бірін жер иесіне беріп, баршиналық
қызмет көрсетті. Сөйтіп, Солтүстік және Орта Италияда ІХ-
ХІ ғғ. шаруаларды тәуелділікте ұстаудың
либеллиярлық түрі ба-
сым болды. Сондай-ақ шаруалардың прекарийлық және эмфи-
тевзис түрі яғни натуралды немесе ақшалай салық төлеп жерді
мәңгі мұрагерлік жалға алудың да түрі қолданылды. Сөйтіп ІХ-
ХІ ғғ. либеллиярлар мен прекаристердің басым бөлігі феодал-
дарға тікелей тәуелді болып, басы байлы шаруаларға айналды.
Оңтүстік Италияның өзіндік әлеуметтік-экономикалық өз-
гешелігі болды. Италияның Оңтүстігі мен Сицилия остгот және
лангоборд шапқыншылығына аз ұшырап, ұзақ уақыт құл иелен-
ушілік тәртіпті сақтауға тырысқан Византияның қол астында
63
болды. ІХ-ХІ ғғ.бұл аймақта феодалдық иеліктер толық қалып-
тасқан жоқ. Негізгі жұмыс күші колондар, құлдар мен ұсақ ерік-
ті шаруалардан құралды.