Есенұлы Жорабек пен Бабабек

«Жорабек қызметке кірісер тұста дін маманы болмай патшалық Ресейдің приставына тілмаш, Кеңес Өкіметі орнаған соң Перовскіде тілмаш, кейіннен Әскери-революциялық Кеңесте қызмет істеп, көтерілісшілерді көбіне бейбіт жолымен басуға бар білімі мен жігерін жұмсады. Ақтөбе облысында Анненков бастаған ақтар көтерілісін басуға барлау отрядын басқарып, азамат соғысына қатынасты. Бұл жөнінде «Азамат соғысының ардагері» дегенді куәландыратын ресми құжаты да болған.

Ал, Есенұлы Бабабек жоғарыда айтқандай Мұғалімдер гимназиясын үздік бітіргеннен кейін біріңғай ағартушылық салада жұмыс жасады. Алғашқы қызметін Сыр бойына белгілі «Хан мектебі» аталған, қазіргі атауы Шаған мектебінен бастаған. Әуелгі кезде орыс тілінен сабақ берсе, 1905-1908 жылдары сол мектептің директоры болып, қазақ балаларының сауат ашып, білімді болуына көп еңбек етті.

Бабабек сәл кейінірек өзінің туған ауылы Жөлекке қызмет ауыстырып, сонау ХІХ ғасырдың аяғына таман, анығын айтсақ, 1893 жылы Жөлекте ашылған орыс-қазақ мектебінде ұзақ жылдар директор болады, ұстаздық жасайды. Бабабек алдынан көптеген орыс, қазақ, татар, ноғай, өзбек балалары білім алып, Кеңес заманы кезінде ірі-ірі мемлекеттік қызметтерге араласады.

Бабабек Раушан атты қызға үйленді. Одан 1919 жылы Аяш деген қызды болды. Жастай аурулы болып 1926 жылы Бабабек дүние салады. Оқшы ата мазаратына жерленеді. Қызы Аяш Жорабек қолында тәрбиеленіп, кейін Қазақстан Ғылым Академиясының қызметкері Садықов Тәңірбергенге тұрмысқа шығып, Алматыға ауысты. Бұл күндері Аяш марқұм болған. Ер жеткен ұлдары, қыздары, немерелері бар. Бәрі де Алматыда тұрады». Бұл қысқа мәліметті біз тарихшы Дулетов Абдолланың «Әулет» атты кітабынан алдық.

Есенұлы Жорабек туралы ел арасында аңыздай айтылып жүрген әңгімелер көп. Біз біразын ауыл ақсақалдарынан, көзін көрген қазыналы қарттарымыздан естідік. Жорабек ел ішінде білімділігімен, өткір, әділ, қайрымды мінезімен құрметті бопты. Бітірген оқуы Діни семинария болғанымен діндар болмай, жаңа қоғамның құрылуына, аяғынан нық тұрып кетуіне үлес қосыпты. Ол 1917-1930 жылдар аралығында Большевиктер жұмысшы-әскери Кеңесі төрағасына аудармашысы, біраздан соң оның бірінші орынбасары, кешікпей Перовск (Қызылорда қаласы) уездік милиция бастығы қызметін атқарады. Ашығын айтқанда ол Сыр бойында Кеңес өкіметінің орнығуына өзіндік үлесін қосқан адамның бірі болып саналады.

Мына бір қызық деректі Есенов Шахмардан ағаның жұбайы Кәмила апайдан естідік. Ал, ол кісіге бұл әңгімені ертеде енесі Шәрипа айтқан көрінеді. 1913 жылы Романовтар әулеті Ресейді билегеніне 300 жыл толуына орай дүрілдетіп той жасайды. Және Ресей отарлап отырған аймақтарда да , оның ішінде Орта Азияда, Тәшкенде тойланады. Оны ұйымдастырушы император Николай екіншінің інісі Михаил еді. Оған қазақ елінің жер-жерінен беделді адамдары шақырылады. Сыр бойының атақтылары ағайынды Жорабек пен Бабабек те осы тойдың құрметті қонағы болады. Қолда нақтылы құжат болмағанмен бұл деректе қисын бар. Себебі, олар Сыр бойы, Шиелі өңірінің беделді кісілері болғандықтан патша тойының құрметті қонағы ретінде шақырылуы әбден мүмкін, қисынға келеді. Және болашақта зерттеуді қажет ететін құнды дерек те.

Қашанда да жас ұрпақты тәрбиелейтін бөгде елдің билері мен патша, хандары емес, Жорабек, Бабабек сынды қалың халық ортасында жүрген арлы, намысты, ел болашағын ойлаған аз да болса саз--білімді азаматтары! Елімізге отаршылдар өңмеңдеп келіп, «төр менікі!» деген тұста талайын орнына қойып, демдерін басқан осы Жорабектер, намысты қолдан бермей кеткен ел ішінің нар тұлғалы азаматтары. Бұл пікірімізді ел аузында жүрген Жорабектің мына бір мінезі, әрекеті дәлелдейді.

Бірде Жорабектің көршісі Сәрсен ауылға көшіп келгеніне екі жыл болған жүндібас, сақал-мұрты беліне түскен, екі беті бауырсақтай майлы, өзі сары, көзі көк Иванмен жерге таласып қалады. Орысшасы жетпей, ақысы кетіп бара жатқан соң Жорабектен көмек сұрап, болған жәйді түсіндіреді. Олар Иванға келеді. Патшалық өкіметтің шексіз қамқорлығына мастанып алған ол бұлардың сөзін тыңдағысы келмей кете бергенде Жорабек алып денесімен алшаңдай келіп, әлгі сары орыстың жолын қиып, талтайып, төбесінен төніп тұра қалды да: