Лейкоциттер, саны, маңызы, түрлері Лейкоцит (Leucocytus) қанның ақ жасушасы (Leuco-ақ, cytus-жасуша) диаметрі 12 мкм, жалған аяқтары бар, сол арқылы қозғалады. 1 мм3 қанда 4,5-5000 лейкоцит болады. Лейкоциттер сүйек кемігінде, жілік майында, лимфа түйіндерінде, көк бауырда, ретикулоэндотелиальды жүйеде түзіледі. Бұл мөлшерден көбеюі лейкоцитоз деп аталады. Ол бірқатар жағдайларда байқалады:
1) суық тигенде; 2) тамақ ішкеннен соң; 3) дене жұмысы кезінде; 4) қатты қорқу немесе шаттану, зорығу кезінде - эмоция салдарынан. Лейкоцит санының азаюы - лейкопениядеп аталады, ол көбінесе ауруға байланысты.
Лейкоциттердің ең басты қызметтері:
оның фагоцитоздық қабілеті, бұл И.М. Мечников зерттеулерінен белгілі. Фагоцитоз (phagien) - жалмау, жұту, қармалап алу деген мағынаны білдіреді. Бұл қасиет барлық лейкоциттерге тән, яғни, лейкоциттер денеге келіп түскен бөгде заттарды; мәселен микробтарды жалған аяктарымен кармалап озіне қарай тартып жүтып, ферменттерінің әсерімен қорытады;
антиденелер жасап шығарады;
белоктан тұратын токсиндерді жояды; арнамалы иммунитет қалыптастырып, бүкіл денедегі иммунитет жайын қадағалайды;
мысалы, жас кезінде - қызылша, ветрянка, мысқыл (шықшыт
безінің қабынуы) бір ауырған соң, адам өмірінің соңына шейін бұл
ауру қайталанбайды.
Лейкоциттер мөлшеріне, пішініне, протоплазмасында дәннің бар-жоқтығына қарай дәнді (гранулоциттер) және дәнсіз (агранулоциттер) болып 2 топқа бөлінеді.
Белоктан тұратын улы заттарды залалсыздан-дырады; иммунитет қалыптасуға қатысады
Гепарин бөліп, қанның ұюына қатысады; көптеген биологиялық белсенді заттар мен ферментердің (гистамин, серото-нин, РНҚ, липаза т.б.) түзілуіне қатысады
