Табиғи газдарды, мұнай және мұнай өнімдерін тасымалдау тақырыбына қысқаша шолу
жүктеу/скачать 4,12 Mb.
|
каз ДӘРІСТЕР 1-15
15a2d939-3824-4627-93ed-5a678f50bf36 (2), ндірістік т жірибе есебі Маманды ы 6В06103 – «Есептеу техника, ндірістік т жірибе есебі Маманды ы 6В06103 – «Есептеу техника, Кунделик Апилова, 2 лекц, бух есеп, 4 Дәріс кешені, УЧЕБНО-МЕТОДИЧЕСКОЕ ПОСОБИЕ КАДАСТРОВАЯ ОЦЕНКА И ЗОНИРОВАНИЕ ЗЕМЕЛЬ (1), лекция 1, Силабус, ИС 342 силабус, Спутниктік байланыс және навигация жүйелері, Практикум по гидравлике, Шаршеналиев диплом, Дип.-Арысқұм-мұнай-кенінің-бұрғылау-қондырғысының-жаңартылған-қосалқы-элементтерін-электр-энерги
- Бұл бет үшін навигация:
- Бақылау сұрақтары
Қоспаның басқа параметрлері әртүрлі әдебиеттерде бірнеше әдістермен табылған. Ең қарапайым әдіс – аддитивті әдісті пайдалану (пропорционалды қосу). Бұл әдіс пайдалануға оңай болғанымен, дәлдігі кейде аздау. Ол әдіс алдын-ала жуықтап есептеулерде жаман нәтиже бермейді (әсіресе қоспадағы метан мөлшері 96% - дан аз болмағанда, сол сияқты тұқырлықты есептеген кезде). Сонымен: , (16) . (17) . (18) , (19) . (20) Магистралды газ құбырларындағы газ қоспасын есептеудегі ең жиі қолданылатын келесі әдіс – есептеулер газ қоспасының белгілі параметрлерін пайдалана отырып жүргізілетін әдіс: , (21) , (22) (23) (24) Мұндағы ρст - стандарттық жағдайдағы газ қоспаснын тығыздығы ( ), - оның келтірілген температурасы мен келтірілген қысымы, Tср - магистралды газ құбырындағы газ қоспасының орташа интегралдық температурасы. Бұл жерде Джоуль-Томсон коэффициенті қоса табылады: , (25) Өлшем бірліктері: [с]=Дж/(кг∙К), [Di]=К/МПа. Бұл есептеулерде қысым мен температураның орташа мәндері компрессор стансасы (КС) L аралығының басындағы рн, Тн мәндері арқылы, соңындағы рк газ қысымы арқылы, сол сияқты қоршаған орта температурасы арқылы табылады: , (32) . (33) Қарапайым мысал есептеулерде (16-20) формулаларды пайдаланған жөн, себебі шығын формуласын қорытып шығарған кезде қоспаның динамикалық тұтқырлығы қысымға аз тәуелді болып, құбыр бойында тұрақты болып қалады деп есептелген еді. Нәтижесінде Рейнольдс саны да құбыр бойында өзгермейтін болып шықты да, барлық формулалар осы жорамалдың салдарынан алынған болатын. Сонымен бірге практикада алынған формулаларға әртүрлі түзету коэффициенттерін енгізіп отырады. Бақылау сұрақтары: 1. Әдетте газдарды қандай жағдайларда қарастырады? 2. Газдар қалай бөлінеді? 3. Табиғи газдар қандай параметрлерімен сипатталады? Олар қалай табылады? 4. Газ күйінің теңдеуі нені анықтайды? 5. Газ қоспасының физикалық-химиялық қасиеттеріне не жатады? ДӘРІС 3. Магистралды газ құбырларының имараттық құрамы. Компрессор стансалары. Негізгі ұғымдар Магистралды газ құбырлары былайша жіктеледі: - газ келтіруші (немесе газ жинаушы) газөткізгіштер; - ішкі (өндіріс ішілі, зауыт ішілі) газөткізгіштер, оларды технологиялық газөткізгіштер деп те атай береді; - елді мекендік газ жүйесі (соның ішінде қалалық газөткізгіштер); - Магистралдық газ құбырлары. Елді мекендік газ жүйесін кейде газ таратушы газөткізгіш деп те айтады. Магистралдық газ құбырларыдегі жұмыс қысымы 1,2 МПа-дан кем болмайды. Магистралдық газ құбырлары жұмыс қысымына қатысты екі класқа бөлінеді: - I-класс үшін Р=2,5÷10 МПа; - II-класс үшін Р=1,2÷2,5 МПа. Қауіпсіздік шараларын ескере отырып, Магистралдық газ құбырлары қызметі мен құбыр диаметріне қатысты 5 категорияға бөлінеді: В, I, II, III және IV категориялы Магистралдық газ құбырлары. Магистралдық газ құбырларыің ұзындығы ондаған километрден мыңдаған километрлерге жетеді, ал диаметрі 150 мм-ден 1620 мм-ге дейін болады (басым бөлігі 720÷1620 мм аралығында). Газ кен орындарынан тұтынушыларға газ жеткізіп беру жүйесі біртұтас технологиялық тіркесті желі болып табылады. Кен орынынан алдымен газ салалық коллектор арқылы газ дайындау қондырғысына келіп түседі. Ол жерде газ құрғатылады, механикалық қоспалардан, көмір қышқыл газынан, күкіртті сутектен тазартылады. Газ дайындау қондырғысы компрессор стансалары (КС) территориясында орналасады. Онан әрі қарай газ магистралды газ құбыры жүйесіне барады. Магистралдық газ құбырларыдің имараттық құрамы мынандай: - тармақтары, бекіткіш арматурасы мен желілік құрылымдары бар құбырөткізгіштің өзі; - компрессор стансалары (бас құрылым (бас КС) және аралық КС); - газ тарату (үлестіру) стансалары (ГРС), олар газ қысымын тұтынушылардың газ тарату желісінде болатын жұмыс қысымына дейін азайтады (редуцирования); - жерасты газ сақтау стансалары (қоймалары). Олар ірі елді мекендердің, немес ірі газ тұтыну аудандарының маңында орналасады. Газ тарату стансаларынан кейін газ елді мекендердің газ желісіне келіп түседі де, онан ары қарай тұтынушыларға жіберіледі. Газ тарату стансаларында магистралды газ құбырының соңы ретінде мынандай үрдістер жүргізіледі: газ қысымын белгіленген шамаға дейін азайту, сол қысымды автоматты түрде ұстап тұру және осы газ шығынын сандық түрде есептеп отыру. Одан басқа газ тарату стансаларында газды механикалық қоспалардан тазарту, тұтынушыға жөнелтілетін газды қосымша иістендіру (одоризация), сол сияқты құбырөткізгішті газ қысымының көрсетілген шектен асып кетуінен қорғау жүргізіледі. Газ тарату стансаларында газ қысымы азаятындықтан, газдың температурасы да төмендеп кетеді. Нәтижесінде гидраттар пайда болып, реттеуші клапандар, бекіткіш арматура, бақылаушы-өлшегіш аспаптар мен құбырөткізгіштің өзі қатты суып кетіп, станса жұмысы бұзылуы мүмкін. Гидрат түзілдірмеу үшін газ тарату стансаларында метанолды автоматты түрде беру және газды қыздыру қарастырылған. Негізінен жыл мерзімдеріне байланысты болатын ірі елді мекендердегі газ тұтынудың бірқалыпсыздығын жерасты газ сақтау стансалары (СПХГ) көмегімен тұрақтандырады. Жерасты газ сақтау қоймасына газды айдау үшін жерасты газ сақтау стансасының өз толық сығатын КС (ДКС) болады. Желілік құрылғыларға құбырөткізгіштің өзі, желілік бекіткіш қондырғылар, газ құбырын тазартушы тораптар, табиғи және жасанды бөгеттен өтулер, катодты, протекторлы және дренажды тат басудан қорғаныс стансалар, технологиялық байланыс желілері, тұтынушыларға газдың бір бөлігін беруге арналған құбыр тармақтары және желілік пайдалану қызметінің (линейная эксплуатационная служба - ЛЭС) құрылымдары жатады. Желілік бекіткіш қондырғылар (крандар) бір-бірінен кем дегенде 30 км қашықтықта орналасу керек. Желілік бекіткіш қондырғыларды басқару сол жерден қолмен және КС оператор бөлмесінен қашықтан (дистанционно) жүргізілуге тиіс. Желілік бекіткіш арматура опат жағдайында автоматты механизмдер арқылы тоқтатылатындай болуы керек. Екі, немесе одан көп магистралды газ құбырлары бір технологиялық дәлізде параллель салынса, онда олар өзара бекіткіш арматуралы ілмектермен (перемычка) байланыстыру керек. Ілмектер бір-бірінен 40-60 км қашықтықта желілік крандар жанында тұру керек. Сол сиқты олар КС-ға дейін және КС-дан кейін орналасуы керек. Магистралды газ құбырының көмекші желілік құрылымдарына байланыс желісі (байланыс үзіліп қалса, айдау бірден тоқтатылады), трасса бойындағы жолдар, тікұшақ алаңқайлары, құбырдың опат жағдайындағы қоры тұратын алаңшасы (площадки аварийного запаса труб), желілік жөндеушілердің үйлері, катодты, протекторлы және дренажды қорғаныс қондырғылары, желілік құдықтар, үрлегіш свечтер және басқалар жатады. Нақты жағдайға байланысты магистралды газ құбырының имараттық құрамы әртүрлі болуы мүмкін. Мысалы ұзын емес газ құбырларында аралық КС болмауы мүмкін. Егер айдалатын газда күкіртті сутек, немесе көмір қышқыл газ болмаса, олардан тазарту қондырғылары керек емес. Желілік қондырғыларға сонымен бірге желілік жөндеушілердің үйлері мен опатты-жөндеу пункттері (аварийно-ремонтные пункты – АРП, немесе аварийно-восстановительные пункты – АВП) және желілік тораптар жатады. Трасса бойында әрбір 20-25 км сайын желілік жөндеушілердің үйлері мен желілік тораптар орналасады. Желілік тораптарға бекіткіш өшіруші арматура (запорные отключающие арматуры - краны, задвижки) және үрлегіш шамдар (продувочные свечи) жатады. Олар бір-біріне жақын тұрады. Үрлегіш шамдар жөндеу- қалпына келтіру жұмыстары қажет болған жағдайда құбырдың крандар аралық газдан тазарту үшін қажет болады. Бекіткіш өшіруші арматура КС алдында, таралымдар мен су бөгеттерінің алдында да тұрады. Газ құбыры әртүрлі ғимараттар мен құрылымдардан белгілі бір қашықтықта өту керек. Магистралды газ құбыры үшін ені 10 м болатын жер жолағы біржола алынады. Бұл жолақта құбыр бойындағы телеграф-телефон байланысының бағандары орнатылады. Құбыр трасссын мүмкіндік болса, шосселер мен теміржолдарға жақын өткізуге тырысады (сонда құрылыс шығыны аз болады), бірақ мұндай нұсқа дұрыстап негізделу керек. Магистралды газ құбырларының табиғи және жасанды бөгеттерден өтулері жерүсті, суүсті, суасты және жерасты түрінде болады. Жерасты өтулер орсыз және ор қазу әдістерімен жасалады (бестраншейный және траншейный методы). Орсыз өтудің бірнеше әдісі бар: тесіп кіргізу, итеріп кіргізу және көлденең бағытталған бұрғылау (ГНБ) әдістері. Қазіргі кездегі өтулерде көлденең бағытталған бұрғылау әдісі (ГНБ) кең қолданыс тапты. Бұл жағдайда алдымен өтудің берілген траекториясы бойымен ұшқыш (пилотное ) бұрғылау жасап алады: арнайы снаряд көмегімен шағын диаметрлі скважина жүргізіледі. Содан кейін қажетті диаметр алу үшін скважина кеңейткішті жібереді. Ең соңында қазылған скважинаға құбырды сүйреп, енгізіді. Егер өзеннің ені 20 м-ден кем болса, ал су тасығандағы жайылуы 250 м-ден аз болса (жайылу ұзақтығы кез-келген болғанда) және жайылуы 250 м-ден көп болып, жайылу ұзақтығы 20 тәліктен аз болса, онда құбырдың өзеннен өтуі бір жіпті болады. Ал жайылуы 250 м-ден, жайылу ұзақтығы 20 тәліктен көп болса, немесе жағасы орнықты, ені 20 м-ден артық өзендер болса өтуді екі жіпті етіп жасайды. Ірі кеме жүретін өзендерден өтулер үш жіпті болады. Жалпы алғанда құбырлардың су бөгеттерінен (батпақ, өзен-көлдер) өтулері жерасты (құбыр судың түбі астындағы жерден қазылған скважина арқылы өткізіледі), суасты (құбыр судың түбі арқылы өткізіледі) және жер үсті болып кездеседі. Ал құбырлардың жолдар мен арқалықтардан өтулері жерасты және жер үсті болып кездеседі. Бірақ құбырларды жер үсті арқылы өткізбеуге тырысады. Ірі өзендерден газ құбырларының өтулері (оларды дюкерлер деп те атайды) екі және одан да көп жіпті етіп салынады, олардың диаметрлері бір жіп жұмыс істемей қалса, газ өткізу азаймайтындай болып, таңдалу керек. Өтулер үшін ірілеу калибрлі құбырлар алынады. Өтулер көпірге жақын болса, ол өтуді ағыстан төмен, көпірден кем дегенде 30 м жерде салады. Су асты өтулерде газ құбырларын суға батыру және оны сәйкес қисық сызықты кескінге келтіру үшін жүк салады. Егер суға сүйреп салғаннан кейін құбырға жүк қосу қиын болса (балластировка), онда жүкті шойыннан, ал оңай болса – темірбетоннан таңдайды. Жерасты суларының деңгейі жоғары және оларды жағадағы ордан әкету қиын болған жағдайда да газ құбырын темірбетонмен ауырлатады. Ұсақ, немесе құрғап қалатын су бөгеттерінен өткенде, немесе жағада жерасты сулары болмаса, немесе олардан орды құрғату оңай болғанда, балластировка жасамай, құбырды ордың түбіне металл штопор көмегімен бекіте салады. Құбырлардың жыра-сайлар мен арқалықтардан өтулері негізінен, жерасты болады. Тек қана ені шағын (20-30 м-ден көп емес) терең жыралардан жерүсті өтуін жасайды. Құбырлардың батпақтанбайтын, су аз болатын жыра-сайлар мен арқалықтардан жерасты өтулері желілік бөлік сияқты жасалады. Егер жыра-сайлар мен арқалықтар батпақтанатын болса, немесе оларда тұрақты су көздері болса, онда газ құбырын күшейтеді, оның барлық жіктерін сәулемен тексеріп, оларды муфтамен қосымша бекітеді. Жерүсті өтулерінде де осылай істейді. Егер жер үсті өтулер елді мекенге жақын жатса, онда оның жерүсті бөлігін қорғаушы қаптамамен қаптап қояды (қауіпсіздік шарасы), екі шетіне сорғыш свечалар (шамдар) салады. Магистралды газ құбырлары теміржол арқылы өтсе, оны үлкен диаметрлі (құбыр диаметрінен 100-200 мм артық) құбырдан тұратын қорғаушы қаптамамен қорғайды. Қаптаманың екі шеті теміржол үйіндісінен кем дегенде 2 м шығып тұру керек (бірақ шеткі жолдардан 15-25 м алыс тұрмаса да жеткілікті). Қаптаманың шетіндегі құбыр мен қаптаманың бос кеңістігі нығыздағышпен нық жабылып тұру керек. Қаптамадан 25-40 м-ге сорғыш свеча шығып тұруы тиіс. Егер свеча рельстен төмен жатса, онда свеча үстінен рельске дейінгі әр бір метр биіктік қаптаманың теміржол үйіндісінен шығатын қашықтығын 5 м-ге арттырады. Сорғыш свечаның биіктігі 5 м-ден аспау қажет. Қазір жолдан өтулерде көбінесе жабық (орсыз өту) әдіс қолданылады. Бұл жағдайда грунттың, немесе құбыр диаметрінің қандай болатыны бәрібір, ал қаптама мен құбырдың арасы резина манжет салынып, нығыздалады. Газ құбырларын жерасты тотынан (коррозия) қорғау белсенді емес және белсенді болып, екіге бөлінеді. Газ құбырларын жерасты тотынан (коррозия) қорғаудың белсенді емес түрлеріне құбырды электрлік оқшаулау (электроизоляция) және жай тартқыш орнату жатады. Газ құбырларын жерасты тотынан (коррозия) қорғаудың белсенді түріне электр қорғанысы жатады, оны коррозиялық белсенділігі жоғары грунттарда бүкіл құбыр бойына орнатады. Электр қорғаныс үш түрге бөлінеді: катодтық қорғаныс, протекторлық қорғаныс және электр дренажды қорғаныс. Катодтық қорғаныста құбырдың анодтық бөлімшелерінің әсері оған теріс потенциал беру көмегімен залалсыздандырады. Теріс потенциал сыртқы тоқ көзі арқылы жасалады, оның оң потенциалы арнайы жерлеткіш (заземление)-анодқа жіберіледі. Протекторлық қорғаныста қорғаушы тоқ қорғаушы (протектор)-құбыр гальваникалық жұптары жұмысынан пайда болады. Қорғаныс болу үшін қорғаушы металдың потенциалы құбыр болатының потенциалынан аз болу керек, осы жағдайда ғана құбыр катод қызметін атқарады. Бұл қорғаныста тоқ көзі керек жоқ, бірақ қорғаушы рөлін атқаратын түрлі-түсті металдар көп жұмсалады. Электр дренаж электрлік траспорт бар жерде қажет (рельстердің түйісетін жеріндегі тоқ жүретін ілмекшелерден грунтқа кезбе тоқ шығып кеткен жағдайда). Электр дренаж нәтижесінде кезбе тоқтар басқарылатын кедергі көмегімен өткізгіш арқылы газ құбырынан рельстер желісіне қайта жіберіледі. Бірақ электр дренаж көрші құбырлар мен кабелдердің, рельстердің, электрленген жолдардың біріктірілген жерлерінің тоттануын күшейтуі мүмкін. Сол сияқты дренаж газ құбырын, басқадай да кабелдер мен құбырларды күйдіріп жіберуі мүмкін. Газөткізгіштің көлденең қимасы арқылы бірлік уақыт ішінде өтетін газ массасы газдың массалық шығыны деп аталады. Газдың массалық шығыны G газөткізгіштің барлық бойында тұрақты шама. Өлшем бірлігі [G]= кг/с. Газдың көлемдік шығыны оның физикалық жағдайына тәуелді. Сондықтан көлемдік шығын ретінде газдың коммерциялық шығынын алады. Газөткізгіштің көлденең қимасы арқылы бірлік уақыт ішінде өтетін газдың стандарттық көлемін газдың коммерциялық шығыны Q (немесе газөткізгіштің өткізу қабілеті) деп аталады. Газдың коммерциялық шығыны да газөткізгіштің барлық бойында тұрақты шама болады. Жалпы жағдайда шығын ұғымы бірлік уақыт ішіндегі газ, немесе сұйық мөлшерінің өзгеруін, ал өткізу қабілеті – бірлік уақыт ішіндегі құбырдың көлденең қимасынан өтіп жатқан газ, немесе сұйық мөлшерін сипаттайды. Көп жағдайда осы екі ұғым өзара сәйкес келеді. СИ жүйесі үшін [Q]=м3 /с. Практикада жылдық Qгод және тәуліктік Qсут коммерциялық шығындарды қолданады. Олардың өлшем бірліктері [Qгод]= млрд.м3 /жыл және [Qсут]= млн.м3 /тәул. Массалық және коммерциялық шығындардың арасындағы байланыс: , (34) мұндағы ρ-стандарттық жағдайдағы газ тығыздығы. Бірлік уақыт ішінде компрессор айдаған газдың стандартты көлемін Q компрессордың берілісі деп атайды. Компрессор берілісі, одан шығып тұрған газөткізгіштегі газ шығыны, сол сияқты газөткізгіштің өткізу қабілеті көп жағдайда бірдей шамалар болады. Тек қана газ шығыны ұғымы газға, өткізу қабілеті газөткізгішке, ал беріліс ұғымы компрессор агрегатына қатысты қолданылады. Компрессорлық стансалар магистралды газөткізгіштің құрама бөлігі болып табылады. Олардың мақсаты станса шығысындағы газ қысымын арттыру (компримирования) арқылы газөткізгіштің өткізу қабілетін көбейту, сол сияқты газды тасымалға дайындау. Мақсаты мен магистралды газөткізгішегі орналасу жеріне қатысты компрессор стансалары бас және аралық болып екіге бөлінеді. Бас компрессорлық стансалар құбырдың газ өндірісі ауданында орналасқан бастапқы пунктінде, немесе ол пункттен біраз қашықтықта орналасады. Бас компрессорлық стансада айдалатын газды тасымалға дайындау және оны есептік қысымға дейін жеткізу жүргізіледі. Аралық компрессор стансасы құбыр трассасы бойында 100-200 км қашықтық сайын орналасады. Ол қашықтықтар есептеу көмегімен табылады. Бас және аралық компрессор стансаларының принциптік технологиялық сұлбалары бірдей деуге болады, тек газды алыс тасымалға дайындау қондырғысы ғана оларда әртүрлі болады. Бас стансада тасымалға дайындау толық жүргізіледі, яғни шаңнан тазарту, сусыздандыру, күкірттен, механикалық қоспалар, конденсаттар мен сұйық бөлшектерінен тазарту үрдістері өтеді. Ал аралық стансада тек механикалық қоспалар, конденсаттар мен сұйық бөлшектерінен тазарту ғана жасалады. Орнатылған қондырғыларға қатысты компрессор стансалары поршенді, ортадан тепкіш және аралас болып, ал газды сығу сатыларына қатысты бір сатылы және көп сатылы болып бөлінеді. Жетек түріне қатысты поршенді газ моторлы, ортадан тепкіш газ турбинді және ортадан тепкіш электр жетекті компрессор стансалары болады. Компрессор цехінде поршенді машиналарды тек паралель ғана қосады, ал ортадан тепкіш айдағыштарды тізбектей де, паралель де, тізбектей-паралель де қоса береді. Жиі қолданатын айдағыштар: бір агрегаттағы сығылу дәрежесі 1,2÷1,3 болатын ортадан тепкіш айдағыштар, немесе бір агрегаттағы сығылу дәрежесі 1,45÷1,5 болатын газ турбинді және электр жетекті айдағыштар. Өткізу қабілеті тәулігіне 0,5÷10 млн м3 болатын газөткізгіштерде бір агрегаттағы сығылу дәрежесі 2,5-ке дейін жететін газ моторлы, немесе электр жетекті поршенді компрессорларды қолданады. Бұл жерлердегі газдың сығылу дәрежесі дегеніміз агрегаттың шығысындағы қысымның оның кірісіндегі қысымға қатынасы. Поршенді газ моторлы компрессорларда күштік бөлік пен компрессор бір агрегатқа біріктірілген, олардың сенімділігі өте жоғары, бірақ қуаты сондай көп емес (3700 кВт шамаға дейін). Сол себепті олар өткізгіштік қабілеті шамалы болатын газ құбырларында қолданады. Ортадан тепкіш айдағышы және газ турбинді жетегі бар газ айдағыш агрегаттардың өнімділігі өте жоғары, оларды өткізгіштік қабілеті көп болатын газ құбырларында қолданады. Газ турбинді агрегаттардың поршенді газ моторлы компрессорларға қарағанда басқа да артықшылықтары бар: олар майды аз тұтынады, қуаты жоғары су салқындатқыштарынсыз (кең көлемді градирнилер мен тазартқыш қондырғылардан тұратын) жұмыс істей алады. Газ турбинді агрегаттардың дірілі аз, ал ауаның төмен температурасында қуаттары көбейе түседі. Оларды алыстан басқару оңай. Әлсіз жағы олардың п.ә.к. поршенді газ моторлы компрессорларға қарағанда аздау. Газ турбинді агрегаттардың қуаты 4000 - 25000кВт аралығында жатады. Ортадан тепкіш айдағышы және электр жетегі бар газ айдағыш агрегаттардың бағасы аз, олар ықшам, аз орын алады, оларды автоматты басқару оңай, өртке қауіпсіз. Олардың әлсіз жері айдағышқа түсетін жүктеменің өзгерістеріне жеткілікті шыдамды еместігі және ауаның төмен температурасында қуаттары көбеймейтіндігінде. Сығылу дәрежелері 1,2÷1,3, ал п.ә.к. 0,21-0,28 аралығында. Газ айдағыш агрегаттарды таңдағанда айдағыш түрі мен жетек сипаттамасына қатысты олардың техникалық-экономикалық көрсеткіштері, сол сияқты стансадағы көмекші жабдықтар ескеріледі. Жетек таңдағанда пайдалану шығыны қатты ескеріледі. Айта кететін бір жай, электр жетекті агрегаттың тұрақты шығыны (постоянные издержки) газ турбинді жетектегіден аз, оның 50-55%-ын ғана құрайды. Бірақ тұтынатын электр энергиясы газ турбинді жетек тұтынатын табиғи газ бағасынан көп қымбат. Ең тиімді (экономичный) газ турбинді жетек. Бірақ компрессор стансалары мен тоқ көздері бір-біріне жақын орналасса (шамамен 30-50 км), онда электр жетек арзанға түседі. Стансалардың технологиялық сұлбалары газ айдағыш агрегаттардың түріне, газ дайындау сұлбасын анықтайтын газ сапасына және басқа да факторларға байланысты. Бірақ барлығына ортағы газды сығуға қатысты стансалық құбыр желілерінің жүргізілу принципі мен газды өңдеу қондырғылары. Газды өңдеу қондырғылары газды шаңнан, тамшылы ылғалдан, күкіртті сутектен және майдан тазартуға, газды құрғатуға, салқындату мен иістендіруге арналған. Газды өңдеу қондырғыларының құрамына көмекші жүйелер: агрегатты салқындату, майлау, отынмен қамтамасыз ету, іске қосу (пуск), реттеу, агрегаттардың жұмысын бақылау мен оларды алыстан басқару жүйелері де кіреді. 3-суретте бір сатылы газ моторлы компрессорлар қойылған бас компрессорлық стансаның технологиялық сұлбасы келтірілген. Сұлбада мынандай негізгі үрдістер қамтылған. 1-газ құбыры арқылы стансаға түскен газ, 2-шаң ұстағыштардан өтеді (3 – свечалары бар) және тазартылған түрде 4-құбыр арқылы 5- коллекторге келіп, онан ары 6-күкірттен тазалағышқа барады (егер газдағы күкірт мөлшері 100 м3 көлемде 2 г шамасынан көп болса) және 7-сорғыш коллекторге (ал күкірт жоқ болса 5 - коллекторден 8-ашық тұрған ысырма арқылы) түседі. Одан кейін 9-құбырмен 11-компрессорлердің 10-сорғыш коллекторіне жетеді. Келесі стансаға жететіндей қысым алған газ 12-құбыр арқылы 13-айдағыш коллекторге барып, қажетті жағдайда 14-салқындатқыштан өтеді, немесе оны айнала өтіп, 15 – құрғатқыш қондырғыға барады. Құрғатылған газ 16-құбыр арқылы 17- йістендіру (одоризация) қондырғысына түсіп, 18 - өлшегіш бөлімшеге барады, одан ары 20 – ашық ысырма арқылы 19 – құбырмен магистралды газ құбырына кетеді. Сорғыш және айдағыш коллекторда тұратын 21 - май ұстағыштар шаң ұстағыштар мен компрессор машиналарынан газ ілестіріп кеткен майдың бір бөлігін алып қалады. Қажетті жағдайда газдың бір бөлігі редукциялау қондырғысына түсіп, қысымын азайтады да, стансаға пайдалануға жіберіледі (қазандыққа, тұрмыс қажетіне, газ моторлы негізгі және көмекші двигателдерге). Бір сатылы компрессорлық стансаның технологиялық сұлбасының ерекшелігі онда соғыш және айдағыш коллекторлары арқылы барлық компрессорлар өзара параллель қосылған, сондықтан кез-келген компрессорды қорға (резервке) қалтыруға болады. Ал көп сатылы компрессорлық стансаның технологиялық сұлбасында қорға бірнеше компрессорлар тобын ғана қалтыра аламыз. 3-сурет. бір сатылы газ моторлы компрессорлар қойылған бас компрессорлық стансаның технологиялық сұлбасы. Компрессор стансасының көмекші жабдықтарына салқындату, майлау, отынмен көректендіру жүйелерінің қондырғылары, рессиверлер, немесе газ жинағыштар, пульсация басқыштар, ауа бактары, сақтандырғыш және бекіткіш арматуралар жатады. Газды саты арасында сығылғаннан кейін салқындатқыштар ретінде әртүрлі құрылымды жылу алмастырғыштар қолданады. Ең жиі кездесетіні газды сумен суытатын секциялы екі қатарлы тоңазытқыштар. Олар тоққа қарсы принципімен жұмыс істейді, яғни газды су ағынына қарсы жіберіп суытады. жүктеу/скачать 4,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|