І бөлім. Халық ауыз әдебиеті үлгілері 02. 09. 2013 ж. №1. Сабақтың тақырыбы

Суықторғайды тауып алған кісі оны қайда алып келді?

Торғайдың дәнді жеп болғаннан кейінгі әсерін айт.
ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау:

Егер сен жолаушының орнында болсаң не істер едің? Құстардың қыстап қалу себебі неде? Қандай құстар қыстап қалады? (қарға, сауысқан, алақарға, торғай). Торғай туралы қандай өлең, тақпақ білесіңдер?

Торғай, торғай – тоқылдақ,

Жерден тары шоқып ап,

Аяқтарың жыпылдап,

Қанаттарың сыпылдап,

Көрінгеннен қорғалап,

Жүресің жорғалап. М. Әлімбаев.

1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау.

2.Жаңа сабаққа даярлық.

Қандай қысқы еңбек түрлерін білесің?

Өзің қандай еңбек түрін ұнатасың?
Ү. Жаңа сабақ:

1.кіріспе. Суреттер бойынша әңгімелеу. Олай болса, бүгінгі сабақта Төлеген Айбергеновтың «Аппақ құс» атты өлеңін мәнерлеп ырғағына келтіріп оқу арқылы қыс кереметімен танысамыз.
2. Оқулықпен жұмыс. Іштей, дауыстап, жалғастырып, мәнерлеп, ырғағына келтіріп оқу.
3. Сөздік жұмыс. 6

Сәукеле – ұзатылатын қыз киетін сәнді бас киім.
4. Ақын өзен, теңіз, тау-төбе не киген дейді?

Аяқ астында жатқан қардың сықырын, қырдағы ізді неге ұқсатады? (Рояльдің ақ тіліне)

Таңғажайып ақ әлем қалай сырласады дейді? Омбылап қарды кешіп ақын нені іздеп келеді? (көктемді).

ҮІ.Түсінгендерін тексеру:

1. Қыс көрінісін суреттеуде ақын қандай тәсілді пайдаланған?

Кейіптеу дегенді есіңе түсір. («Кейіптеу дегеніміз табиғат құбылысын жандандырып, адам сияқты күлдіріп, билетіп, қуантып, жылатып,т.б. кейіпте суреттеуді айтады») .
ҮІІ. Қорыту. Бүгінгі сабақта біз не жайлы білдік?

Алдыңғы беттегі сурет бойынша әңгіме құрап жаз. Құрастырған әңгімеңе өлеңдегі көркем сөздерді пайдалануға тырыс.

1. Түсініп, мәнерлеп оқу, сурет салу.

1. 
   Оқушыны Төлеген Айбергеновтың «Өсіп келе жатырмын» атты өлеңін мәнерлеп ырғағына келтіріп оқуға, түсінгенін әңгімелей білуге үйрету;
   
2. 
   ақынның кейіптеу кезіндегі пайдаланған әсерлі сөздерінің түйінін ашуға жағдай жасау;
   
3. 
   өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту
   

Мен бақытты баламын, Жан дүниемде күн нұрлы

Жылуым мол бойымда. Осы жылуды Жер бетіндегі барлық адамдарға жолдаймын.

Менің оқығым келеді! Білімді, алғыр болғым келеді!

№ 71. Тақырыбы: Мен таңдайтын мамандық... Өтепберген Ақыпбекұлы.

1. 
   Оқушыны Өтепберген Ақылбекұлының «Мен таңдайтын мамандық...» атты өлеңін мәнерлеп ырғағына келтіріп оқуға, түсінгенін әңгімелей білуге үйрету;
   
2. 
   ақынның ой түйінін ашуға жағдай жасау; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту
   
3. 
   мамандық таңдауға баулу.
   

Мен бақытты баламын, Жан дүниемде күн нұрлы

Жылуым мол бойымда. Осы жылуды Жер бетіндегі барлық адамдарға жолдаймын.

Менің оқығым келеді! Білімді, алғыр болғым келеді!

Ақынның өзіне деген сенімі өлеңнің қай жолдарынан байқалады?

2.Жаңа сабаққа даярлық. Қандай мамандықтарды білесіңдер? Сендердің ата-аналарыңның мамандығы жайлы не айтар едіңдер?

Мүмкін, мына өлеңде біздің болашақ мамандығымыз туралы бар шығар...

№ 72. Тақырыбы: Сурет салғым келмейді. Марат Қабанбай.

1. 
   Оқушыны Марат Қабанбайдың «Сурет салғым келмейді» атты әңгімесін оқуға, түсінгенін әңгімелей білуге үйрету; жазушының ой түйінін ашуға жағдай жасау;
   
2. 
   өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту;
   
3. 
   адамгершілікке, кешірімшілдікке баулу.
   

Осы мамандықтарға тағы қандай мамандық түрін қосасың? ...

Өлеңде Күләш пен Әміре депкімдерді айтып отыр? (Әнші Күләш Байсейтова, Әміре Қашаубаев туралы).
ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Қандай мамандықтар жайлы білесің? Саған ұнағаны?
ІҮ. Мақсат қою кезеңі:

1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

№ 73. Тақырыбы: Үйрену. Әбдірахман Асылбеков.

1. 
   Оқушыны Әбдірахман Асылбековтің «Үйрену» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау,
   
2. 
   өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.
   

Сабаққа әзірлік. Мен бүгін көңілді келдім. Кәне, шеңбер құрайық, өзіміздің жақсы көңіл күйімімізді бір- бірімізге берейік. Өйткені көңіл күйіміз жақсы болса қиындықтарды оңай жеңеміз ғой.

Мәтіннен қандай суретшілердің атын білдік? Неге Салауат ағай сасып қалды?

1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау.

2.Жаңа сабаққа даярлық. Балалар, сендер мектепке келгеннен кейін неге үйрендіңдер? Әңгімелеп беріңдерші.
Ү. Жаңа сабақ:
1. Бүгінгі сабақта Әбдірахман Асылбековтің «Үйрену» атты өлеңінен нені үйренуге болатынын білеміз. Өлеңді мәнерлеп, түсініп оқу. Адам табиғаттағы жан-жануарларға, табиғат құбылыстарына қарап, қандай өнерлер үйреніпті? (инелікке – тікұшақты, балыққа – сүңгуір қайықты, жирафқа – кранды, ақ құманның қақпағыныңбүлкілдеуі – паравоз, бұлбұлға қарап – ән салуды. Аяздың суретіне – өрнек салуды).
ҮІ.Түсінгендерін тексеру:
Тағы қандай заттар мен құбылыстарға қарап нелерді жасауға болады? Мына үлгілік сызба бойынша оны дәптеріңе толықтырып жаз.

Неге қарап нені жасаған?



инелікке – тікұшақты

балыққа – сүңгуір қайықты

жирафқа – кранды


ҮІІ. Қорыту. Осы өлеңді оқығаннан кейін сенің өзің қандай затты жасауды, үйренуді армандадың?
ҮІІІ. Үйге тапсырма:

1. түсініп оқу, сурет салу.

1. 
   Оқушылардың алған білімін тұжырымдау, ой қорытындысын жасау арқылы баланың ойын нақтылау, өздігінен ізденіп жұмыс істеуге баулу,
   
2. 
   жазбаша байланыстырып сөйлеуге, жазбаша тілін қалыптастыру, мәтіннің мазмұнын, негізгі кезеңдерін қалдырмай жазуға үйрету;
   
3. 
   логикалық ойлау қабілетін, есте сақтау, зейінін жетілдіру.
   

- Балалар, терезеге қараңдаршы. Далада күн сәулесі жарқырап тұр.

Бізге сәулесін шашып тұр. Сәуле сендердің тұла бойларыңа тарап, жандарыңды жадыратып тұр.

- Кәне, айналамызға жылу сыйлайық, жүздеріңнен күннің көзіндей күлкі кетпесін.

1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау.

2. Жаңа сабаққа даярлық.
ІІІ. Кіріспе:
жазбаша жұмыс алдында нақты талап қою: мәтіннің мазмұнын толық жазу; кейіпкерлерді анықтау; қай жақта жазу керектігін нақтылау;

3. 
   Мұғалімнің мәтінді дауыстап оқуы; Оның негізгі бөлімдерін кідіріс жасап оқуы; мазмұны бойынша сұрақ қою арқылы оқушылардың түсінгенін анықтау; содан кейін мәтінді қайталап оқу. Жоспар құру. Міндетті түрде жазуға тиісті тірек сөздер мен сөз тіркестерін тақтаға жазып қою; түсініксіз сөздерді тақтаға жазып қою.( міндетті түрде істелетін жұмыстар).
   

Халқымыз мырза, жомарт адамды қадірлеген. Әдетте мұндай адам көпшілікпен араласқыш, өзгеге көмектескіш келеді. Қолындағы барын аямайды. Ондай адамды халық та жақсы көреді. Оның басына қиындық түссе, халық болып оған көмектеседі. Осындай жағдайды сипаттағанда халық «Береген қолым – алаған» дейді.

Фариза Оңғарсынова.

Мазмұндау жоспары: Халық қадірлеген адам. Береген қолым алаған. Сараң жан елге қадірсіз.

Бүгінгі сабақта біз не істедік?

Не жайлы жаздық?

Мәтін неге «Береген қолым – алаған» деп аталыпты?

Қалай ойлайсың сен қандай адамсың?
ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. Өткенді қайталау.

№ 75. Тақырыбы: Ғажайып сәуле. Медеу Сәрсеке.

1. 
   Әңгімедегі жазушының айтайын деген негізгі ойын ашу;
   
2. 
   шығармадағы деректерді салыстыра отырып талдауға дағдыландыру;
   
3. 
   түсініп оқуға, қиялдай білуге баулу.
   

Сабаққа әзірлік. Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді, Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз.
ІІ. Мақсат қою кезеңі:

1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау.

2.Жаңа сабаққа даярлық. «Көрінбейтін адам» фильмінен үзінді көрсету немесе оның ғажайып қасиетімен қысқаша таныстыру.
ІІІ. Жаңа сабақ:

1. Медеу Сәрсеке – фантастикалық әңгімелерді көп жазған жазушы. Фантастикалық әңгімелерде көбінесе алыс планеталардағы бізге беймәлім тіршілік иелері туралы неше түрлі ғажайып сырлар шертеді.

2. «Көрінбейтін адам» жайлы не білесің?

Киносын көргендерің бар ма? Жазушы оның қандай қасиетін ерекше әңгімелейді?

Нейтрон бөлшектерінің көрінбейтін адаммен қандай ұқсастығы бар екен?

Оны кім ойлап тауыпты? Атом бомбасынан зардап шеккен қандай елдерді білесіңдер?

Біздің еліміздің қай өңірінде атом сынақтары жүргізілді?

Атом электр станциялары туралы естігенің бар ма?
3. Әңгімеге сүйеніп, «көрінбейтін адамның» бойындағы ерекше қасиеттерін толықтырып жаз.


Қандай?

салмағы бар

көрінбейтін адам жұмыс істерлік қабілеті бар

үнін естуге болады киген киімінде көруге болады

№ 76. Тақырыбы: Үлек. Мамытбек Қалдыбаев.

1. 
   Оқушыны Мамытбек Қалдыбаевтың «Үлек» атты әңгімені түсініп оқуға, әңгімелей білуге үйрету;
   
2. 
   әңгіменің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау,
   
3. 
   өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.
   

Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы. Бәрін ұғып алыңдар, санауға зер салыңдар

Киносын көргендерің бар ма? Жазушы оның қандай қасиетін ерекше әңгімелейді? Нейтрон бөлшектерінің көрінбейтін адаммен қандай ұқсастығы бар екен?

Оны кім ойлап тауыпты? Атом бомбасынан зардап шеккен қандай елдерді білесіңдер?

Біздің еліміздің қай өңірінде атом сынақтары жүргізілді?

Атом электр станциялары туралы естігенің бар ма?
ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Егер сен көрінбейтін адам болсаң не істер едің?
ІҮ. Мақсат қою кезеңі:

1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау.

2.Жаңа сабаққа даярлық. Үлек деген не? Естуің бар ма? Түйенің қандай түрлері бар?
Жаңа сабақ:

1.Мамытбек Қалдыбаевтың «Үлек» атты әңгімесін түсініп оқып көрелік, мүмкін осы сұрақтарға жауап таба алармыз?!

2.Оқулықпен жұмыс. Түсініп, жалғастырып тізбектей оқу.

4. Есіңде болсын:

1. түсініп оқу, осыған ұқсас оқиға болса ата-әжелеріңнен сұрап біліп кел. 2. Бағалау

№ 77. Тақырыбы: Ана құшағында. Ғабит Мүсірепов.
Мақсаты:

1. 
   Оқушыны Ғабит Мүсіреповтың «Ана құшағында» атты романнан үзіндіні түсініп оқуға, әңгімелеп айтуға үйрету;
   
2. 
   өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау,
   
3. 
   өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту;
   

Барлығы: Күн жарығын алақанға саламын, Жүрегіме басып ұстай қаламын.

Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді, Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз.

Үлек дегеніміз не? Мәтінге сүйеніп, оған сипаттама бер.

Балалар Мүлкібай атамен бірге қайда, не үшін барды? Балалар неден, неге қатты қорықты?

Егер Мүлкібай атай бармаған болса, не болар еді?

1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау.

2.Жаңа сабаққа даярлық. Балалар, сендердің араларыңда оқығысы келмеген балалар бар ма екен? Ал, оқығысы келетіндер ше? Ғабит Мүсірепов жайлы не білеміз?
Ү. Жаңа сабақ:
1. Ғабит Мүсірепов – қазақтың аса көрнекті жазушысы (1902 – 1985). Оның «Тұтқын қыз», «Қазақ солдаты» атты еңбектері бар. Алматы қаласында ол кісіге арналған ескерткіш бар. Қазақ жастарына қалдырған өсиет сөзі де бар. «Құрметтейік, бас иейік адам баласының мәңгілік ортақ бесігі – Жер - Анамызға». Олай болса, мына әлсіз дауыс неге шырылдап шықты екен?! «Құлыным, Қайрошым... Қайда жоғалып кеттің?...» Осы Қайроштың қайда кетіп қалғанын анықтау үшін әңгімені түсініп оқып көрелік.

Оқулықпен жұмыс. Түсініп, жалғастырып оқу. Теріп оқу. Мәтіннің өзекті түйінін табу. Анасының Қайрошты құшақтаған сәтін тауып оқы.
ҮІ.Түсінгендерін тексеру:
1. Анасы Қайрошты қайда іздеп келді?

Қайроштың досының аты кім? (Шеген) Оның атын әңгіменің қай жерінде кездестіресің? (Әңгіменің басында ... тізесіне сорпа шашырағанда; ... Анасы кеткенде Қайроштың көзінен жас шыққанда.)

Ана мен баланың бір-біріне деген ыстық сезімін әңгіменің қай жерінен оқуға болады?

Мариям апай деп отырған кісі кім деп ойлайсың?

киімі үлкен жаулығы, көк шұбар кең көйлегі

мінезі мейрімді, ақылды, сөзге тоқтайтын адам

сөйлеген сөзі даусы әлсіз, нақты