Ибадуллаева Арайлым Ардаққызы
Бетулин мен оның туындыларының химиялық қасиеттері
жүктеу/скачать 2,59 Mb.
|
Ибадуллаева Арайлым
1.3 Бетулин мен оның туындыларының химиялық қасиеттеріТабиғи қосылыстардың синтетикалық өзгерістері биологиялық белсенді заттарды жасау үшін нәзік органикалық синтез бен медициналық химияның белсенді дамып келе жатқан ғылыми бағытының негізіне айналды. Қол жетімді құнды биологиялық белсенділікпен біріктіретін қосылыстар тритерпеноидтар класына бай бетулин сияқты зат болып табылады. Бетулин 1 (4-суретті қараңыз) өз құрылымында химиялық түрленуі мүмкін үш функционалдық топтан тұрады: 28-позициадағы гидроксигруппалар және 29-позициядағы изопропенил тобы. Бетулин спирттерге тән реакцияларға (этерификация, тотығу) және изопропенил тобының қатысуымен реакцияларға (изомеризация, тотықсыздану, тотығу) түсе алады. И.В. Бурлова -су ацетонды ордата K2Cr2O7-H2SO4 қоспасымен бетулиннің тотығуының жалғыз өнімі-бетулон қышқылының әкелетіні эксперименталды түрде дәлелденді (4-сурет). 4-сурет - Бетулиннің Сулы – ацетонды ордада K2Cr2O7-H2SO4 жүйесімен тотығуы Денисенконың жұмысында бетулиннің 1 каталитикалық мөлшерде RuO4 тотығу реакциясы ұсынылған, ол NaIO4 әсерінен RuO2·XH2O -дан in situ -мен қалпына келтірілген, EtOAc-H2O еріткіштерінің екі фазалы жүйесінде 3β -гидрокси-20-оксо-норлупан-28 қышқылының пайда болуына әкелді.(5-сурет). 5-сурет - Жұмыста наноқұрылымды катализаторды қолдана отырып, бетулин диацетатының тотығуы 20,29% шығымдылығы бар бетулин диацетатының эпоксидінің пайда болуына әкелетіні анықталды. Жұмыста наноқұрылымды катализаторды қолдана отырып, бетулин диацетатының тотығуы 20,29% шығымдыллығы бар бетулин диацетатының эпоксидінің пайда болуына әкелетіні анықталды (6-сурет). 6-сурет - Метакомплексті гомогенді катализаторды қолданумен ДАБ каталитикалық тотығу Реакция жағдайларына байланысты 12-15 эфирлерін құрайтын бетулин 1 этерификациясының әртүрлі нұсқалары бар (7-сурет, 1-кесте). 7-сурет - Бетулинді этерификациялау реакциясы 1-кесте Бетулинді этерификациялау реакциясының деректері
Бетулинге және оның туындыларына ерігіштігін арттыру үшін ең қарапайым және тиімді әдісі-оларды сульфазаттау, тиісті сульфаттарды алу тритерпеноидтарды сульфаттаудың белгілі әдістері күкірт қышқылы мен күкірт альдегидін қолдануға негізделген. Бетулиннен белгілі тәсілмен алынған бетулин қышқылын сульфаттау 1,4-диоксандағы SO3-диоксан комплексімен немесе n,n - диметилформамидтегі SO3 - диметилформамидпен жүзеге асырылады. Бетулин қышқылының синтезі бетулинді сірке қышқылындағы хром ангидридімен бетулинге дейін тотықтыру арқылы, содан кейін бетулон ксилотасын тетрагидрофурандағы натрий боргидридімен азайту арқылы жүзеге асырылады. Бетулин қышқылын SO3-диоксан комплексімен 1,4-диоксанда немесе SO3-диметилформамидпен N,N -диметилформамидпен 30-50 ºС температурада 3-4 сағат ішінде өңдеу 95-97% шығымы бар 3-бетулин қышқылы 16 сульфатының түзілуіне әкелетіні экспериметті түрде дәлелденді (8-сурет). 8-сурет - SO3-диоксаны мен SO3 – диметилформамиді Бетулин 1, бетулин қышқылы 4 және олардың туындыларын этерфикациялаудың әртүрлі нұсқалары ұсынылған. Сонымен, жұмыста фталь, никотин, Янтарь, о-ацетилсалицил, даршын және П-метоксикор қышқылдарымен, сондай-ақ пиретроидтық қатардағы қышқылдармен бетулин моно және диэфирлерінің жоғарғы шығымдылығымен алу тәсілдері қарастырылды. Еңбектерде моно-,ди- және триацилат бетулин, 30-гидроксиизобетулин, 3-кетобетулин, 2,3-дегидробетулин, 30-гидрокси-бетулин және дигидробетулин қышқылын сукцин және глутар қышқылдарының туындыларын, сондай-ақ вирусқа қарсы және ісікке қарсы белсенділігі бар комфол қышқылын пайдалана отырып синтездеу әдістері сипатталған. 2,2-диметил-сукцин қышқылының ацилаттары өте перспективалы АИТВ-ға қарсы агенттер болып шықты, бұл жеке қосылыстарды алу әдістерінің дамуын ынталандырды. Еңбектерінде аллобетулин, бетулин және 2-галоидбетулин қышқылдарының эфирлері және олардың фармакологиялық белсенділігі сипатталған. 2,2-диетил-сукцин, 3,3-диметилглутар және 3-оксапентанди-карбон қышқылдары бар бетулин қышқылының 3-о-ацилат -алкилді эфирлерін алу әдістері белгілі, олардың қасиеттері де сипатталған. Бетулин қышқылының амидтері мен пептидтерін және оның АИТВ-ға қарсы белсенділігі бар туындыларын синтездеудің жаңа жолдары әзірленуде алайда, ісікке қарсы және АИТВ-ға қарсы белсенділігі бар бетулин мен бетулин қышқылының туындыларын алу тәсілдері айтарлықтай күрделі. жүктеу/скачать 2,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|