472
Абайдың өзі я болмаса оған дейінгі кейінгі қазақша жазу
нұсқалары -
ар+ға
тұлғасымен мағыналас
-у + ға
тұлғасын
қолданбады деуге тіпті де болмайды. Сөз жоқ, соңғы тұлға
алдыңғымен салыстырғанда әлдеқайда жиірек пайдаланылды:
Пайда ойлама, ар ойла,
Талап
қыл артық
білуге.
Артық ғылым кітапта
Ерінбей оқып
көруге.
Военный қызмет іздеме
Оқалы киім
киюге.
Бос мақтанға салынып,
Бекер
көкірек
керуге.
Қызмет қылма оязға
Жанбай жатып
сөнуге
(І, 52).
Нұрын сырын
көруге
Көкірегінде болсын көз (I, 86).
Түгел
сөзді
тыңдауға
жоқ қой қазақ (I, 70). (Осыны
«мұңдасарға
кісі жоқ сөзді ұғарлық» (I, 26) дегенмен салыс-
тырыңыз). Растың бір аты – Хақ, Хақтың бір аты – Алла, бұған
қарсы қаруласқанша, мұны ұғып ғадаләтпен
тәптештеуге
92
керек (II, 206)... Құмарпаздыққа салып жіберетұғын нәрседен
бойды
ерте тиып
алуға
керек (II, 218).
Сені де Құдай тағала босқа жүруге жаратпаған, жұмыс
жұмыстауға, әдеттенуге керек
(Ы.Алтынсарин.
Киргизская
хрестоматия, 1879, 2-бет). Саған әуелі қасқырды соғып
алуға
керек
еді (И.Алтынсарин Начальное руководство к обучению
киргизов русскому языку // Таңдамалы шығармалары. - Алма-
ты, 1955. - 183-бет). Молда Ысмайылға айтты: саған ұят емес
пе осындай аурулы ептесіңе
тиюге
(Сонда, 181-бет). Сыртынан
үй даяр, бірақ ішінде әлі де жұмысы көп: үйдің астына-үстіне
92
Қимыл есімі қай жұрнақпен жасалса да,
керек
сөзімен тіркескенде,
барыс
септігінде тұрып меңгерілуге тиіс. Бірақ бұл норма Абай тілінде болсын, онымен
тұстас басқа жазу нұсқаларында болсын, әрдайым берік сақталып отырылмайды.
Әсіресе Абай
-
Достарыңызбен бөлісу: