Сборник научных статей научно-практической конференции «Байтанаевские чтения-Х»

457 
1 Ертегілер. – Алматы: «Жазушы», 1988. – 284 бет. 
2 Горький М. Әдебиет туралы. – Алматы, 1943. – 179 бет. 
3 Жұмабаев М. Педагогика. – Алматы, 1992.– 298 б 
ӘОЖ 371.3 
ОҚУШЫЛАРДЫҢ ТАНЫМДЫҚ ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІН ДАМЫТУ 
ӘДІСТЕМЕСІН ОҚУ-ТӘРБИЕ ҮДЕРІСІНЕ ЕНГІЗУ 
Сандыбай Аида Әбдіқасымқызы – 
123-18 тобының студенті
 
Ғылыми жетекші: Әбішева Ләззат Пірназарқызы 
– п.ғ.к., аға оқытушы
 
Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік педагогикалық университеті, Шымкент 
Резюме 
В данной статье излагаются возможности формирования познавательной 
компетентности учащихся. Дается понимание понятий «познание», «компетентность» и 
др. Предусматривается внедрение методики развития познавательной компетентности 
учащихся в учебно-воспитательный процесс.
 
 
Қазақстандық білім беруді дамытудың қазіргі кезеңінде мемлекеттік білім 
беру стандарттарында талаптар білім мазмұнының міндетті минимумына емес, 
білім беру бағдарламаларын меңгеру нәтижелеріне, негізгі білім беру 
құзыреттіліктері түрінде көрсетіледі. 
Білім беру үдерісіндегі негізгі бағыттардың бірі жобалық тапсырмаларды 
шешу барысында кіші жастағы оқушының жобалық белсенділігінің 
бейімділігін қалыптастырудың мақсаттылығын анықтайды. 
Заманауи стандарттарда мұғалімнің алдына қойылған мақсаттарға қалай 
жетуге болатындығын түсіну бізге бұл мәселені мектептің білім беру 
кеңістігіндегі жобалық міндеттер жүйесін шешу үдерісінде кіші жастағы 
оқушының танымдық құзіреттілігін қалыптастыру бойынша тәжірибелік-
эксперименттік жұмысты ұйымдастыру арқылы қарастыруға көмектесті. Біздің 
гипотезамызға сәйкес, оқушының танымдық құзіреттілігін қалыптастыру 
үдерісі сәтті болады, егер: 
1) танымдық құзыреттілікті проблемаларды еңсеру кезінде (атап айтқанда, 
жобалық міндеттерді шешу кезінде) көрінетін жеке тұлғаның кешенді 
интеграцияланған сапасы ретінде қарау; 
2) жобалық міндеттер жүйесін шешу үдерісінде баланың жеке басының 
жеке ерекшеліктерін ескере отырып, танымдық құзыретін қалыптастыру; 
3) мектептің білім беру кеңістігінің құндылық-мәдени жағдайларын 
пайдалану. 
А.В. Хуторской танымдық құзыреттілікті «білімді арттыруға, танымдық іс-
әрекет әдістерін игеруге, білім беру іс-әрекетінде белгілі бір дағдыларды 
дамытуға, шығармашылық ойлауды және оқу іс-әрекетінде дербестікті 
дамытуға бағытталған негізгі құзыреттілік» ретінде анықтайды [1]. 
Танымдық құзіреттілікті анықтайтын интегративті сипаттаманың 
құрылымын қарастырамыз. Егер біз танымдық құзіреттілікті танымдық 
жағынан қарастыратын болсақ, онда оны мақсат қою, жоспарлау, білім беру 
және өмірлік жағдайлардағы мәселелерді шешу, уақытты бөлу кезіндегі іс-
қимыл әдістерін білу ретінде сипаттауға болады. Қызмет-операциялық 
тұрғыдан алғанда, ол іс-әрекеттегі қиындықтар мен осы қызметтің мақсатын 

458 
тұжырымдау, іс-шаралар жоспарын құру, жоспарланған жоспарларды жүзеге 
асыру, нәтиженің мақсатқа қатынасы, қателерді анықтау және оларды түзету, 
қызметті жоспарлау кезінде басымдықтарды анықтау арқылы анықталады. 
Құндылық-мотивациялық жағынан құзіреттілік қиындықтарды жеңуге, 
қателіктерден қорықпауға, яғни белгісіздікке қарсы тұру, танымдық іс-әрекетте 
ұйымшылдық пен өзін-өзі басқаруды көрсетуге деген ұмтылыспен 
сипатталады. 
Танымдық құзіреттіліктің даму деңгейлерін шартты түрде төмен, ортадан 
төмен, орташа, ортадан жоғары және жоғары деп қабылдауға болады. 
Оқу үрдісіндегі белсенділік тәсіліне сүйене отырып, әр деңгейдегі жас 
оқушының танымдық құзіреттілігінің сапалы сипаттамасын қарастырыңыз. 
Төмен деңгей. 
Баланың мектепке деген теріс көзқарасы, мақсаттың, қызығушылықтың 
болмауы, сәттілікке деген үміт тән; жалпылау қабілетінің төмендігі, логиканың 
және ойлаудың икемділігінің төмен деңгейі диагноз қойылады; студент 
тапсырманың құрылымын қалай ажырата алмайды, тапсырма шартымен 
схеманы анықтай алмайды; төмен немесе жоғары өзін-өзі бағалау бар, назардың 
төмен деңгейі бар, бақылау жоқ немесе бақылау жоқ. бағалау болмаған кезде 
еріксіз назар аудару деңгейі; оқушы тапсырмаларды қабылдамайды немесе 
тапсырманың аз ғана бөлігін қабылдайды және оны толық сақтамайды. 
Орташадан төмен. 
Сыртқы немесе ойын мотивациясы тән, студенттің практикалық 
тапсырманы қабылдауы байқалады, жаңалыққа реакциясы байқалады; 
жалпылаудың орташа қабілеттері көрінеді; ойлаудың қисындылығы мен 
икемділігінің жеткілікті деңгейі сипатталады; бала тапсырма мәтінінің 
семантикалық бірліктерін анықтайды, бірақ осы схемаларда тек олардың 
бөліктерін табады; рефлексиялық белсенділік пен назардың орташа деңгейі 
диагноз қойылады; оқушының ықтимал бақылауы белгіленеді. болжамдық 
бағалаудың жеткіліксіздігі тән болса да, ерікті назар аудару деңгейі жеткілікті 
ретроспективті бағалаумен сипатталады; оқушы тапсырманың мақсатын 
ішінара қабылдайды және оны сабақтың соңына дейін толық көлемде сақтай 
алмайды. 
Орташа деңгей. 
Бағалау мотивациясы тән; танымдық тапсырманы практикалыққа қайта 
анықтау; 
балада 
қызығушылықтың 
немесе 
ситуациялық 
оқу 
қызығушылығының көрінісі бар; тапсырманың объективті күрделілігін, 
жалпылауға жақсы қабілеттіліктің көрінісі; ойлаудың қисындылығы мен 
икемділігінің жақсы деңгейі, зейіннің тұрақты деңгейі, ерікті назар деңгейінде 
нақты бақылау, ықтимал барабар болжамдық бағалау диагноз қойылады; 
оқушы тапсырманы толығымен қабылдайды, жұмыс барысында ол бірнеше 
қателіктер жібереді, субъективті тәжірибенің танымдық түрі тән. 
Ортадан жоғары. 
Әлеуметтік немесе танымдық уәждеме тән; оқушыға танымдық мақсатты 
қабылдау және практикалық есепті теориялық мақсатқа қайта анықтау тән; ол 

459 
өзінің күш-жігеріне сүйене отырып, тұрақты танымдыққызығушылыққа ие; 
жалпылау қабілетінің жоғары деңгейі тән; студент тапсырма мәтінінің 
семантикалық бірліктерін, олардың арасындағы қатынастарды анықтайды және 
осы схемалар арасында тапсырманың құрылымына сәйкес келеді; ықтимал 
рефлексивті бақылау көрсетілген, нақты болжамдық бағалау тән, бала 
тапсырманы толығымен қабылдайды, жұмыс барысында кейде бірнеше 
қателіктер жібереді; субъективті тәжірибенің коммуникативті түрі тән. 
Жоғары деңгей. 
Танымдық мотивация айқын көрінеді; баланың оқу мақсатын өз бетінше 
қоюына тән; жалпыланған танымдыққызығушылық тән; өзекті рефлексивті 
бақылау басым; тапсырманы орындау кезінде оқушы өз күш-жігеріне сүйенеді; 
тапсырма толығымен қабылданады, барлық компоненттерде тапсырма 
мәтінінің семантикалық бірліктерін, олардың арасындағы қатынастарды 
анықтайды және берілген құрылымдардан сәйкес схеманы табады; сондай-ақ, 
ол іс-әрекеттің өзін-өзі тануының жоғары деңгейіне және рефлексивті 
дағдылардың көрінісіне, нақты болжамдық бағалауға ие; оқушыға субъективті 
тәжірибенің шығармашылық түрі тән [2]. 
Оқушының танымдық құзыреттілігін қалыптастыру деңгейлерінің сапалық 
сипаттамасы танымдыққұзыреттілігінің қалыптасу шекаралары мен үдерісінің 
өзін көруге және оны даму динамикасында жеке-жеке қарастыруға мүмкіндік 
береді. Кіші жастағы оқушының танымдыққұзыреттілігін қалыптастыру үшін 
жеке карталарды құрастыру мұғалімге инновациялық технологияларды, атап 
айтқанда, жобалық технологияны пайдалана отырып, қажетті жағдайларды 
жасау кезінде оқу үдерісін құрудағы жұмысты реттеуге көмектеседі. 
Оқушылардың танымдық құзыреттілігін қалыптастыру білім алушының 
жеке қасиеттерін дамытудың кезеңді және күрделі үдерісі ретінде практикада 
білімді қолдануды көрсететін білім беру өнімдерін жасауға бағытталған 
жобалық тапсырмалар жүйесін шешу үдерісінде жүзеге асады деп есептейміз. 
оның жалпы білім беру дағдылары мен практикалық дағдылары. Жобалық 
тапсырмалармен жұмыс оқу үдерісіндегі сынып-сабақ әрекетін үйлесімді түрде 
толықтырады және бұл үшін жеке сабақтардың уақыт шеңберімен шектелмей, 
неғұрлым қолайлы жағдайларда білім берудің жеке және мета-пәндік 
нәтижелерін алу бойынша жұмыс істеуге мүмкіндік береді. 
Осылайша, жобалық міндеттерді шешу мектептегі білім мазмұны мен 
қоршаған әлемде болып жатқан нақты оқиғалар арасындағы байланысты 
орнатуға мүмкіндік береді. 

жүктеу/скачать 8,82 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: