145
2.3. Ғылыми-педагогикалық зерттеудің мақсаты,
болжамы мен міндеттері
әрекет түрлеріне тоқталады: 1–3 жас аралығындағы балалардың жетекші
іс-әрекеті ретінде заттық-манипулятивтік іс-әрекет танылса, 3–7 жас ара лы-
ғындағы жеткіншектердің жетекші іс-әрекеті ойын іс-әрекеті болып табы-
лады, ал 7–10 жас аралығы, яғни бастауыш мектеп жасындағы балалардың
жетекші іс-әрекетін оқу іс-әрекеті деп көрсетеді [65].
Сонымен қатар ол бастауыш мектеп оқушыларының оқу іс-әреке ті нің
ерекшеліктеріне жеке тоқталады да, мектепте оқу іс-әрекетін ұйым дас-
тыруда:
– іс-әрекеттің қажеттіліктерін, түрткісін, мақсатын, құралын, опера-
цияларын анықтау;
– оқушылардың даму кезеңдерін ескеру (басында оқу іс-әрекет жетек-
ші іс-әрекет болып табылса, оқушы есейе келе іс-әрекеттің басқа түрлері
басым келеді);
– оқу іс-әрекетінің құрамының бірінің орнын бірінің басуына назар
аудару. Мысалы, оқу мақсаты түрткіге
айналады;
– оқу іс-әрекетінің басқа іс-әрекеттермен байланысын анықтау қа жет-
тілігін ескеру керек дей келе, оқу іс-әрекетін оқу тапсырмаларын орындауға
ба ғытталған жекелеген әрекеттерге бөліп қарастырады және оқу тапсыр-
малары арқылы оқушылар тиісті пәнге қатысты теориялық білім, білік,
дағдылар жинақтайды деп есептейді.
Аталған ғалымдар өз зерттеулерінде іс-әрекетті және оның бір түрі
ре тінде оқу іс-әрекетін қарастырып, жан-жақты талдау жасаған. Оқушы-
лар дың оқу іс-әрекетін зерттеген А.К. Маркованың ойынша, оқу іс-әрекеті
мә селесімен қатар тағы да оны қалыптастыру мәселесі болады дейді. Мы-
салы, А.К. Маркова, Д.В. Элькониннің: «Оқушылардың оқуіс-әрекетін қа-
лып тастыру – осы әрекетке тән жеке элементтерді біртіндеп үйрете оты-
рып, оқушыларды өз бетімен оқу іс-әрекетін атқаруға үйрету», –
деген
пікірімен келісе отырып, сол элементтерді оқушыларға қалай беру керек де-
ген сұрақты жауапсыз қалдырғанын айтып, оқу іс-әрекетінің қалыптасуына
және оқу іс-әрекетінің жеке тұлғаның дамуындағы рөліне тоқталады.
Оқушылардың оқу іс-әрекетін қалыптастыру – мұғалімнің оқушы-
лар дың іс-әрекетінің дұрыс бағытталуын қадағалауы. Оқу іс-әрекетін қа-
лыптастыру оқушылардың оқу іс-әрекетінде ең алдымен оның құры лы мына
талдау жасаудан басталуы тиіс. Демек, мұғалім оқушылардың мотивін, бе-
ріл ген тапсырмаға қатысты оны орындауға байланысты әрекеттер жиын-
тығын, пайдаланатын құралдарын, бұрынғы дағдыларын ескеруі шарт.
Бірізділікпен берілген тапсырмалар оқушылардың
бойында оқу іс-әре ке-
тіне қатысты дағдылар мен біліктер қалыптастырып, нәтижесінде өзіндік
іс-әрекеті пайда болады. Ал кез келген пән оқушылардың бойына тек
қана арнайы түсініктерді сіңірмей, сонымен қатар оқу іс-әрекетінің осы
түсініктерді игеру барысында жаңа әрекеттермен толығуымен байланысты