Дыбыстарды дұрыс айтуды қалыптастыруда логопедиялық жұмыстың кезеңдері

2.2.Ринолалия, симптоматикасы, түзету тәсілдеріне шолу. 

Дәріс сұрақтарының мазмұны 

Ринолалиясы  бар  балалардың  клиникалық  сипаттамасы,  ринолалияда  сөйлеу  процесінің 

механизмі,  сөйлеу  механизмінің  күрделілігі.  Ринолалиямен  зақымдалған  балаларға  тән 

тұлға ерекшеліктері. Ринолалияның дислалиядан, ринофаниядан айырмашылығы 

2.3. Дизартрия, классификациясы, түзету жұмысының негізгі бағыттары. 

Дәріс сұрақтарының мазмұны 

Дизартрияның  этиологиясы  және  патогенезі.  Мидың  зақымдалу  бөлігіне  байланысты 

дизартрияның  клиникалық  сипаттамасы.  Дизартриямен  зақымдалған  балалардың  сөйлеу 

тілінің  сипаттамасы.  МДБ  (минимальді  дизартриялық  бұзылу)  ұғымы,  белгілері, 

дифференциалды диагностикасы, дизартрияның түзету жұмысының негізгі бағыттары. 

лері. 

2.4.Дауыстың  бұзылуы 

Дәріс сұрақтарының мазмұны 

Дауыстың  пайда  болу  механизмі.  Дауыстың  пайда  болу  теориясын  талдау.  Дауыстың 

органикалық және функционалды бұзылуының сипаттамасы, механизмі, этиологиясы. 

 

Практикалық сабақтар 

2.1 Жеке-дамыту бағдарламасын  құру 

Диагностикалық тексеруге арналған альбомдар. Жеке дамыту бағдарламасын құру 

2.2 Жалпы сөйлеу тілінің жетіспеушілігі бар балалармен логопедиялық жұмыс 

Жалпы  сөйлеу  тілінің  жетіспеушілігі  бар  балалардың  сөйлеу  тіліндегі    фонетикалық-

фонематикалық  бұзылулар.Сөйлеудің  лексикалық-  грамматикалық  құрылымының 

бұзылуы. 

2.3 Фонетикалық-фонематикалық жетіспеушілігі бар баламен логопедиялық жұмыс 

Есту  қабілеті  бұзылған  балалардың  сөйлеу  тіліндегі  фонетикалық-  фонематикалық  

бұзылулар. Сөйлеудің лексикалық-грамматикалық    құрылымының бұзылуы. 

2.4  Тұтығу  кезіндегі сөйлеу тілінің дамуын түзету. 

Сөйлеу тілінің жылдамдығымен ырғақтылығының тыртысусыз бұзылу түрлері. 

 (брадилалия, тахилалия) және тыртысумен сипатталатын түрі (тұтықпа) Тұтықпаның     

 патогенетикалық механизмі. Тұтықпаның пайда болуына қазіргі кезеңдегі көзқарас.  

Тұтықпаның симптоматикасы. Тұтықпаны түзетудің жанжақтылық (комплекстік) әдісі. 

Тұтықпамен зақымдалғандардың тұлғасын тәрбиелеу. Тұтықпадан алдын ала  сақтандыру. 

 

ОСӨЖ №4.  

Гидроцефалия кезіндегі сөйлеу тілінің процесстерінің ерекшеліктері 

Тапсырма:  Гидроцефалия балалардың сөйлеу тілінің жалпы жағдайы 

Әдістемелік нұсқау: Сөйлеу тілінің  симптомдарын анықтау. 

ОСӨЖ №5.  

Сөйлеу патологиясы бар балаларды неврологиялық тексеру әдістері 

Тапсырма: Сөйлеу патологиясына сипаттама  

Әдістемелік нұсқау:  Неврологиялық тексеру әдістеріне сипаттама жасау 

 

СӨЖ № 4.  

ЖСТЖ бар баланы тексеру схемасын  құрастыру Таблица түрінде ұсыну. 

Тапсырма:  Балалармен  жұмыс  кезіндегі  логопедиялық  жұмыстардың  дидактикалық 

негіздерін анықтау. 

Әдістемелік нұсқау: ЖСТЖ бар баланы тексеру кестесін құру 

СӨЖ № 5.  

ФФЖ  бар баланы тексеру схемасын  құрастыру 

Тапсырма:  Тұтықпа  балалармен  жұмыс  кезіндегі  логопедиялық  жұмыстардың 

дидактикалық негіздерін анықтау. 

Әдістемелік нұсқау: Дыбыстарды тексеруге арналған альбом дайындау. 

СӨЖ № 6.  

Дыбысты  қою кезеңіндегі логопедиялық сабақ жоспарын құрастыру. Бағдарламаларға 

талдау. 

Тапсырма: Дислалияны түзетудегі жүргізілетін жаттығулар топтамасын дайындау. 

Әдістемелік нұсқау: Дислалия кезіндегі балаларды тексерудің әдістерін анықтау. 

 

№2 модуль бойынша білімді бақылау формасы: тест 

 

Пәннің постреквизиттері: Дислалия, Ринолалия, Дизартрия ұғымдарымен таныстыру, 

түзету педагогикалық көмек көрсету түрлерімен таныстыру. 

 

III  модуль.  Сөйлеу тілінің жылдамдылығымен ырғақтылығының бұзылуы. 

Пәннің  пререквизиттері:  Дислалия,  Ринолалия,  Дизартрия  ұғымдарымен  таныстыру, 

түзету педагогикалық көмек көрсету түрлерімен таныстыру. 

 

Дәрістер 

3.1. Сөйлеу тілінің жүйелік бұзылуы 

Дәріс сұрақтарының мазмұны 

Алалия- сөйлеу тілінің жетілмеу түрі. Алалияның себептері мен түрлері. Алалияны басқа 

есту,  ақыл  ойының  кемістіктерінең  ажыратып,  салыстырмалы  талдау  жасау.  Афазия- 

сөйлеу  тілінің  жетілмеу  түрі.  Афазияның  патогенезі.  А.Р.Лурияның  афазиология 

ғылымына қосқан үлесі. Афазиялық түрлерінің нейропсихологиялық сипаттамасы. 

3.2. Жазу мен оқудың бұзылуы 

Дәріс сұрақтарының мазмұны 

Жазу  мен  оқудың  бұзылу  механизмі.  Дисграфия,  дислексияның  этиологиясы,  патогенезі 

туралы  қазіргі  кезеңдегі  көзқарас.  Жазу  мен  оқудағы  кездесетін  ерекше  қателердің 

сипаттамасы. Түзету жұмысын ұйымдастырудың негізгі принциптері. 

3.3. Сөйлеу тілінің бұзылуының психологиялық-педагогикалық классификациясы 

Дәріс сұрақтарының мазмұны 

Психологиялық-педагогикалық классификация. Оның құрылымы және құрылу принципі. 

Арнайы  мекемелерде  түзету-педагогикалық  процесін  жетілдірудегі  психологиялық-

педагогикалық классификациясының ролі. 

3.4.Жалпы сөйлеу тілінің дамымауы. 

Дәріс сұрақтарының мазмұны 

Оның  этиологиясы  мен  сипаттамасы.  ЖСТД  деңгейлері,  олардың  сипаттамасы,  түзету 

жұмыстарының міндеттері. ЖСТД балаларға психологиялық-педагогикалық сипаттамасы. 

 

Практикалық сабақтар 

3.1 Дислалиясы бар баламен логопедиялық сабақ жоспарын өңдеу 

Балаларда  дыбыс  айту  кемістіктерінің  таралуы.  Бұзылудың  патогенезі.  Функционалды 

және  органикалық  (механикалық)  дислалия.  Мономорфты  айтылу  және  полиморфты 

дислалия,  ысқырық,  ызың,  сонорлы,  тіларты  дыбыстардың  айтылу  кемістіктері,  түзету 

жолдары. Дислалияны түзетудегі логопедиялық жұмыстың кезектілігі. 

3.2 Ринолалиясы бар баламен логопедиялық сабақ жоспарын өңдеу 

Ринолалиясы  бар  балалардың  клиникалық  сипаттамасы,  ринолалияда  сөйлеу  процесінің 

механизмі,  сөйлеу  механизмінің  күрделілігі.  Ринолалиямен  зақымдалған  балаларға  тән 

тұлға ерекшеліктері. Ринолалияның дислалиядан, ринофаниядан айырмашылығы. 

3.3 Дизартриясы  бар баламен логопедиялық сабақ жоспарын өңдеу 

Дизартрияның  этиологиясы  және  патогенезі.  Мидың  зақымдалу  бөлігіне  байланысты 

дизартрияның  клиникалық  сипаттамасы.  Дизартриямен  зақымдалған  балалардың  сөйлеу 

тілінің  сипаттамасы.  МДБ  (минимальді  дизартриялық  бұзылу)  ұғымы,  белгілері, 

дифференциалды диагностикасы, дизартрияның түзету жұмысының негізгі бағыттары. 

3.4 Афония, ринофония, дисфониясы бар баламен логопедиялық сабақ жоспарын 

өңдеу 

Балалардың  афония,ринофония,дисфониясы  бар  сөйлеудің    бұзылуы  кезіндегі    

жүргізілетін логопедиялық жұмыстың әдістемесі 

3.5 Ырғақтық-ритмдік бұзылымы  бар баламен логопедиялық сабақ жоспарын 

өңдеу 

Тахилалия.  Брадилалия.  Сөйлеу  ырғағының  бұзылуы  кезіндегі        жүргізілетін    

логопедиялық жұмыстың әдістемесі. 

 

ОСӨЖ № 6. 

Дамуында ауытқуы бар балалардың сөйлеу тілінің ерекшеліктері. 

Тапсырма: Жалпы сөйлеу тілінің бұзылымының деңгейлері анықтау. 

Әдістемелік  нұсқау:  Сөйлеу  тілі  бұзылған  балаларды  арнаулы  мекемелерге  саралау 

жұмыстарын ұйымдастырудағы басшылыққа алынатын талаптардың мазмұнын ашу. 

ОСӨЖ № 7. 

Қазақстанда логопедиялық жұмысты ұйымдастыру  

Тапсырма: Дислексияның этиологиясы мен классификациясының мазмұнын ашу. 

Әдістемелік  нұсқау:  Жазудың  бұзылымындағы  психофизиологиялық  құрылымдардың 

мазмұнын анықтау.  

ОСӨЖ № 8. 

Жалпы білім беретін мектептерде логопедиялық жұмысты ұйымдастыру. 

Тапсырма: Фонетикалық-фонематикалық кемшіліктердің анықталу жолдарын түсіндіру. 

Әдістемелік нұсқау: Балалар логопедиясының дидактикалық негіздеріне шолу жасау. 

 

СӨЖ № 7.  

Дыбысты автоматизациялау   кезеңіндегі логопедиялық сабақ жоспарын құрастыру. 

Тапсырма:  Сөйлеудің  грамматикалық  жағын  тексеруге  арналған  тапсырмаларды 

жинақтау, құрастыру. 

Әдістемелік  нұсқау:  Сөйлеу  ырғағының  бұзылымы  кезінде  балалардың  сөйлеу  тіліне 

тексеру жүргізудің мазмұнын ашу. 

СӨЖ № 8.  

Дыбысты машықтандыру   кезеңіндегі логопедиялық сабақ жоспарын құрастыру 

Тапсырма: Ысқырық дыбыстардың айтылуындағы кемшіліктерді анықтау. 

Әдістемелік нұсқау: Ысқырық дыбыстарды қоюдың әдіс-тәсілдерінің топтамасын 

дайындау. 

 

№3 модуль бойынша білімді бақылау формасы: тест 

 

Пәннің постреквезиттері: Студенттерге сөйлеу тілінің жылдамдылығымен 

ырғақтылығының бұзылуын, жазу мен оқудың бұзылуын коррекциялау жолдарын 

түсіндіру. 

 

IV  модуль.  Фонетикалық - фонематикалық жетілмеу. 

Пәннің 

пререквизиттері: 

Студенттерге 

сөйлеу 

тілінің 

жылдамдылығымен 

ырғақтылығының  бұзылуын,  жазу  мен  оқудың  бұзылуын  коррекциялау  жолдарын 

түсіндіру. 

 

Дәрістер 

4.1 Есту және көру кемістіктерінде сөйлеу тілінің бұзылуы 

Дәріс сұрақтарының мазмұны 

ФФЖ  балалардың  психологиялық-педагогикалық  сипаттамасы.  Түзету  жұмыстарының 

негізгі бағыттары . Әртүрлі анализатордың іс-әрекеті бұзылған балалардың сөйлеу тілінің 

қалыптасу және даму ерекшеліктері. Түзету жұмысының негізгі бағыттары. 

4.2. Зият жетіспеушілігінде кездесетін сөйлеу тілінің бұзылуы 

. 

Дәріс сұрақтарының мазмұны 

Психикалық дамуы тежелген (ПДТ) балалардың сипаттамасы. Ақыл-ойы кем балалардың 

сөйлеу  тілінің  ерекшеліктері  (дыбыс  айту,  лексикалық-грамматикалық  жағы, 

байланыстырып  сөйлеуі)  Сөйлеу  тілінің  бұзылу  себептері.  8  түрлі  арнайы  мекеме 

жағдайында  ақыл-ойы  кемтер  балалармен  жүргізілетін  логопедиялық  жұмысты 

ұйымдастыру және оның мазмұны. Бірдей сөйлеу режимін қалыптастыру және сақтау. 

4.3. Бала-бақшаларда, мектептерде, поликлиникада т.б. мекемелердегі логопедтің 

жұмысы. 

Дәріс сұрақтарының мазмұны 

Әртүрлі мекемелерде логопедтің іс-әрекетінің негізгі бағыттарын анықтайтын нормативті 

құжаттардың  сипаттамасы.  Логопедтің  жұмысының  мазмұны,  логопедиялық  құжаттар. 

Логопедиялық көмекті жетілдіру міндеттері. 

4.4.Логопедтің жұмысының мазмұны, логопедиялық құжаттар. 

Дәріс сұрақтарының мазмұны 

 Логопедтің 

перспективті,  календарлық  жоспары.  Сөйлеу  картасын  толтыру. 

Тәрбиешілерге,  ата  аналарға  әдістемелік  кеңес  топтамасы.  Сабақ  жоспарлары,  жеке 

дамыту бағдарламалары. Баланы тексерудің қорытындылары. 

 

Практикалық сабақтар 

4.1 Көру және есту жетіспеушілігі кезіндегі сөйлеу тілінің дамуын түзету. 

Көру  қабілеті  бұзылған  балаларға  логопедиялық  көмек  көрсету.Көру  қабілеті  бұзылған 

балалардың сөйлеу тілінің қалыптасуының  кезеңдері. 

4.2 Зиятының жетіспеушілігі кезіндегі сөйлеу тілінің дамуын түзету. 

Ақыл  ойы  кем  балалардың  сөйлеу  тілінің  ерекшеліктері.  Байланыстырып    сөйлеу  тілін 

дамыту. 

4.3 Логопедтің перспективті жоспарын құру 

Арнайы мектепке дейінгі ұйымдағы логопедтің арнайы сабағының перспективті 

жоспарының үлгісімен таныстыру 

 

ОСӨЖ №9 

Сөйлеу тілі бұзылған балаларға педагогикалық көмек көрсету  

Тапсырма: Фонетикалық-фонематикалық кемшіліктердің анықталу жолдарын түсіндіру. 

Әдістемелік нұсқау: Балалар логопедиясының дидактикалық негіздеріне шолу жасау. 

ОСӨЖ №10 

Тіл кемістіктерінен алдын ала сақтандыру. 

Тапсырма: Фонетикалық-фонематикалық кемшіліктердің анықталу жолдарын түсіндіру. 

Әдістемелік нұсқау: Балалар логопедиясының дидактикалық негіздеріне шолу жасау. 

 

СӨЖ № 10.  

Логопедиялық көмек көрсетуді  жетілдіру міндеттері. 

Тапсырма: Диагностикалық тексеруге арналған материалдар дайындау. 

Әдістемелік нұсқау: Дислалия кезіндегі балалардың сөйлеу тіліндегі психологиялық-

педагогикалық және сөйлеу тіліндегі ерекшеліктерді ашу. 

СӨЖ №11  

Логопункттегі  логопедтің  құжаттары. 

Тапсырма: Логопедиялық сабаққа керекті көрнекі құралдарын дайындау. 

Әдістемелік  нұсқау:  Мектеп жасындағы   балалар арасындағы сөйлеу тілінде кездесетін 

фонетикалық-фонематикалық кемшілікті түзету жұмыстарының мазмұнын ашу. 

СӨЖ №12. Логопедиялық құжаттар. 

Тапсырма: Логопедиялық сабаққа керекті көрнекі құралдарын дайындау. 

Әдістемелік  нұсқау:  Мектеп жасындағы   балалар арасындағы сөйлеу тілінде кездесетін 

фонетикалық-фонематикалық кемшілікті түзету жұмыстарының мазмұнын ашу. 

Тапсырма: Логопедиялық құжаттар 

 

№4 модуль бойынша білімді бақылау формасы: тест 

 

Пәннің  постреквизиттері:  Бала-бақшаларда,  мектептерде,  поликлиникада  т.б. 

мекемелердегі  логопедтің  жұмысымен  және    логопедтің  жұмысының  мазмұны, 

логопедиялық құжаттармен таныстыру. 

 

 

БАҚЫЛАУ ТҮРЛЕРІ 

 

Ағымдық  бақылау  (ауызша  сұрау,  жазбаша  бақылау,  аралас  бақылау,  үй 

тапсырмаларын  презентациялау,  тренингтер,  дөңгелек  үстелдер,  дискуссия,  кейс-стадия, 

тесттер және т.б.)    

Аралық бақылау тест 

1.  Сөйлеу  тілі  бұзылған  адамды  оқытады. 

А)Сурдопедагог. 

В)Логопед. 

С)Олигофренопедагог. 

                  D) Тифлопедагог. 

Е)Коррекциялық мұғалім. 

2.  Көруі бұзылған адамды оқытады. 

А)Сурдопедагог. 

В)Логопед. 

С)Олигофренопедагог. 

                  D) Тифлопедагог. 

Е)Коррекциялық мұғалім. 

3. Ақыл-ойы кем балаларды оқытады. 

А) Сурдопедагог. 

В) Логопед. 

С) Олигофренопедагог. 

                  D) Тифлопедагог. 

Е) Коррекциялық мұғалім. 

4.    Әрбір    дыбыс    шығарардағы    сөйлеу    органдарының    орналасу    қалпы    қалай  

аталады. 

           А) Фонация. 

           В) Артикуляция. 

     С) Логопедия. 

     D) Астения. 

     Е) Логоневроз. 

5. Қоршаған ортаның жағымсыз жағдайларының әсерінен болатын сөйлеу тіліндегі 

кемшіліктердің себептері: 

А) Функционалдық себептер 

В)  Органикалық себептер 

С) Әлеуметтік-психологиялық себептер 

D) Психоневрологиялық себептер 

Е) Барлық жауаптар дұрыс 

 

Қорытынды бақылау емтихан 

 

1. Логопедия пәні ғылым ретінде 

А)  Сөйлеу  қызметінің  бұзылуы  бар  адамдарды  оқыту  мен  тәрбиелеу  жүйесі  және 

сөйлеудің бұзылуы. 

В) Естіп сөйлеу қабылдауының бұзылуы 

С) Сөйлеу дамуы бұзылған бала 

D) Сөйлеу қызметінің бұзылуы 

Е Психикалық қызметі бұзылған балаларды оқыту жүйесі 

2. Логопедия ғылым ретінде келесі мақсаттарды шешеді 

А)  Сөйлеу  бұзылуының  симптоматикасы  мен  құрылымын,  механизмін,  этиологиясын 

анықтау. 

В)  Дамуында  әр  түрлі  ауытқушылықтары  бар  балалардың  сөйлеу  бұзылуының  және 

сөйлеудің ерекшеліктерін қалыптастыруын зерттеу. 

С) Сөйлеу тілінің бұзылуының диагностикасының педагогикалық әдістемесін өңдеу 

D) Логопедиялық көмекті ұйымдастыру сұрақтарын өңдеу. 

Е ) Жоғарыда аталғандар. 

3. Логопедияның басқа ғылымдармен байланысы 

А)  Олигофренопедагогика 

В)  Сурдопедагогика 

С)  Психология   

D) Тифлопедагогика 

Е) Жоғарыда аталғандар 

4. Ұйымдастыру әдістері: 

А) Сандық ( математика-статистикалық) , жүйелі 

В) Салыстырмалы,( динамиканы зерттеу) жүйесі 

С) Психологтық-педагогикалық эксперимент,салыстырмалы 

D) Сандық, лонгитюдиналды 

Е) Психологтық-педагогикалық эксперимент жүйесі 

5. Логопедтің жеке тұлғасы, мына сапалармен ерекшеленеді; 

А)  Сендіру 

В)  Адамгершілік тұрғыда жетілмеу 

С)  Педагогикалық шығармашылық қиялдау және байқампаздық 

D)  Мамандыққа қызығушылық танытпау 

Е ) Айналасындағыларға және өзіне жұмсақтығы 

 

                                                      Негізгі әдебиеттер: 

1.  Логопедия. / Қ.Қ. Өмірбекова, Г.С. Оразаева, Г.Н. Төлебиева, Г.Б. Ибатова . - 

Алматы: Ассоциация вузов РК, 2011. - 495c. 

16. Қ.Өмірбекова., С.Ж. Өмірбекова. Сөйлеу тілін тексеру. Алматыкітап, 2002 

17. Қ.Өмірбекова., В.С.Балқыбекова.  Сөйлеу тілінің фонетикалық- фонематикалық 

жағын тексеру және дамыту. Алматыкітап, 2003ж 

18. Төребаева К.Ж. Логопедия негіздері : Оқулық / К. Ж. Төребаева. - Ақтөбе : АқМПИ, 

2012. - 256 бет 

19. Логопедия : Оқулық / Қ. Қ. Өмірбекова, Г. С. Оразаева [и др.]. - [б. м.] : Дәуір, 2011. - 

648 б. 

20. Логопедия негіздері : 5В010500 - Дефектология маманд. арн/ Р.Д. Дүйсенбаева. - 

Ақтөбе : Қ. Жұбанов ат. АӨМУ РББ, 2014. - 141 бет 

21. Дүйсенбаева  Р.Д. Логопедиялық   түзету жұмыстары : Оқу әдістемелік құрал. [б. м.], 

2009. - 80 б. 

22. Григоренко Н.Ю., Синяева М.Л. Логопедический и медицинский аспекты 

органической дислалии и способы коррекции.(Дефектология) – 2000 № 4 

23. Карелина И.Б. Устранение дислалии у дошкольников в условиях детской 

поликлиники. (Дефектология) – 1997. - № 6 

24. Карелина И.Б. Новые направления в коррекции минимальных дизартрических 

расстройств. - (Дефектология) 2000 № 6 

25. Садовникова И.Н. Нарушения письменной речи  

26. Жукова М.С. Логопедия. АРД ЛТД, 1999. 

27. Л.С.Волкова Логопедия: Учебник для студ. дефектол. Фак. Пед. Высш. Учеб. 

ВЛАДОС, 2004. – 704с.: 

28. Беккер К. – П., Совак М. Логопедия. – М., 1981. 

 

Қосымша әдебиеттер: 

1.Әліппені оқытуға арналған әдістемелік нұсқау.Қ.Қ.Өмірбекова ,К.К.Бектаева 

2.Әліппеге дейінгі кезеңде көмекші мектеп оқушыларымен 

жұмыс жүргізу.Методикалық нұсқау. 

3.Көмекші мектепке арналған байқау бағдарламасы.Гуман пәндер.- Алматы:ААҚ,2002 

 

 

 

 

 

 

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі 

Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университеті 

жүктеу/скачать 0,89 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: