Р/с
|
Мысалдың авторы мен атауы
|
Мысалдағы үгіт- насихат айтылатын жолдар
|
Тәрбиелік
мәні
|
1
|
2
|
3
|
4
|
1
|
С. Көбеев. Түлкі мен Қыр- ғауыл
|
«Қызыл сөзге алдан- ба» деген үгіт-насихат жасырын түр
|
Оқушыларды алдан- бауға, қиын кезде таіщырлық көрсету- ге баулу
|
2
|
А. Тоқмағам- бетов. Бидай мен Қаңбақ
|
Абырой да, даңқ та, Ерлік те, жеңіс те - Барлығы осы егісте
|
Оқушыларды еңбек- ті сүюге, мақтаншақ болмауға шақыру
|
3
|
А. Тоқмагамбе- тов. Қүлак пен Тымақ
|
Сүлуынан - жылуы
|
Балаларды көрсе- кызар болмауға ша- кыру, дүрыс та сөнді киінуге баулу
|
4
|
0. Әубәкіров. Сүт қалай үйықтады?
|
Әй, дегенмен, бала- лар,
Көп үйықтаган зиян-
ау
|
Ү йқыіны лдықтан аулақ болуға ша- қыру
|
5
|
Ш. Смаханүлы. Төкаппар
|
Тыңдамап еді ешкім- ді,
Қателігін кеш білді
|
Оқушыларды өркө- кірек, мақтаншақ сиякты жат қылық- тардан аулақ болуға үндеу
|
6
|
Ш. Смаханүлы. Бүлбүл мен Токылдақ
|
Қүрт жеген соң гү- ліңді,
Жүрт не ғылсын үніңді?!
|
Оқушыларды жаман мен жақсы- ны ажырата алуға үйрету
|
1
|
2
|
3
|
4
|
7
|
Ә. Асылбеков. Түлкі мен Тиін
|
Бір айласы тиіннің Болып шьщты пайдалы
|
Балаларды епті, тапқыр болуға баулу
|
8
|
Е. Ерботин. Даңгой
|
Жарамаса кәдеге, Қүр жатқаннан не пайда?
Өндірмесе дәнеме, Мақтанғаннан не пайда?
|
Балаларға мақтан- шактық жаман әдет екенін байкату
|
Сызбадан көріп отырғанымыздай, мысал жанры 2-сы- ныптың «Әдебиеттік оқу» окулығында біршама орын алған.
Көркем шығарманың басқа түрлері мен мысалдың мы- надай ерекшеліктері бар:
а) аллегориямен айтылатындығы;
ә) мысалда белгілі бір үгіт, тәлім-тәрбиелік мән бола- тындығы;
б) оның өзіндік оқылу ерекшелігі болатыны.
Осыдан келіп мынадай әдістемелік сүрақ туады: мы-
салдағы аллегорияны ашу керек пе, жоқ па? Мүндай сү- ракка жауап беру үшін, мысалдың сипатын, қасиетін, маз- мүнын балалар қалай қабылдайтынын байқап, анықтап алған дүрыс. Шынында, бастауыш сынып оқушылары мысалды оқығанда суреттелген оқиғаның тартымдылы- ғына кызығады, оны шындық деп қабылдайды. Сондык- тан мысалды оқып шығысымен, автордың мүндағы су- реттеп отырған жан-жануарлары кімдердің бейнесі, оны кім деп түсінесіңдер деген тәрізді сүрак кою үлкен қателік болар еді. Өйткені оқытуды мүндай әдіспен жүргізу - оқушылардың мысалға тән әеерлерін әлсіретіп жібереді. Сондықтан, алдымен, мысалдағы суреттелген оқиғаны, қатысушы кейіпкерлерді шындық өмірде болатын етіп көрсету керек. Ал мысалда суреттелгендер шындық бол- мыс жөнінде балаларға кате түсінік береді. Өйткені, қарға мен түлкі сөйлемейді ғой деген түсініктен қауіптенудің кажеті жоқ. Олардың сөйлемейтінін балалардың өздері де біледі, сонда да оны шындык деп кабылдайды. Мысал- дардағы аллегорияны ашу ісін мынадай тәсілмен іске асы- руға болады: мысалда суреттелген окиғаға үксас окиға іздестіріледі. Мысалы, Е. Ерботиннің «Даңғой» мысалы оқылғаннан кейін «Мактанып көп сөйлеу арқылы, өз ісін тындыратын адамдар өмірде кездесе ме?» деген сияқты сұрақ қою аркылы мысалдағы негізгі ойды саналы түрде түсінуге жетелеу керек.
Екінші бір ерекшелігі - онда белгілі бір үгіт, тәлім-тәр- биелік мәні бар қорытынды пікір болатындығы. Ол кыска түрде мәтіннің басында не аяғында беріледі. Мысалы, Е. Ерботиннің мысалға берген корытынды пікірі мынадай:
Достарыңызбен бөлісу: |
