I тарау. Ежелгі қазақстан § Қазақстан тас дәуірінде
§ 51.Қазақтың ән-күй өнері
жүктеу/скачать 215,97 Kb.
|
ТОпиик (копия), Шамаран Дана 318 А ., физика, жас маманнын педагогиалык идеясы
- Бұл бет үшін навигация:
- Құрманғазы Сағырбайұлы (1818-1879 жж.)
- Дәулеткерей Шығайұлының
| § 51.Қазақтың ән-күй өнері
Музыка өнері қазақ халқында ертеден бар қасиет. Қазақ өнерпаздары көптеген музыкалық аспаптарды игеріп, тамаша күйлер шығарған, ән де айтқан. Көне заманнан бері 50-ге жуық әр түрлі музыкалық аспаптар болды: домбыра, сыбызғы, дауылпаз, қобыз, жетіген, асатаяқ, шаңқобыз, даңғыра. Әншілер мен күйшілер қашанда халықтың жанынан табылды. Олар халықтың арасында жүріп олардың арман-тілектерін, мақсат-мүдделерін тереңірек түсініп, өздерінің әндері мен күйлеріне қосты. Белгілі ақын немесе әнші, күйші бір үйге қонақ болып түссе, бұл ол үй иесі үшін үлкен мәртебе саналды. Ол үйге тек үй иелері ғана емес, ауылдың үлкен-жасы жиналып ән-күй тыңдаған. Қазіргі күні қазақ халқының арғы замандағы ән өнері туралы дерек аз. Біз тек ХІХ ғасырдағы Біржан сал, Ақан сері, Үкілі Ыбырай, Жаяу Мұса, Майра, Естай сияқты ұлы өнерпаздарды білеміз. Олардың әрбіреуі тек қана үлкен талант иесі ғана емес, өнердегі айтулы тұлға болды. Өнерпаздардың әрқайсысы бір театрдан кем болмаған, олардың жанында қашанда өнерлі жастар тобы еріп жүрді. Қазақтың ән өнерінің аса дамыған орны - Көкшетау, Баянауыл, Қарқаралы сияқты табиғаты көркем, көшпелі салт-дәстүрді, еркіндікті бергі заманға дейін ұстанған қасиетті жерлер. ХІХ ғасыр қазақ ән өнерінің алтын ғасыры болды. Күй өнері - орындау мәнері, орындаушылық дәстүрімен және күйдің тақырыптарының әртүрлілігімен ерекшеленеді. Атақты күйшілер: Байжігіт, Құрманғазы, Тәттімбет, Дәулеткерей, Қазанғап, Сүгір, Дина Нұрпейісова. Күйлер төкпе және шертпе болып екіге бөлінеді. Төкпе күйдің майталман шебері Құрманғазы Сағырбайұлы (1818-1879 жж.). Қазіргі Орал облысы, Жанғалы ауданында Жиделі елді мекенінде дүниеге келген. Күй атасы. Оның ұстазы Ұзақ деген күйші. Құрманғазының «Ақбай», «Ақсақ киік», «Кішкентай», «Түрмеден қашқан» және тағы басқа күйлері бізге жеткен. Құрманғазы Сағырбайұлының алғашқы музыкалық шығармасы - «Кішкентай» күйі Исатай мен Махамбеттің көтерілісіне арналған еді. Құрманғазы бірнеше рет қуғын-сүргінге ұшырап, түрмеге қамалған. Атақты күйшілер Д.Нұрпейісова, Сүгірәлі, Шора сынды домбыра тарту шеберлері оны өздерінің ұстазы деп бас иген. Сарыарқа жерінде шертпе күйдің тамаша үлгісін жасаған Тәттімбет. Ол Қарқаралы, Қу тауларының баурайында дүниеге келген. Жас кезінен бастап өнерлі ортада өскен. Тәттәмбеттің күйлері «Былқылдақ», «Сылқылдақ», «Қос алқа». Замандастарының айтуына қарағанда ұлы сазгердің 40-тан астам күйі болған. Аса көрнекті композитор Дәулеткерей Шығайұлының (1820-1887 жж.) қырыққа жуық күйлері сақталған. Оның «Жігер», «Бұлбұл», «Керілме», «Желдірме» тағы басқа күйлері лирикалық, әсем нақышымен ерекшеленетін, нағыз халықтық рухты бейнелейтін әсем де ырғақты туындылар. жүктеу/скачать 215,97 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|