Сабаќтыњ жалпы жєне моторлы тыѓыздыѓы. Сабаќтыњ тиімді єсерлілік кµрсеткіштерініњ бірі оныњ тыѓыздыѓы болып табылады. Сабаќ тыѓыздыѓын б‰тіндей жєне бµліктермен аныќтау ќажет. Б±л сабаќтыњ дайындыќ, негізгі жєне ќорытынды бµлімдеріндегі ж±мыстарды ±йымдастырудыњ єрт‰рлі м‰мкіндіктерімен жєне жаѓдайларымен байланысты. Сабаќќа немесе оныњ бµлімдеріне ж±мсалѓан жалпы уаќыт 100 ден ќабылданады. Сабаќтыњ тыѓыздыѓы жалпы (педагогикалыќ) жєне моторлы (ќозѓалыстыќ) болып айырмаланады.
Сабаќтыњ жалпы тыѓыздыѓы – б±л сабаќтыњ жалпы уаќытындаѓы аќталѓан педагогикалыќ ж±мсалѓан уаќыттыњ ќатынасы. Сабаќтыњ жалпы тыѓыздыѓы µзіне келесі педагогикалыќ маќсатќа лайыќ шараларды кіргізеді (В.Ф.Новосельский, 1989):
1/ оќушыларды ‰й тапсырмасын тексеруге, оќу, ‰йрету міндеттерін белгілеуге ±йымдастыру;
2/ ілімдік мєліметтерді т‰сіндіру жєне бекіту;
3/ жалпы дамыту жаттыѓуларын µткізу;
4/ н±сќау беру, реттеу, т‰зету (ќателерді жµндеу), кµмектесу, с‰йемелдеу;
5/ спорт ќондырѓыларын дайындау жєне жинау, сабаќта оќушыларды ќажет жаѓдайда орын ауыстыру, ќозѓалту жєне т.б.;
6/ дене жаттыѓуларыныњ єдістерін ‰йрету, дене сапаларын тєрбиелеу;
7/ оќушыларды єдістемелік дайындау, µздігінен ш±ѓылдана білуін, сонымен бірге ±йымдастыру даѓдыларын ќалыптастыру;
8/ оќушылар мотивациясын;
9/ кµрнекілік ќ±ралдарын техникалыќ ќ±ралдарды, жаттыѓуды кµрсетуді пайдалану;
10/ педагогикалыќ баќылау;
11/ ќорытындылау, босањсыту жаттыѓуларын орындау, ‰й тапсырмасын белгілеу;
12/ сабаќтаѓы тєрбие ж±мысы.
Сабаќтыњ немесе оны бµлімдерініњ жалпы тыѓыздыѓын (ЖТ) аныќтау ‰шін сабаќтаѓы белсенді ќызметтіњ (БЌ) уаќыт кµрсеткіші ќосылады. Б±ѓан дене жаттыѓуларын орындауѓа ж±мсалѓан уаќыт, м±ѓалім тапсырмасын тыњдау, баќылау жєне сабаќты ±йымдастыру кіреді (яѓни к‰ткен, босќа к‰ткен уаќыттан бµлек).
Сабаќтыњ моторлы тыѓыздыѓы (МТ) – б±л оќушылардыњ ќозѓалыс єрекетіне тікелей пайданылѓан уаќыт бірлігініњ, сабаќтыњ жалпы созылу уаќытына ќатынасы.
Сабаќтыњ моторлы тыѓыздыѓын (МТ) есептеп шыѓару ‰шін дене жаттыѓуларын орындауѓа ж±мсалѓан уаќытты t дене жаттыѓуы 100% кµбейтіп жєне жалпы сабаќтаѓы ш±ѓылдану уаќытына t жалпы бµлеміз:
МТ = t дене жат. •100%
t жалпы
Сабаќ процесінде моторлы тыѓыздыќ ‰немі ауысып отырады. Б±лай болу себебін бєрінен б±рын ќолданылатын жаттыѓулардыњ мазм±ныныњ айырмашылыѓынан, оны орындайтын орынныњ м‰мкіндігінен жєне ќолдану єдісінен екенін т‰сінген д±рыс.
Сабаќтыњ моторлы тыѓыздыѓы кµрсеткіштерініњ µзгеруі сабаќтыњ типіне де тєуелді, осылай ќозѓалыс єдістерін жетілдіру жєне дене сапаларын дамыту сабаѓында ол 70-80% жетуі м‰мкін, ал ќозѓалыс єрекетін ‰йрену жєне білімді ќалыптастыру сабаќтарында ш±ѓылданушылардыњ аќыл-ой ќызметіне елеулі уаќыт ж±мсалуы талап етілетін болѓандыќтан, моторлы тыѓыздыњ 50% дењгейінде болады.
Сабаќтыњ моторлы тыѓыздыѓыныњ мањыздылыѓына ќарамастан, ол 100 жете алмайды, µйткені кері жаѓдайда оќу материалын т‰сіндіруге, оны оќушылардыњ ±ѓынуына, ќателерді талдауѓа, м‰мкіндік болмай, ол б‰тіндей оќу ж±мысыныњ сапасымен тиімділігініњ тµмендеуіне єкелер еді.
Достарыңызбен бөлісу: |